Najazd tatarski 1241

[Tofik]

Najazd Tatarów w roku 1241 był pierwszym spotkaniem wojsk polskich z Tatarami. Atak ten zakończył się m.in. spaleniem Sandomierza i Krakowa, wielkimi zniszczeniami, spadkiem liczby ludności (w Małopolsce bodaj o 3%) oraz śmiercią Henryka Pobożnego. Jak oceniacie działania armii Bajdara, a jak działania polskich armii? Czy nie można było skupić głównego ośrodka obrony gdzieś bardziej na wschód niż pod Legnicą, np. nieopodal Krakowa? Jakie były główne przyczyny polskiej klęski? Zapraszam do dyskusji.

P.S. Pomińmy może samą bitwę legnicką, ponieważ temat o niej jest.

[prusak311]

Czy nie można było skupić głównego ośrodka obrony gdzieś bardziej na wschód niż pod Legnicą, np. nieopodal Krakowa?

Henryk Pobożny liczył na wsparcie króla czeskiego Wacława, stąd taka lokalizacja wojska.

Jak oceniacie działania armii Bajdara, a jak działania polskich armii

Była szansa na zwycięstwo pod Chmielnikiem, zaprzepaszczona przez chęci zysków polskiego wojska. Stosunek liczbowy obu armii był podobny, lecz zdecydowanie lepsza organizacja była po stronie wojsk tatarskich, ich pozorowane ucieczki, rozpracowanie taktyczne rywala, szybkość działań, także większe doświadczenie w walkach.

Jakie były główne przyczyny polskiej klęski?

Według mnie zabrakło jakiegoś ponad dzielnicowego porozumienia. Poza tym, były polskie szanse, jak choćby w bitwie pod Chmielnikiem, czy także pod Legnicą, lecz zostały on zaprzepaszczone.

[zbyszek chaosu]

A mógłby mi ktoś powiedzieć coś na temat działań tatarów na Kujawach? Wiem że jeden odział (ok 10 tys.) ruszył w tamtym kierunku pod wodzą Bajdura a 1 kwietnia byli już w Krakowie jednak jaki był szlak ich działań i czy stoczyli tam jakieś bitwy?

[juzef]

A mógłby mi ktoś powiedzieć coś na temat działań tatarów na Kujawach? Wiem że jeden odział (ok 10 tys.)

10 tys. to liczebność całej armii mongolskiej skierowanej na Polskę (C. De Bridia, Historia Tatarów), więc Ordu nie mógł wydzielić 10 tys. do ataku na Kujawy

ruszył w tamtym kierunku pod wodzą Bajdura a 1 kwietnia byli już w Krakowie jednak jaki był szlak ich działań i czy stoczyli tam jakieś bitwy?

Zacznijmy od sytuacji politycznej. Henryk Pobożny - główny przeciwnik Mongołów w Polsce - był skonfliktowany z Konradem Mazowieckim i książętami wielkopolskimi. Za to jego sojusznikami (obok Bolesława Wstydliwego i Mieszka Otyłego) byli: Kazimierz I kujawski i Krzyżacy. Mongołowie mieli świetny wywiad więc niewątpliwie o tym wiedzieli. Ich celem było więc odcięcie Kazimierza i Krzyżaków od Henryka Pobożnego.

Tyle wiadomo, że pod Sandomierzem Tatarzy rozdzielili się.

Większy oddział, dowodzony przez Ordu, rozbił rycerstwo małopolskie w bitwie pod Chmielnikiem, następnie zdobył Kraków, po czym skierował się na Śląsk.

Mniejszy oddział, dowodzony przez Bajdara, miał zaatakować Kujawy. Po drodze, w bitwie pod Tarczkiem, rozbił rycerstwo małopolskie dowodzone przez wojewodę krakowskiego Włodzimierza. Następnie Bajdar skierował się, przez południowe Mazowsze i ziemię łęczycką, w stronę Kujaw. Czy doszło do jakiś starć na Kujawach - nie wiadomo. W pierwszych dniach kwietnia, na Śląsku, połączyły się oddziały Ordu i Bajdara.

[gregski]

Według książki Wacława Zatorskiego "Wojny Czyngis Chana 1194-1242" Bajdar miał trzy (fakt, że niecałkowicie ukompletowane) tumeny. Jeden miał zabezpieczyć jego marsz od północy. Dwa poszły na południe Polski.  Miały się połączyć w okolicach Wrocławia by stanąć d głównej bitwy. 

Północny tumen pod dowództwem Ordu  w miejscu zwanym Szejbakopole pobił siły litewskie po czym zdobył Grodno. Zahaczył o Prusy a potem przez Kujawy i Wielkopolskę miał pójść na Śląsk i połączyć się głównymi siłami pod dowództwem Bajdara.

