Nowomowa PRL i jej przykłady

[Jarpen Zigrin]

Jak wyglądała nowomowa PRL, podajcie jakiejś jej przykłady.

[Stary belfer]

Zwis męski - krawat

Podgardle dziecięce - śliniak

kolorowy zeszyt - komiks

[Vissegerd]

Mi się kojarzy - kursokonferencja, choć używane do dziś.

Krawat to był - zwis męski ozdobny

Popularnym słowem był - kolektyw. Były różne, kolektyw partyjny, wiejski, zakładowy, itd.

Było sporo partyjnej nowomowy, ale jakoś w tej chwili nie potrafię sobie przypomnieć...

Pozdrawiam.

[harry]

Potworki językowe, takie jak wymienione powyżej, to tylko "odpryski" właściwej nowomowy. Nowomowa miała mieć moc sprawczą, w odróżnieniu od zwykłego nazwania rzeczy czy zjawiska, które ma moc wyłącznie informacyjną. Nowomowa kształtowała rzeczywistość.

Jak dobrze wiemy w PRL-u był chroniczny brak wszystkiego, ale zgodnie z nowomową były jedynie przejściowe trudności w zaopatrzeniu. Nie można było posiadać porządnego samochodu, za to nowomowa twierdziła, że istnieje takie coś jak trabant-limuzyna. Opisując dyktaturę aparatu partyjnego nowomowa spłodziła demokrację socjalistyczną, demonstracje opisywano jako niepokoje inspirowane przez zachodnie ośrodki dywersji propagandowej, a strajki jako nieuzasadnione przerwy w pracy.

Edytowane 1 Czerwiec 2009 przez harry

[Bruno Wątpliwy]

Właśnie, bardzo znane "nieuzasadnione przerwy w pracy" - czyli strajki.

Na przykład w sierpniu 1980 r. stosowano pierwotnie w środkach masowego przekazu to określenie. 18 sierpnia w przemówieniu telewizyjnym E. Gierek użył słowa "strajki". I kariera "nieuzasadnionych przerw w pracy" już się na zawsze skończyła.

[Gwaldrik]

Nowomowa byla swoista eufemizacja polszczyzny, ktora ja wydatnie zubożała. Praktycznie poslugiwal sie nia kazdy sekretarz KC, a towarzysz Gierek uczynil wrecz z niej sztuke, pozniej przez kabarety wysmiewana. Wikipedia podaje jeden taki przyklad jego wypowiedzi, ale ja mam gdzies kilka egzemplarzy "Trybuny Ludu" z lat 70-tych, w razie potrzeby moge podac wiecej cytatow z oficjalnych wystapien Gierka.

Kontekst polityki światowej ożywił nadzieje sił rewizjonistycznych i odwetowych na przekreślenie wyników agresywnej wojny hitlerowskiej. Nadzieje te wstępnie nabierają kształt postulatu zjednoczenia Niemiec, ale nauki historii są dostatecznie wymowne i jednoznaczne

Nowomowa calkowicie byla podporzadkowana totalitarnej ideologii i propagandzie. Nie sprowadzala sie do poszczegolnych slow czy okreslen, ale do calych wywodow, ktore nader czesto pozbawione byly sensu albo nacechowane byly natretna indoktrynacja.

społeczeństwo całego kraju potępia wichrzycieli albo w imię postępu i dobrobytu cały naród musi zacieśniać stosunki ze szlachetnym i rycerskim narodem radzieckim.

Bylo w tym mnostwo komicznego patosu, agitacji i frazesow. Nowomowa wraz z PRLem calkiem nie zanikla. Podobna retoryke mozna uslyszec w niektorych oficjalnych wystapieniach naszych reprezentantow, choc oczywiscie te wypowiedzi rzadko sa az tak nonsensowne.

Takie okreslenia jak jedynie słuszne czy zaplute karły reakcji pochodza wlasnie z tamtych czasow. Dzisiejsi polscy jezykoznawcy niekiedy twierdza, ze owczesne kaleczenie w ten sposob mowy wynikalo nie tylko z pobudek ideologicznych, ale z faktu, ze spora czesc czolowych dzialaczy komunistycznych wywodzila sie nie z inteligencji a z warstwy tzw robotniczo-chlopskiej i nie odebrala gruntownego wyksztalcenia, wiec z braku odpowiednich wzorcow zaczela tworzyc owa nowomowe. Jezykoznawcy daja przyklad dzisiejszych osob pozbawionych wyksztalcenia, ktore w oficjalnych kontaktach np z rozmaitymi instytucjami piszac lub mowiac tworza bardzo dziwaczne konstrukcje jezykowe.

Edytowane 18 Styczeń 2010 przez Gwaldrik

[Tomasz N]

Nie było Panów tylko Obywatele. Powiedziałeś takiemu panie Kowalski, a on cię zaraz pouczał, że u nas nie ma już panów. Ewentualnie Towarzysze.

Swoją drogą była taka tabela do "czczego gadania" w której w 4 kolumnach były fragmenty tekstu i można było mówić płynnie biorąc po kolei dowolny element z kolumny. Jest to gdzieś w internecie ?

