Gwara - zapomniane znaczenia, szczególne perełki językowe

[secesjonista]

Dlaczego naszego forumowicza lancastera nie powinniśmy kojarzyć ze sznurkiem, choć moglibyśmy?

[lancaster]

Himmelherrgott

żywo jestem zainteresowany zapytaniem Szanownego Secesjonisty ? Dlaczego ?

[secesjonista]

Dobrze, że nie Himmlerherrgott.

zaspakajając ciekawość lancastera, rzecz ma się następująco, poszukując materiałów do rozstrzygnięcia kwestii pochodzenia pułkownika Riedla przypadkiem natknąłem się na tekst, który skojarzył mi się właśnie z lancasterem.

Tuż przed I w. św. prof. Nitsch przebywając w Mogilnie rozmawiał z pewną kobietą, oprowadzany po kościele, wszczął rozmowę o katolikach i protestantach. Okazało się, że w ówczesnym języku potocznym, poznańskiego społeczeństwa słowa określające protestantów - miały swoją specyfikę.

Jak zatem katolicy zwali (tam) wówczas protestantów?

Słowo "ewangelik" nie obowiązywało w potocznej mowie, jeśli już mówiono raczej: "deutschkatolik", ogólnie mówiło się "lutrzy", a inteligencja "protestanci". Chłopi często mówili "luter", albo "Mimiec". O pejoratywnym brzmieniu pojawiała się nazwa: "sznurek".

Dlaczego "sznurek"? Co to ma mieć do protestantów?

Oto w słowniku Abrahama Troca (osoby niezbyt przychylnej protestantom) pod hasłem "Nowokrzeniec" było:

"... nurek, Wiedertaufer (...) powtórnie krzczony (...), heretyk, który wierzy, że chrzest dziecka jest nieważny)...".

/szerzej: J. Puzynina "Obraz świata w dziele leksykograficznym M.A. Troca", w: "Studien zur polnischen Literatur..." hg. I. Kunert, Köln-Weimar-Wien 1993/

Jak "nurek" stał się "sznurkiem"?

Wedle Słownika Doroszewskiego mianem "nurek" określano anabaptystów, u Orgelbranda jest: "Nurek - Nowochrzeniec, Heretyk, Arianin", Linde wskazuje na Postyllę Marcina Białobrzeskiego i Kazania Piotra Skargi. W ludowym przekazie słowo "nurek" (związane z zanurzeniem) przekształciło się w "sznurek" - co miało wzmocnić obelżywość określenia.

Zatem, jak napisałem wcześniej: kojarzyć się może, stosować się nie winno.

O wspomnieniach Nitscha:

tegoż, "Wspomnienia językoznawcy", Kraków 1960.

Z innej beczki: czy należy bać się "grzymotrzasku" i czy "rzymska-baba" ma związek ze złotem?

[jancet]

Nijak nie pojąłem związku słowa nurek czy sznurek z imć Lancasterem. Dawni brytyjscy Lancasterowie zdają mi się być katolikami w czasie ich potęgi. Cóż do tego mają anabaptyści, choćby ich zwać nurkami lub sznurkami?

Zaciekawiło mnie jednak współczesne znaczenie słowa "nurek". Oznacza ono (a przynajmniej ja się z użyciem tego słowa w takim znaczeniu zetknąłem) bezdomnego, a w każdym razie osobę skrajnie zaniedbaną, niechlujną. Chyba funkcjonuje to też w angielskim, w British English - w każdym razie Ian Anderson śpiewał o takim osobniku w utworze "Aqualung".

Skąd to się wzięło?

Podkreślam iż - w odróżnieniu do Secesjonisty - jak coś wiem, to piszę, co wiem, albo mi się zdaje, że wiem. A jak zadaję pytanie, to znaczy, że nie wiem, a wiedzieć chciałbym.

[secesjonista]

Związek jest taki, że dawniejszymi czasy słowo "nurek" określało "nowokrzeńców", a i "anabaptystów", a w języku ludowym poczęto określać tak w szerszym ujęciu "protestantów", w tymże ludowym "nurek" przekształcono na "sznurek". I tak to zostało. Słowo miało konotację pejoratywną zatem nie powinno być stosowane względem lancastera, który jest protestantem.

