Związki frazeologiczne a historia

[fodele]

„Mówić prosto z mostu” też ma historyczne podłoże. Nie wywodzi się od jednego wydarzenia, ale od tradycji powtarzanej po każdych Misteriach Eleuzyjskich. W dniu kończącym święta ludność niższego pochodzenia społecznego (w tym niewolnicy) zajmowała miejsce na moście nad rzeką Kefissos i stamtąd obrzucała w sposób prześmiewczy improwizowanymi żartami i wyzwiskami powracających do Aten obywateli. Ci mieli prawo odwdzięczyć się tym samym. Często z mostu padały słowa obraźliwe, ale… trafne. Tego jednego dnia w roku każdy mógł sobie pofolgować i wypowiedzieć wszystkie żale nawet pod adresem pana, czy obywatela wyższej rangi. Pod warunkiem, że było to podane w sposób żartobliwy.

Tradycję tę przedstawia Arystofanes w komedii „Żaby”.

Edytowane 31 Październik 2012 przez fodele

[Amica]

Antyk- szeroko pjęty- to całe morze przeróżnych związków frazeologicznych powiedzonek i idiomów. Swoje źródła mają zarówno w samej historii, mitologii, religii, na literaturze kończąć; wymieniać mozna by dużo

między Scyllą a Charybdą - oznacza sytuację niemal bez wyjścia, Scylla i Charybda wg Odysei dwa potwory morskie czyhające na żeglarzy po obu stronach cieśniny, lokalizowanej jako Cieśnina Mesyńska lub w okolicach przylądka Skylla w północno-zachodniej Grecji.

uśmiech sardoniczny- uśmiech szyderczy, pogardliwy; Określenie przez starożytnych szyderczego śmiechu sardonicznym wywodzi się od nazwy gorzkiego ziela z Sardynii, którego zjedzenie powodowało mimowolne ruchy mięśni ust, przypominające nienaturalny śmiech

dziecko szczęścia-człowiek cieszący sie trwałym powodzeniem; tak nazywa siebie samego Edyp, gdy kaze wszcząć śledztwo dla wyjaśnienia przyczyny zarazy gnębiącej miasto: bogowie zesłali ją na Teby, aby okazać swój gniew

łabędzi śpiew- ostatni przejaw aktywności, dzieło kończące twórczość; w tragedii Ajschylosa Agamemnon występuje porównanie przedśmiertnych słów Kasandry do żałobnego krzyku umierającego łabędzia; wg legendy greckiej dusza Apollina, boga muzyki i poezji wchodzi w łabędzia i to samo dzieje się z duszami najwybitniejszych poetów.

lwia częśc- większa część czegoś niż ktoś miałby dostać, wręcz całość, jako efekt współpracy z silniejszym; pochodzi z bajki Ezopa pt. Lew, osioł, lis i wilk, w której to zwierzęta po wspólnym polowaniu dzieliły łup, a lew zagarnął wszystko

stroić się w cudze piórka - podszywać się pod kogoś innego; przypisywać sobie osiągnięcia kogoś innego; z bajki Ezopa o sroce, co sie przybrała w pawie pióra.

spojrzenie bazyliszka/ spojrzeć jak bazyliszek- świdrujące, nieżyczliwe, nienawistne spojrzenie; Pliniusz Starszy w Historii naturalnej twierdził że jego spojrzenie rozsadza kamienie i wypala zieleń

biały kruk- rzadkość, najczęściej rzadka książka; Juwenalis (Satirae VI, 164) używa tego wyrażenia mówiąc o rzadkim okazie — niekoniecznie ptaka

naga prawda- nuda ventas (wg Piesni 1 , 24, 7. Horacego), czysta, nie zafalszowana, niczym nie ozdobiona rzeczywistosc

takiego ze świecą szukać- szukać kogoś, czegoś niezmiernie rzadko spotykanego, niezwykłego’; w „żywotach filozofów” przytaczana jest anegdota o Diogenesie z Synopy , który chodził ze świecą/latarnią po ulicach i mówił, że szuka człowieka;

itd...

[gregski]

Miologiczną proweniencję ma również Puszka Pandory (kilka lat temu zmodyfikowana twórczo przez jednego z naszych parlamentarzystów na "Puszkę z Pandorą). Nie miała ona jednak nic wspólnego z produkcją konserw, gdyż w oryginale była to gliniana beczka zawierająca wszelkie nieszczęścia a na samym dnie Zeus (o czym mało kto wie) raczył był włożyć nadzieję.

Po bitwie kanneńskiej z gardeł Rzymian wyszedł okrzyk: "Hannibal ante portas" czyli "Hannibal u bram" (chociaż niektórzy tłumaczą ten okrzyk jako "Hannibal bez portek") a oznaczający wielkie i bezpośrednie niebezpieczeństwo.

[Tomasz N]

Ktoś tu mógłby zjeść tę żabę i wyjaśnić udawać Greka.