[Generał]

Ja ze swojej strony proponuję obejrzeć polską komedię, może nieco mniej znaną od innych ale ukazującą przykład nowomowy jak żadna inna. - Niebieskie jak Morze Czarne. Konkretniej chodzi o wstawki filmowe, problemy zaopatrzenia itp

Link dla ciekawskich fragment

http://www.youtube.com/watch?v=STwvZCzX5lY...feature=related

[FSO]

Witam;

w kwestii tabelki: podobne "patenty" były drukowane w przedwojennych pismach polityczno satyrycznych, łącznie z określeniami przydatnymi dla każdej partii politycznej, w czasie kampanii wyborczej. Owe "patetnty" dotyczyly przemówień zarówno "za" nami jak i "przeciw" naszym konkurentom. Czytało się to podobnie: dowolną linią polącz sąsiadujące ze sobą kolumny...

pozdr

[secesjonista]

A co mają czasy przedwojenne do PRL-iej nowomowy?

[widiowy7]

A co mają czasy przedwojenne do PRL-iej nowomowy?

Chyba to, że nie był to wymysł PRL-owskich aparatczyków?

[secesjonista]

A możesz wskazać cechy wspólne?

[FSO]

Witam;

secesjonista: zamieścilem tą informację, aby pokazać, że coś na ksztalt nowomowy istnialo wcześniej, nawet przed wojną [drugą światową], tylko przymiotniki się zmienialy. Zaś pewne "tabelki" [można je i tak nazwać] byly bardzo podobne w czasie każdej autorytarnej [i nie tylko takiej] wladzy. O ile mnie pamięć nie myli taka tabelka pochodzi z okresu "sejmokracji".

pozdr

[secesjonista]

To oczywiste, że elementy nowomowy istniała wcześniej.

Jeśli przyjąć, że jednym z jej elementów jest pewna magiczność języka i tendencja do odchodzenia od prawdziwego opisu rzeczywistości czy desygnatów.

O semantycznych nadużyciach władzy z właściwym sobie cynizmem i otwartością wyraził się Talleyrand:

"Sztuka polityki polega na wynajdywaniu nowych nazw dla instytucji, które pod starymi nazwami stały się ludziom nienawistne"

Elementy nowomowy, zwłaszcza w postaci antyfraz, możemy wskazać w jeszcze bardziej odległej przeszłości: szczególnie burzliwy ocean - nazwano Spokojnym, zaś starożytni Grecy groźne furie określali mianem Eumenid (czyli Łagodnymi), niebezpieczne Morze Czarne zwali Pontos Euxeinos (Morze Gościnne).

W obecnym ujęciu nowomowa to sztuczny język, swoiste esperanto władzy. Poprzez formę wewnętrzną języka narzuca się pewien światopogląd i ogląd rzeczywistości (za Humboldtem). Świat ma się stać takim, jakim go chce widzieć władza. Społeczeństwo zaś ma widzieć świat oczyma władzy, jako że z czasem dysponuje jedynie narzuconym przez władzę systemem języka, a zatem i myślenia. Ideologia nie tyle już dominuje nad rzeczywistością, ale ją wręcz zastępuje.

Stanisław Balbus podczas dyskusji na UJ (w latach 80-tych) stwierdził, że mowa w PRL stała się tworem automistyfikacji, rodzajem zbiorowej hipnozy. Zaś prof. Bralczyk określił to zjawisko jako kreowanie fikcyjnego odbiorcy i fikcyjnego nadawcy, który posługuje się pseudoinformacją. Stąd zamiast komunikacji mamy pewną społeczną grę.

Konia z rzędem temu kto zrozumie takie przekazy:

"Ryby - zasoby rybne akwenu wodnego - stanowią konsekwentnie dynamiczny nie tyle przedmiot, ile proces; proces - mówiąc językiem filozoficznym - dynamiczny we wszystkich swych kategoriach. Na tym polega klasyczna, dialektyczna jasność gospodarki rybnej".

Co do funkcji ukrywania, a ściślej fałszowania rzeczywistości, taki oto przykład: kiedy to obywatel NRD porwał samolot celem udania się do Berlina Zachodniego, w prasie polskiej nie użyto podkreślonego terminu, konsekwentnie pisani "obcokrajowiec".

Tadeusz Marczak wskazywał, że PRL-owska nowomowa w swej głównej funkcji miała uśpić odbiorców, a przekazywane komunikaty nie mają na celu przekazywanie treści, a przede wszystkim zagłuszanie. Treścią nowomowy jest zatem wypełnianie przestrzeni określoną przez władze masą, która eliminuje możliwe inne teksty i myśli, co skutecznie zapobiega próbom realizacji społecznego dialogu.

/T. Marczak "Poczucie rzeczywistości jako opium", "Aneks" nr 21, 1979/

Z ciekawostek, w zasadzie Orwell nigdy nie użył pojęcia "nowomowa".

Edytowane 14 Maj 2011 przez secesjonista

[Widłobrody]

Nowomowa istnieje do dzisiaj. Np. nie mieliśmy wojny z Irakiem, tylko wojnę w Iraku. CIA nie torturuje, CIA stosuje specjalne, mocne formy przesłuchań.