Zbaraż 1649

[Vissegerd]

W dniach od 10 lipca do 23 sierpnia 1649 roku trwało oblężenie twierdzy zbaraskiej przez wojska kozacko-tatarskie. Oblężonymi dowodził wojewoda ruski Jeremi Wiśniowiecki, samo miasto i zamek były jego własnością, choć nominalnym dowódcą był regimentarz Andrzej Firlej.

Zamek zbaraski był typową polską twierdzą kresową. Mimo, że niewielki, był jednak nowoczesną na tamte czasy twierdzą, wyrazem ówczesnej tendencji w sztuce fortyfikacji tzw. "szkoły staropolskiej". Mała twierdza stanowiła rolę zaplecza dla wojsk działających w polu. Charakterystycznym pomysłem "szkoły staropolskiej" była fortyfikacja polowa. Okopy stały się podstawą prowadzonych walk. Pozwalały szybko przejść od działań zaczepnych do obronnych i odwrotnie. Dawały bezpieczeństwo w razie niepowodzenia, pozwalając w równie krótkim czasie zamknąć się w obrębie wałów i nękając nieprzyjaciela artylerią czekać na odsiecz.

Wiśniowiecki zgromadził w Zbarażu 9000 wojska regularnego i 6000 czeladzi. Siły oblegających to około 140 tys. ludzi, z tego większość Kozaków (ok. 100 tys.).

Polacy wytrzymali oblężenie i doczekali sie królewskiej odsieczy, choć przeżywali ciężkie chwile. Co sądzicie o tej półtoramiesięcznej bitwie? Co wiecie dokładnie o obrońcach, atakujących, siłach, zapasach, wydarzeniach?

Na koniec widok zamku zbaraskiego oraz wałów (stan obecny).

Zapraszam do dyskusji, a myślę, że warto

Obronę Zbaraża tak pięknie pokazał nam Henryk Sienkiewicz. Na ile ukazał ją wiernie, a na ile minął się z prawdą?

[Pancerny]

Jeszcze trochę informacji o Zbarażu.

Makieta Zbaraża

"Budowę zakończono w 1626 roku. Nowy zamek otrzymał umocnienia na wzór Bredy - oskarpowane zewnętrznie bastiony, wsparte na wałach ziemnych, wysokie na 12 metrów, o górnym tarasie dla obrońców szerokim na 23 metry. Wewnątrz bastionów umieszczono sklepione kazamaty. Całość zbudowano na planie kwadratu o boku 88 metrów i poprzedzono szeroką nawet do 40 metrów i dość głęboką fosą (w epoce zazwyczaj fosy miały około 8 metrów głębokości). Zgodnie z założeniem "palazzo in fortezza", wewnątrz umieszczono wczesnobarokowy pałac. Do wnętrza wałów prowadziła dwukondygnacyjna brama z elewacją artykułowaną pilastrami toskańskimi.

Zamek przygotowany był do obrony za pomocą broni palnej, a ziemno kamienna konstrukcja była trudna do zniszczenia za pomocą ówczesnej artylerii.

W 1648 roku pusty zamek splądrowali Kozacy.

Jednak, o ile założenia architektoniczne i obronne były dla potrzeb twierdzy służącej do obrony przed watahami Tatarów poprawne, o tyle w obliczu obrony przed stutysięczną armią kozacką, jedna studnia i dość niewielki zamek, było to za mało. Stąd też w 1649 roku otoczono go dodatkowo obozem warownym według projektu Lotaryńczyka Dubois." Jarema "Jeremi" Wiśniowiecki.

[Argaleb]

Obronę Zbaraża tak pięknie pokazał nam Henryk Sienkiewicz. Na ile ukazał ją wiernie, a na ile minął się z prawdą?

Wiernie to on jej nie ukazał. To miała być historia patriotyczna więc ją trochę ubarwił. Podawał on liczbę atakujących na 500 tysięcy, choć możliwe że się mylę. Przekręcił też imię bohatera twierdzy Mikołaja Skrzetuskiego na Jana. Nie zmienia to faktu że obrona była zorganizowana, choć pod koniec oblężenia brakowało jedzenia. Ciekawym było to że obrońcy musieli umacniać się przed twierdzą gdyż nie pomieściła ich wszystkich. W konsekwencji oblężenia podpisano pokój, niekorzystny dla Rzeczypospolitej.

