Czy można mówić o patriotyzmie w średniowieczu?

[Narya]

Czy jest to już powiedziane za dużo i czegoś takiego jak "patriotyzm" w średniowieczu jeszcze nie było?

Zapraszam do dyskusji!

[Brego]

Patriotyzm w średniowieczu? No ależ oczywiście! Popatrzmy na przykład na Serbskiego Rycerza: Miłosza Obilicza. W dzień świętego Vita w roku(nie pamiętam) Turcy zaatakowali Serbię. Miała być ona tylko formalnością, a jednak...

Podczas bitwy przeważające siły Turków niszczyły Serbów. Serbski feudał, Miłosz Obilicz poszedł do jednego z dowódcy Turków i poprosił o przyjęcie w jego szeregi, w zamian przyjmując Islam. Wtedy, u głównego dowódcy w namiocie, podczas finalnego pokłonu Obilicz wbił w brzuch Turkowi zatruty sztylet. Oczywiście padł potem pod ciosami strażników.

Ale bez głównego dowódcy islamczycy zmuszeni byli do odwrotu.

Druga wersja brzmi nieco prościej: Obilicz dokonał samobójczej szarży, zabijając przy tym tego samego dowódcę...

Więcej przypadków patriotyzmu w średniowieczu nie mogę sobie za nic przypomnieć, opiszę potem jak coś doczytam.

Troszkę offtop, ale muszę to napisać. Termopile, to starożytność, ale to chyba największa oznaka patriotyczne w historii! (licząc do XX wieku). Jestem pewien, ze znasz bitwę pod Termopilami. Jak nie, toś noga z historii. A takową nie jesteś, więc opisywać nie będe

[Narya]

Zdarzenia pod Termopilami znam, więc nogą nie jestem (co najwyżej łokciem, albo głową).

W zasadzie ciekawe czy patriotyzmem wykazał się skryba żywotu Obilicza czy faktycznie on taki był..

[Złomiarz]

A teraz zastanówmy się nad definicją słowa partiotyzm. Jeśli uznamy, że to umiłowanie ojczyzny-państwa, to do średniowiecza definicja ta będzie pasować jak wół do karety. Jeśli nawet ktoś przebąkiwał o narodowościach czy królestwach, pojęcie państwa jako takiego właściwie nie istniało. Rycerze zobowiązani byli do służby seniorowi na zasadzie umowy lennej i tym, co skłaniało ich do bohaterskich czynów było a) umiłowanie własnego honoru B) umiłowanie ziemi i płynącej z niej renty. Nikogo nie dziwiło, że Polak walczył po stronie Węgier najeżdżając nasze ziemie a królem Anglii był Francuz nie mówiący nawet w języku swoich poddanych. Mobilność szlachty była spora a każdy rycerz szanował i miłował jako swego władcę tego, kto mu akurat płacił. Część regionów wykazywało się lekkim szowinizmem i ich obywatele zarzynali wesoło sąsiadów nawet jeśli wskutek jakiejś wojny bądź małżeństwa nagle stali się ich krajanami.

Mieszczanie z kolei zawsze dążyli do umocnienia pozycji swoich miast i właściwie tylko to ich obchodziło. Wolne miasta absolutnie nie poczuwały się do przynależności do jakiegokolwiek państwa, zaś miasta poddane kombinowały, jakby się tu wyzwolić.

Chłopstwo nie miało zielonego pojęcia, że istnieje coś takiego jak państwo czy naród. Wojna oznaczała dla nich konieczność wydelegowania paru chłopa z grabiami oraz potencjalne zniszczenie dobytku i zepsucie córek. Było im najzupełniej obojętne, kto ściąga podatki.

[Jack Sparrow]

A przypadek Joanny Dark dowodziła armiami francuskimi a kiedy ją złapali spalili ją na stosie.

[Capricornus]

A z naszego podwórka - Zawisza Czarny, niby na służbie niezbyt przyjaznego Polsce władcy ale przeciw Polsce nie występował.

[Bruno Wątpliwy]

Zmieniłbym trochę główny wątek debaty - z pojęcia patriotyzmu, na świadomość narodową ( w średniowieczu i trochę później ).

Przyjmuje się – i pewnie słusznie – że wykształcenie świadomości narodowej, w nowoczesnym tego pojęcia rozumieniu, to czasy stosunkowo nieodległe. A niekiedy, bardzo nieodległe – wystarczy bowiem zastanowić się, od kiedy świadomymi swojej narodowości stali się chłopi, np. polscy, łotewscy, czy estońscy. Średniowiecze to przede wszystkim czas, w którym decydowała identyfikacja z określonym panującym. Ale, czy słusznie czynimy, ignorując, czy nie przywiązując zbyt wielkiej wagi do różnic narodowościowych, czy "narodowościowych" – bo przecież one istniały? Choć może nie w dzisiejszym kształcie, ale podział na „swoich” i „obcych” wówczas egzystował.

