Związki frazeologiczne a historia

[secesjonista]

Coś całkiem współczesnego i warszawskiego:

"Mordor na Domaniewskiej" - w ten sposób pracownicy dużych korporacji nazywają "zagłębie" biurowców przy tej ulicy, w których mieszczą się siedziby ich pracodawców.

/za: "Wypaleni przez Mordor" z K. Skoczek rozmawia Ł. Guza, "Dziennik Gazeta Prawna", nr 107, 5-7 czerwca 2015/

[secesjonista]

"Wolna amerykanka" - fraza pojawia się często w publicystyce politycznej jak i przy innych opisach naszej rzeczywistości. Nawet secesjoniście zdarzyło na Warmii zamówić pizzę pod nazwą: "wolna amerykanka". Atoli nurtuje mnie pytanie: czy jest to bardziej nawiązanie do: wersji XIX kapitalizmu amerykańskiego czy polityki zagranicznej USA? Jakby powiedział językoznawca: kiedy w kartotece języka polskiego po raz pierwszy poświadczono ów termin?

[Tomasz N]

Mnie się ta nazwa kojarzyła z futbolem amerykańskim.

[adamhistoryk]

A nie jest to nazwa walk zapaśniczych, w których wszystkie chwyty są dozwolone? Tak zwany catch-as-catch-can.

[secesjonista]

Skojarzenie z rodzajem zapasów jest chyba jednak bardziej trafne.

[secesjonista]

W innym temacie gregski napisał:

(My to nazywamy "czeski błąd". Nie wiem dlaczego. Może Polacy mają problemy z czeskim wyrazami?

Trudno jasno na to odpowiedzieć...

bo niektóre czeskie słowa wyglądają jakby ktoś poprzestawiał litery (kapr - karp); czy "zjadł" jakąś literę: w czeskim nie stosuje się w wielu wyrazachzapisu samogłosek :y" i "u", stąd mamy "osm" (czyt. osum), "ctvrtek" (czyt. cztwyrtek).

Jest jednak i inna ciekawa próba objaśnienia:

"Otóż w języku naszych sąsiadów (pod wpływem zresztą niemieckiego) liczebniki złożone – od 21 w górę - występują w dwóch postaciach. Dla przykładu liczba 28 to dvacet osm lub osmadvacet (osiem i dwadzieścia). Zatem ktoś, kto zapisuje liczby łatwo może zrobić czeski błąd przestawiając cyfry – i z 28 zrobić 82".

/A.F. "Obcy język polski", "Emaus", nr 7-8, 2008, s. 12/

[secesjonista]

"Dzieci kukurydzy" są znane powszechnie - poprzez horrory, atoli jak rozszyfrować:

"gryczanych chłopców"?

[secesjonista]

To rzecz całkiem współczesna, związana z Unią Europejską: "talerz spaghetti".

A "jak to ugryźć"?

[secesjonista]

Takiego wyrażenia użył Jagdish Natwarlal Bhagwati w książce "Wolny handel dziś" i już chyba na stałe zadomowiło się przy opisywaniu pewnych aspektów działania UE:

"Równocześnie Wspólnota ukształtowała jeden z najbardziej zawiłych syste mów preferencyjnych porozumień handlowych. Jest on tak skomplikowany, że Baghwati określił go jako talerz spaghetti".

/A. Nacewska-Twardowska "Regionalizm i multilateralizm w polityce handlowej Unii Europejskiej", "Equilibrium", 1 (4), 2010, s. 161/

"Biała (jak) lilia" - już od starożytności lilia była symbolem czystości, potem dziewictwa czy królewskości. Oczywiście jest tu oczywiste odwołanie do koloru kwiatu. Jest też jednak mniej znane odwołanie - do greckich mitów. Wedle wierzeń leirion miała powstać z kropel mleka bogini Hery.

I takie dwie ciekawostki z polszczyzny: "do niego trzeba iść z głową" i "śmiertelna niedziela"?

[gregski]

"Whole nine yards"

Skąd się to wzięło? Znalazłem kilka wyjaśnień, ale żadne definitywne. Mnie osobiście najbardziej podoba się to zahaczające o bitwę pod Mons i BEF.

[secesjonista]

Ja bym stawiał jednak na Kentucky.

A taka miła fraza: "Numa wyszła za Pompiliusza"?

[gregski]

Ja bym stawiał jednak na Kentucky.

Obawiam się, że masz rację

Jednak Razor dał mi jeszcze nadzieję pisząc, że pierwsze Maximy miały taśmy po 330 naboi o długości 27 stóp czyli "whole nine yards"!

Edytowane 10 Styczeń 2016 przez gregski

[gregski]

Czy może ktoś wie skąd się wziął "Osioł Dardanelski"?

(Nie mam tu na myśli żadnego z naszych userów. Po prostu jutro wchodzimy w Dardanele i tak mi się jakoś przypomniało)

[secesjonista]

Ponoć od słynnego konia trojańskiego.

[secesjonista]

W swej "Encyklopedii Staropolskiej" Zygmunt Gloger podaje:

"Dardański osioł, wielki głupiec. Wyrażenie to, spotykane już dość często w XVIII wieku, zdaniem Lindego i Karłowicza, wzięło początek z legendy o olbrzymim koniu trojańskim czyli dardańskim, Dardania bowiem w starożytności stanowiła część Troady, więc dardański i trojański znaczyło to samo. Że zaś z koniem dardańskim, w którego wnętrzu tradycja dziejowa grecka pomieszcza 300 wojowników, łączy się pojęcie olbrzymiości, zatem rzecz prosta, że gdy kogo chciano nazwać potężnym osłem, nazwano go dardańskim. Ponieważ od Dardanii wzięła nazwę leżąca przy tej krainie cieśnina Dardanelska, więc też i w mowie potocznej często dziś używają lubo niewłaściwie: dardanelski, zamiast dardański".

Od początku XIX wieku (prawo Henry'ego) rozwijała się wiedza co do charakteru choroby kesonowej. Dla jej poznanie szczególne znaczenie miały badania robotników zaangażowanych w prace związane z tunelem kolejowym pod rzeką Hudson (1893 r.). Ówcześni Anglicy chorobę tą nazywali dziwnym terminem "the bends", co można przetłumaczyć jako: "krzywik":

"Wyraz ten pochodził od określenia modnych kobiet noszących charakterystyczne długie suknie z trenem wymuszające wychylenie sylwetki do przodu (zgięcie). Dolegliwości związane z tą chorobą powodowały to, że cierpiący na nią ludzie przybierali postawę przypominającą modne kobiety".

/Z.E. Roskal "Eksperyment MacDougalla w epistemicznym układzie odniesienia naturalizmu", w: "Filozofia — nauka — religia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Jodkowskiemu z okazji 40-lecia pracy naukowej" red. P. Bylica et al., Zielona Góra 2015, przyp. 13, s. 168/