Współczesne słowo "nurek" na określenie bezdomnego - bierze się od czynności "nurkowania" w śmieciach celem wygrzebania stamtąd przydatnych rzeczy. Niektórzy bezdomni nazywają tak tych co praktycznie żyją z i w śmietnikach.

[gregski]

Nijak nie pojąłem związku słowa nurek czy sznurek z imć Lancasterem.

Po prostu nasz Lancaster jest jedynym hererykiem posrod forumowych papistow i ateuszy.

[gregski]

A czy ktoś w z Was kiedykolwiek łaził "po zwyrach" albo "na lufry"?

[secesjonista]

Łazić "po zwyrach" to bardzo pojemny termin...

mnie kobiełka nie pozwala (: włóczyć się), a sama jak najbardziej chodzi (: plotkować).

[Alex WS]

Nie zauważyłem aby ktoś to dodał więc trochę określeń piłkarskich po śląsku. Nadal używanych. Trochę wtrąceń niemieckich co prawda.

Sztole, tritki - buty piłkarskie,

nec - siatka,

lata - strzał w poprzeczkę,

sztuca - getry,

dekowanie - blokowanie rywala,

lutnąć - mocny strzał,

ciepa - interwencja bramkarza,

lutnąć z kepy - uderzenie głową,

wciepa - dośrodkowanie,

mita - rozpoczęcie ze środka boiska

szpil - mecz,

bal, bala - piłka

idymy poszpilać w bala - idziemy pograć w piłkę,

elwer - karny,

fiksowanie - dryblowanie

Staropolski z tym nie miał wiele wspólnego akurat no ale z uwagi na czas gdy piłka stawała się popularna i konfigurację administracyjną to już tak zostało. Jak i w wielu technicznych określeniach.

[euklides]

A czy ktoś w z Was kiedykolwiek łaził "po zwyrach" albo "na lufry"?

Ja łaziłem, ale po zbyrach.Lutnąć z kepy to może nie, ale lutnąć w kiepełe to słyszałem

Edytowane 20 Styczeń 2014 przez euklides

[Alex WS]

Lutnąć z kepy to może nie, ale lutnąć w kiepełe to słyszałem

Ma także mniej sportowe znaczenie. Wolałbym się już w tych kwestiach nie rozpisywać

[lancaster]

Co się będę rozpisywał nad pięknem śląskiej godki ( lub mowy )

Gorolom ku uciesze a nauce , warto empirycznie doświadczyć

http://www.youtube.com/watch?v=x_TV430ux78

&

&

http://www.youtube.com/watch?v=AFez-Fm2O90

[Alex WS]

Może komuś się przyda w czasie wizyty na Śląsku

Nie obchodzimy imienin tylko urodziny. Wyjątek to Andrzejki, św. Barbary, Floriana. Ciężko uświadczyć określeń stryj, siostra cioteczna, brat cioteczny. Raczej wujek, kuzyn. Pracując w Warszawie zostałem zaproszony na imprezę z okazji imienin. Nowe doświadczenie ale zapraszający się postarał więc stwierdziliśmy iż lepsze dwie imprezy w roku niż jedna.

Osobiście prowadzę "świętą wojnę" z przyjacielem z Sosnowca, chyba tak już z kilkanaście lat, godną lepszej sprawy, odnośnie drożdżówki i wersji sosnowieckiej czyli "bułki z serem". W Poznaniu usłyszałem określenie "snyka z glancem", jednak nie wiem czy dalej egzystuje. Wrażenia estetyczne i smakowe każdej z tych wersji podobne.

Zamawianie golonki. Jeszcze w Częstochowie, doświadczyłem empirycznie, można zamówić "golonkę" ale już bardziej na północ "golonko".

[gregski]

Nie "snyka" a "szneka z glancem"! Na Kaszubach to bułka z lukrem.

[Alex WS]

Nie "snyka" a "szneka z glancem"! Na Kaszubach to bułka z lukrem.

A dzięki, dzięki. Zakodowałem. Czy słowo "ryczka" - mały taboret, stołeczek także jest używane przez Kaszubów ? Powszechne na Śląsku, w Poznaniu jak przeczytałem także. Podobno z gwary niemieckiej się wywodzi.