Ot, pierwsza z brzegu interesująca pozycja książkowa – T. Jurek, Obce rycerstwo na Śląsku, Poznań 1998, chociażby s. 153-154, czy 161. XIII, XIV-wieczni przybysze z Niemiec (czy tego, co miało się stać dzisiejszymi Niemcami) różnią się ewidentnie od rodzimych mieszkańców. Mową, obyczajami, także strojem, czy tradycjami prawnymi. Nawet towarzyszącą im opinią – w przypadku rycerzy dosyć ważną (tamże, s. 134-136).

Spotkanie dwóch „narodowości” musiało wywoływać i w średniowieczu różne reakcje: od akceptacji, poprzez niechęć, do dostosowania się miejscowych do przybyszów, czy asymilacji przybyszów przez "autochtonów". Zjawiska te może występowały w kształcie innym niż wiele set lat później, ale jednak chyba występowały.

Zatem, jak to w średniowieczu (i trochę później) z narodowością było? Skoro nie miała znaczenia, to dlaczego np. w procesie polsko-krzyżackim z 1339 r. ważny był dowód, że pomorski książę Mściwój II „zachowywał polski język, prawo i obyczaj” (tamże, s. 153)?

Zapraszam do kontynuacji dyskusji.

[Widłobrody]

Ciekawy temat. Jak to było wówczas ze świadomością którego narodu i w którym stanie. Bo przecież w Italii czy Francji wcale nie musiało być tak samo jak na Węgrzech czy w Danii. I pewnie nie było. A i Średniowiecze to okres długi i pewnie w wieku XII było inaczej niż w XV.

[lancaster]

Czy można mówić o pojęciu świadomości narodowej w Italii ? - dziesiątki niezależnych miast ( często się zwalczających ), państwo papieskie , Królestwo Sycylii , szczerze wątpię . Podobnie Niemcy nominalnie zjednoczone w ramach cesarstwa , faktycznie rozbite na duże i małe jednostki panstwowe .

Oczywiście ludzie w średniowieczu dostrzegali to ze mówią jednym językiem , ze posiadają podobne obyczaje , to ze maja wspólne mity i legendy , ale domimujacym czynnikiem była ziemia , miasto , państwo ,władca , dynastia z tymi czynnikami się identyfikowali , za ich kolory stawali do walki .

Przykładów na potwierdzenie tej tezy jest multum ot choćby Gdańsk miasto rządzone przez niemiecki patrycjat przystępuje w roku 1440 do Preußischer Bund - przeciw Niemieckiemu Zakonowi , bo w interesie miasta Danzig lub Dantiscum , jest przyłączenie go do Krolestwa Polskiego etc.

[Smardz]

Przykłady zdarzeń związanych ze świadomością narodową można znaleźć, np. Łokietkowe pogromy w imię "Soczewica, koło, miele, młyn".

Za Kazimierza Wielkiego też mamy pojęcie "Corona Regni Poloniae" odnoszące się do ziem nie tylko pod panowaniem Kazimierza, więc ktoś tam w pojęcie jakiegoś abstrakcyjnego bytu wierzył.

[Widłobrody]

Przykłady zdarzeń związanych ze świadomością narodową można znaleźć, np. Łokietkowe pogromy w imię "Soczewica, koło, miele, młyn".

Raczej wykorzystywania uprzedzeń narodowościowych w celach politycznych. Jak i sekowania niepełnosprawnych. Niemowa, sepleniący czy jąkała też miał w plecy.

Edytowane 13 Grudzień 2011 przez Widłobrody

[Capricornus]

Raczej wykorzystywania uprzedzeń narodowościowych w celach politycznych.

Chyba nie mogą zaistnieć uprzedzenia narodowościowe bez świadomości narodowej.

[lancaster]

Chyba nie mogą zaistnieć uprzedzenia narodowościowe bez świadomości narodowej.

Nie

[secesjonista]

Raczej wykorzystywania uprzedzeń narodowościowych w celach politycznych. Jak i sekowania niepełnosprawnych. Niemowa, sepleniący czy jąkała też miał w plecy.

To kolega Balum może podać przykłady z epoki jak to od niemowy wymagano wymówienia tej frazy.

Tak konkretnie - kiedy i gdzie?

[Widłobrody]

W 1312 r. w Krakowie. Rycerze Łokietka weryfikowali mieszczan nakazując powiedzieć płynnie i poprawnie owe słowa. Kto nie potrafił miał kłopoty.