[secesjonista]

Wiernie to on jej nie ukazał. To miała być historia patriotyczna więc ją trochę ubarwił. Podawał on liczbę atakujących na 500 tysięcy, choć możliwe że się mylę. Przekręcił też imię bohatera twierdzy Mikołaja Skrzetuskiego na Jana. Nie zmienia to faktu że obrona była zorganizowana, choć pod koniec oblężenia brakowało jedzenia. Ciekawym było to że obrońcy musieli umacniać się przed twierdzą gdyż nie pomieściła ich wszystkich. W konsekwencji oblężenia podpisano pokój, niekorzystny dla Rzeczypospolitej.

Nie ma dowodów, że przekręcił; ot ten prawdziwy był jedynie pierwowzorem.

Edytowane 14 Marzec 2010 przez secesjonista

[widiowy7]

Nie ma dowodów, że przekręcił; ot ten prawdziwy był jedynie pierwowzorem.

Ja znowu kiedyś przeczytałem, że kwity na Mikołaja Skrzetuskiego odnaleziono już po napisaniu "Ogniem i mieczem". Gdyby było to wcześniej, możliwe że Sienkiewicz skorzystałby z gotowej i autentycznej postaci Mikołaja.

[Roman Różyński]

http://www.tvp.pl/historia/magazyny-historyczne/konflikty-bitwy-wojny/wideo/legenda-zbaraza/692999

Ostatnio coś takiego pojawiło się w tv.

O programie niestety niewiele dobrego mogę powiedzieć-już sam opis trąci myszką:

Od 10 lipca do 22 sierpnia 1649 r. (po klęskach pod Żółtymi Wodami i Korsuniem) broniła się tu około 15 - tysięczna armia koronna i oddziały prywatne.

Ktoś kto to pisał zapomniał dodać że oddziały prywatne wchodziły w skład tych 15 000 i że to razem z czeladzią.

Następnie wymysły hoffmanowe na wytłumaczenie dlaczego armia odsieczowa była mała-tymczasem nie szlachta temu była winna a opiszałość króla zarówno w przygotowaniach wojennych jak i wysłaniu wici.

Oczywiście nie mogło zabraknąć wywodu o pierwszym wysłanniku oblężonych Danielu Czaplińskim-gdy tymczasem Czapliński 10 lipca przebijał się nie ze Zbaraża a do Zbaraża i to bez efektu, chociaż jeńca faktycznie przyprowadził.

Następnie wymyślają przebicie się Chwalibowskiego-niby towarzysza chorągwi husarskiej, faktycznie Piotr Falibowski był rotmistrzem chorągwi kozackiej i z nią całą 10 lipca wyszedł ze Zbaraża, zostało tylko 2 towarzyszy w 5 koni, których dołączono do chorągwi Ujejskiego.

Pokazano też na planszy nieaktualny już dawno plan Frąsia dotyczący umocnień zbaraskiech.

Oczywiście mówiąc o rzekomych okrucieństwach Jaremy zapomnieli dodać że Wiśniowiecki jedynie wymierzał karę bandytom którzy już dokonali mordów(Pohrebyszcze)lub wsparli buntowników żywnością(Konstantynów)-milo że zauważyli że miało to miejsce tylko 2 razy.

Inną nieścisłością jest przypisanie Przyjemskiemu organizowanie umocnień obozu gdy tymczasem źródła wymieniają w tym kontekście Duboisa i Adersa, na samym zaś końcu Radwański wymienia siebie.

4-krotne zmniejszanie obozu również jest nieporozumieniem gdyż obóz zmniejszano tylko 3 razy.

Obszar obozu nie został też zmniejszony 10-krotnie jak chcą dyskutanci(może 4-5 krotnie).

W dodatku skupiając się na chwaleniu naszej sztuki inżynieryjnej zapominają o tym że nie tylko umocnienia ale i wypady jazdy pozwalały odeprzeć ataki.