Pod Legnicą miało być około 25 tyś Mongołów i 10 tyś Europejczyków (Z silną czeską armią oddaloną o nieco ponad 50 kilometrów).

 

Przyznam się, że to jedyna publikacja jaką czytałem która tak wysoko szacuje stan liczebny obu armii.

[secesjonista]

Pamiętać trzeba, że opracowanie Zatorskiego ma już swoje lata (przeszło osiemdziesiąt), nie był on historykiem i szereg jego stwierdzeń (liczebność, zdolności marszowe Mongołów) zostało zweryfikowanych. Trzeba też pamiętać, że Zatorski nie tylko chciał przybliżyć dzieje tych najazdów ale przy okazji wykazać znaczenie wielkich formacji kawaleryjskich. Innymi słowy, w przeszłości szukał uzasadnienia dla rozwiązań w czasach mu bliskich.

  "Zainteresowanie Zatorskiego pierwszym najazdem Mongołów wynikało z zauroczenia perspektywą masowego użycia kawalerii (...) ocena walorów kawalerii jako broni na polu walki wynikała jednak nie ze studiów historycznych Zatorskiego, lecz z jego poglądów na rolę wielkich mas kawalerii w przyszłej wojnie (...) W polskiej myśli wojskowej kresu międzywojennego istniał silny nurt wśród oficerów kawalerii opowiadających się za tworzeniem korpusów i armii konnych liczących po ok. 10 tys. szabel. Niektórzy z nich (np. Klemens Rudnicki) dla podbudowania swoich propozycji odwoływali się do doświadczeń historycznych. najgłębiej z nich sięgnął Zatorski, bo aż do XIII w. W tej sytuacji nie dziwi więc potraktowanie wojsk Ordu jako armii konnej składającej się z trzech korpusów (tümenów) działających efektywnie na olbrzymim terytorium i maszerujących po 70 km dziennie!".
/J. Maroń "Legnica 1241", Warszawa 2008, s. 139-140/

 

2 godziny temu, gregski napisał:

Północny tumen pod dowództwem Ordu  w miejscu zwanym Szejbakopole pobił siły litewskie po czym zdobył Grodno

 

A istniało wówczas miejsce o takiej nazwie?

[gregski]

Grodno to istnialo a o tym Szejbakopolu to w zyciu nie slyszalem.

[secesjonista]

O Szejbakopolu pisał Teodor Narbutt, tylko, że jego opisy dawnych dziejów mocno są bajecznymi, wedle niego Litwini w 1241 r. pod wodzą księcia "Erdźwiłła" pobili Tatarów na których czele miał stać Szejbak:

"... przyszło między niemi do bitwy stanowczéj, w której Tatarzy na głowę pobici zostali, i dotąd miejsce to nosi nazwanie Szejbak-pole, gdzie liczne mogiły i kurhany przypominają ten wypadek. Szejbak poległ w téj bitwie na placu".
/tegoż "Dzieje narodu litewskiego w krótkości zebrane z dołączeniem potoku pochodzeń Ludów narodu litewskiego", Wilno 1847, s. 74/

 

Czyli bitwa; wedle niego; miała zupełnie innego zwycięzcę, ale wszystko to raczej sobie wymyślił. Kto by zresztą wierzył Narbuttowi, który w swym drobiazgu biograficznym: "Niektóre szczegóły żywota Biskupa wileńskiego Andrzeja Wasiłły" opisał jak to niejaki Jakimowicz, w tymże Szejbakpolu, próbował praktyk alchemicznych, do których "potrafił znaleźć dziewczynę od lat 18, w stanie niewinności", a która zgodziła się by oboje "rozebrani do naga" warzyli w gąsiorze alchemiczną miksturę.

/tegoż "Pomniejsze pisma historyczne: szczególnie do historyi Litwy odnoszące się...", Wilno 1856, s. 170/

 

Szejbakpol to dobra ziemskie w ziemi lidzkiej, za czasów II RP w województwie nowogródzkim (gmina wiejska Ostryna). Trudno dziś orzec o jakie miejsce mogło chodzić, gdyż współcześnie są dwie miejscowości o podobnej nazwie: Szejbakpol (53°44′55′′N, 24°43′20′′E) i Szejbaki (53°51′30′′N, 25°20′00′′E). W czasie drugiej wojny światowej, w tym majątku, prowadzonym wówczas przez Ewę Reichel, ukrywała się Żydówka - Róża Chwoles ze swą córką.

 

15 godzin temu, gregski napisał:

Bajdar miał trzy (fakt, że niecałkowicie ukompletowane) tumeny

 

Istnienie tych trzech tumenów poddaje się współcześnie w wątpliwość.

[gregski]

Dlatego podalem ta publikacje jako ciekawostke. Sam tez nigdy nie spotkalem sie z tak wysokimi szacunkami mongolskiej armii.