Rosjanie, Sowieci?

[secesjonista]

Jak wiemy określenia radziecki(od rada) i sowiecki(od ros. совет-rada) są synonimami i znaczą dokładnie to samo.

Co było jednak przyczyną, dla której w czasach Polski Ludowej określenie sowiecki było zakazane? I dlaczego dzisiaj wielu historyków obsesyjnie nieomal zastępuje słowo radziecki słowem sowiecki?

Żeby tylko historycy...

Oto Adolf Warski; było nie było współtwórca KPP; również ulegał takim obsesjom.

Oto w swym piśmie (2 marca 1926 r.) relacjonującym spotkanie z komendantem Związku Strzeleckiego majorem Kazimierzem Kierzkowskim pisał:

"Na uwagę moją, że przecież P jest nieomal synonimem wojny z Rosją Sowiecką, major K żywo zaprzeczył, powiedział że to należy już do przeszłości, że P gotów jest <porozumieć się> z Rosją Sowiecką..."

/RGASPI, f. 76, op. 2, d. 58, k. 233-236, odpis w języku polskim, mps./

I jeszcze z marcowego Memorandum do KC KPP z propozycją zawarcia sojuszu z Piłsudskim:

"Wszak to Piłsudski rozpoczął wojnę z Rosją Sowiecką..."

/RGASPI, f. 76, op. 2, d. 58, k. 61-62 i n., odpis w języku polskim, mps.;

oba cytaty za: "Przewrót majowy 1926 roku w oczach Kremla. Dokumenty" red. B. Musiał, wsp. J. Szumski, Warszawa 2009, s. 82, s. 94 /

(...)

Formalnie do utworzenia ZSRR istniało kilka republik, z których każda była socjalistyczna i radziecka, bywa że i federacyjna. Z racji tego kto w nich rządził, czyli partia która zwała się WKP - Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia [bolszewików] - [byli także i mienszewicy], zwano ich dość popularnie, od nazwy - bolszewikami, a kraj przez nich zarządzany - Bolszewią. Nazwa Sowiety ma dokładnie takie samo pochodzenie - ironiczne, negatywne...

pozdr

No to wychodzi na to, że komunista Warski wykazał się dużą zdolnością przewidywania i poprzez swe słownictwo wyraził swe negatywne odczucia co do władz radzieckich...

Edytowane 24 Czerwiec 2012 przez secesjonista

[jancet]

Secesjonisto, zmieniłeś zdanie, że sprzeczasz się sam ze sobą, czy tylko pogłębiasz temat?

Pozwól, że Ci przypomnę Twoje nie tak znów dawne stanowisko:

Mnie, co do stosowania tego rusycyzmu bądź - nie, przekonuje wykładnia Mirosława Bańko z poradni językowej PWN, krótka, rzeczowa i bez politycznych naleciałości:

"Słowo sowiecki rzeczywiście nie jest polskie, ale o to właśnie chodzi. Jego obcość ma być sygnałem obcości zjawisk, które oznacza. Tak w każdym razie było przed wojną, gdy przymiotnik ten budził wyraźnie negatywne skojarzenia. Z ich powodu po wojnie lansowano w zamian polskie słowo radziecki, dużo wcześniej znane polszczyźnie, ale odnoszone do rad miejskich. Nazwa Związek Sowiecki nie jest więc niepoprawna gramatycznie ani nielogiczna. Jest natomiast nacechowana i dlatego w niektórych sytuacjach może być nieodpowiednia."

Mnie też wykładnia prof. Bańko przekonuje. Może z wyjątkiem jednego szczegółu - przed wojną, przynajmniej w latach 20-ych określenie "Związek Radziecki" było bardzo mało popularne, więc i wielbiciele, i wrogowie tego kraju używali określenia "sowiecki". Przytoczone przez Ciebie cytaty dowodzą, że przymiotnik ten niekoniecznie budził wówczas negatywne skojarzenia.

W latach 30-ych, po normalizacji wzajemnych stosunków, oficjalnie zaczęto używać określenia "Związek Radziecki" lub Z.S.R.R. (tak, z kropkami) - w dokumentach, roczniku statystycznym, podręcznikach - przynajmniej do geografii". Wtedy trwanie przy określeniu "sowiecki" zaczęło wiązać się z poglądami wypowiadającego się. Po wojnie zjawisko to się nasiliło.

Co do tego, w jakich sytuacjach dziś można użyć słowa "sowiecki", a w jakich nie należy, wiele wyjaśnia Słownik Języka Polskiego PWN: http://sjp.pwn.pl/szukaj/sowiecki . Słowo to określono, jako potoczne. To oznacza, że można go używać u cioci na imieninach czy w publicystyce. Natomiast w opracowaniu naukowym - nie. Nie tylko dlatego, że potoczne, ale także, że, jak to pisał Bańko - "nacechowane", budzące negatywne skojarzenia. Zaś od naukowca oczekujemy obiektywizmu.

To, że w katalogu Biblioteki Narodowej książek pod tytułem "Wojna polsko-sowiecka" znalazłem 20, a "Wojna polsko-radziecka" tylko dwie, o czymś jednak świadczy. Czy to aż obsesja? Powiedzmy - naturalna u historyka tendencja do archaizacji języka - w czasie, gdy ta wojna trwała, tak właśnie była nazywana.

[secesjonista]

Och, sprzeczanie się z samym sobą prowadzi do ciekawych wniosków, wreszcie w zasadzie na tym opiera się proces falsyfikacji różnych teorii.

Ja jednak się tu nie sprzeczam z samym sobą, wskazuję że w przeszłości termin "sowiecki" nie miał jednak tylko negatywnych konotacji.

[jancet]

A właśnie jak poprawnie powinno się mówić?

Sowiety czy Sowieci?

Tak na mój rozum to zależy, co masz na myśli.

Jeśli chodzi o znaczenie "ludzie radzieccy", to odmieniasz jak Robert, Jakut, Szwed, czyli Sowiet - Sowieci.

Jeśli chodzi o znaczenie "państwo radzieckie", to tak jak kwiat czy but, czyli Sowiet - Sowiety. Z tym, że SJP PWN nie przewiduje użycia tego słowa w takim znaczeniu. Jednak wielokrotnie się z tym spotkałem, w mowie potocznej, rzecz jasna

Edytowane 27 Czerwiec 2012 przez jancet

[Fingolfin]

Nawet ubecy w połowie lat 40. nadal używali słowa "sowiecki". Mimo że w Manifeście PKWN ZSRR został nazwany "Związkiem Radzieckim".

Mieszkańcy ZSRR to Sowieci, ale chyba nie Radzieci?

W PRL-u mówiono o przyjaźni polsko-radzieckiej itd. Wojciech Roszkowski pisze, że w latach stalinowskich zakazano używanai słowa "sowiecki", zastapionego przez przymiotnik "radziecki", co wiązało się z lizusostwem wobec ZSRR.

Po raz pierwszy słowo "radziecki" w odniesieniu do ZSRR zostało użyte w 1934. Wcześniej mówiono i pisano "sowiecki", ew. "bolszewicki".

Ja w kontekście stalinizmu, zbrodni NKWD, ideologii WKP(b) itd. zawsze mówię "sowiecki".