Liczba trupów gnijących w stawie określona na kilkadziesiąt tysięcy mocno przesadzona, znane mi źródło mówi o 1500 Kozaków wegnanych do stawu z których wielu się utopiło, reszta trupów była na polu, zmniejszono też znacznie liczbę koni wygnanych z obozu mówiąc o kilku tysiącach a tu właśnie należałoby powidzieć o kilkudziesięciu tysiącach.

Edytowane 13 Październik 2011 przez Roman Różyński

[Kadrinazi]

Nie będę robił nowego temat do bitwy zborowskiej, wszak obydwie są dosyć mocno połączone

Znalazłem bardzo ciekawą relację dotyczącą bitwy pod Zborowem, autorstwa (jakoby) samego Islama III Gereja:

http://kadrinazi.blogspot.com/2011/12/bitwa-pod-zborowem-oczami-chana.html

[Roman Różyński]

Opis faktycznie pasuje do Zborowa, może z jednym wyjątkiem.

Nie przypominam sobie by któraś z polskich relacji mówiła o utracie dział.

No i jeszcze drobny szczgół:

Kiedy ich posłowie wyszli z obozu, udzielono im łaski. Ich bezbożny król [który był w obozie] po raz kolejny złożył przysięgę i obiecał dotrzymać niegdyś umówionych przyrzeczeń.

Więc może chodziło o Żwaniec 1653 ?

Nie znam tamtej bitwy więc nie mogę tego stwierdzić

[Kadrinazi]

Żadna relacja nie donosi też o 6000 zabitych Polaków, przecież wiadomo że to typowa propaganda. Nie chodzi tu o Żwaniec, to na pewno Zborów.

[Roman Różyński]

Opracowując zbaraskie oblężenie udalo mi się natrafić na ślad drugiego Aleksandra Koniecpolskiego, niestety niewiele mi o nim wiadomo, wiem tylko tyle że już w 1648 roku był rotmistrzem powiatowej chorągwi kozackiej z woj. krakowskiego (Wimmer błędnie identyfikuje jako dowódcę cho. koronnego A.K.), a w roku 1649 jego chorągiew kozacka (najprawdopodobniej nadal na żołdzie woj. krakowskiego) w sile 100 koni wzięła udział w obronie Zbaraża.

Czy ktoś z Was wie o nim coś jeszcze, np. kiedy umarł ?

[Kadrinazi]

A na jakiej podstawie zakładasz że to dwie różne osoby?

[Roman Różyński]

A na jakiej podstawie zakładasz że to dwie różne osoby?

Stwierdza to wyraźnie Radwański wyieniając kozackie chor. w Zbarażu:

"Aleksandra drugiego zaś Koniecpolskiego"

Wymienia go także Kochowski w swoim zbaraskim ODB bez imienia i urzędu w pułku Lanckorońskiego, by na samym końcu ODB wymienić jeszcze Aleksandra Koniecpolskiego chor. koronnego.

To że ten właśnie drugi Koniecpolski był rotmistrzem chor. powiatowej woj. krakowskiego łatwo zauważyć zaglądając na str. 349 aktów sejmikowych woj. krakowskiego wydanych przez Przybosia gdzie Aleksander z Koniecpola Koniecpolski wymieniony jako rotmistrz kozacki jest podany jedynie z imienia i nazwiska a nie są wyszczególnione jego urzędy co ma miejsce w przypadku pozostałych osób tam wymienionych a posiadających urzędy.

[secesjonista]

Skoro jest z Koniecpola - wystarczy przejrzeć genealogię z tego gniazda, są tam wzmianki?

Choćby w ZK?

[Roman Różyński]

Skoro jest z Koniecpola - wystarczy przejrzeć genealogię z tego gniazda, są tam wzmianki?

Choćby w ZK?

Jest tam nawet kilku Aleksendrów Koniecpolskich żyjących w przybliżeniu około roku 1649, niestety nie mam pojęcia o którego chodzi, trochę się gubię w tej genealogi.

[secesjonista]

Był przyczynek do Zbaraża w któryś Rozprawach AU, ale nie pamiętam czy z nazwiskami, za to (chyba) z podanymi autorami omawiającymi wojska i ich siły itp. - może warto tam poszukać.