[Amica]

Alea iacta est - niech kości będą rzucone- słowa, które Plutarch a zanim Swetoniusz wkładją w usta Cezarowi przekraczającemu Rubikon w rzeczywistości pochodzą z jednej z komedii Menandra Arrephorus - «Ἀνερρίφθω κύβος» (anerriphtho kybos), powiedzonko być może było dośc znane w antyku

Veni, vidi , vici -"Przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem". Cezar podsumował w ten sposób swoje tatwe zwycięstwo nad królem Pontu Farnacesem w bitwie pod Zelą. Wyrażenie używane, kiedy opowiada się o szybko załatwionej sprawie. Sła zanotowali : Plutarch w Żywocie Cesara ,ch. 50; Swetoniusz w Żywocie Boskiego Cezara ch. 37

[secesjonista]

Powiało samymi "starociami-starożytnościami", zatem z naszego podwórka:

Kobyłka u płota

A co historycznego jest w związkach:

1. tu jest pies pogrzebany

2. mądrej głowie dość dwie słowie

3. napisano we Lwowie pod figurą lwa, nie czekają dwóch na jednego kpa

4. nie zasypiać gruszek w popiele

5. po smacznym kąsku napić się nie wadzi

6. soból za stół, ryś przed stół, a z baranem za piec

7. czy dawniej w Polszcze każdy nurek dawał nura?

8. kiedy rzucano klimkiem?

[fodele]

Ktoś tu mógłby zjeść tę żabę i wyjaśnić udawać Greka.

Nie wiem czy "połknąć żabę" ma jakiekolwiek podłoże historyczne. Podejrzewam, że Francuzi w ogóle nie zrozumieliby znaczenia tegoż zlepku.

"Udawać Greka" - oznacza tyle co udawać, że się czegś nie rozumie, nie wie. Grecy są w tym pierwszorzędni, więc i powiedzonko ma bardzo częste zastosowanie w praktyce.

Jednak sami mieszkańcy słonecznej Hellady nie znają tego związku frazeologicznego (bądź i w tym przypadku "udają Greka" ). Kiedy chcą dać komuś do zrozumienia, iż wiedzą, że tylko udaje niekumatego posługują się zwrotem "UDAJESZ CHIŃCZYKA"!

[Tomasz N]

Historycznie "udawać Greka" pojawiło się w jednym przemówieniu sejmowym III RP jako zamiennik "Rząd rżnie głupa" (w tle kłania się pewien tebański wódz).

[gregski]

No tak, jeden udaje Greka a inny siedzi jak na tureckim kazaniu...(i do tego goły jak święty turecki)

Edytowane 4 Listopad 2012 przez gregski

[fodele]

Oglądam "Szklaną pułapkę". Który to już raz... Właściwie bardziej słucham niż oglądam, a wtedy człowiek mocniej wyczulony jest na dialogi. W pewnym momencie jeden z agentów FBI lecąc helikopterem wspomina Wietnam.

Można chyba stwierdzić, że powiedzonko "Ale Sajgon" ma odzwierciedlenie w historii, prawda?

(ja tu gadu-gadu, a film właśnie się skończył... )

Edytowane 12 Listopad 2012 przez fodele

[secesjonista]

O "wychłostaniu morza" przez jednego z władców doby starożytności słyszeliśmy wiele. Nie tylko jednak w tak odległych czasach w ten sposób sobie poczynano. Oto były jeneralny konsul francuski J. Poqueville bawił piętnaście lat w Grecji (początek XIX w.), którą na polecenie rządu swego kraju zwiedził i opisał. Wedle jego relacyi nie tylko Kserkses tak sobie poczynał, i ówcześni Grecy potrafili upominać wodny żywioł.

Oto jak zaobserwował: kiedy rzeka Inochus wylała, mieszkający nad jej brzegiem postanowili na rzekę wnieść skargę do kadiego. Ten zaś wedle ich pisma miał nakazać zuchwałej rzece powrócić do pierwotnego łoża. Sędzia z przewodem nie zwlekał i wnet wydał stosowny wyrok.

Niestety rzeka do wyroku zastosować się nie chciała, co gorsza nawet mocniej wylała.

Tedy kadi udał się wraz z oskarżycielami nad brzeg inkryminowanej rzeki. Tam o zapadłym wyroku ją uwiadomił. Przy czym rzekę powiadomiono o tym jak została w oskarżeniu określona, a nazwano ją: przywłaszczycielem, pustoszycielem, niegodziwcem.

Na koniec rzekę obrzucono kamieniami i poinformowano o konieczności zapłacenie kosztów sądowych.

Edytowane 14 Listopad 2012 przez secesjonista

[secesjonista]

Doby Samuela Łaszcza (ale nie tego z naszego forum) pisano o obszarze naszego kraju, mówiąc: "jak na Pobereżu".

Co miało to znaczyć?

[Amica]

To jest dawne przysłowie, gdzieś jest "jak na Pobereżu" czyli panuje tam gwałt prawo silniejszego, wilcze prawo, samowola bezprawie

[gregski]

Eeee

Pisz Pan na Berdyczów!

[secesjonista]

Co ciekawe: "ów: Berdyczów" znaczy dziś odwrotnie co miał wcześniej znaczyć.

A dlaczego?