Architektura romańska

[gregski]

Jeśli ktoś chce sobie zobaczyć w jednym miejscu porównać styl romański i gotyk niech jedzie do Carcassone. Tamtejsza katedra ma jedna nawę romańską a drugą gotycką i co ciekawe wszystko to całkiem dobrze "gra". W ogóle Langwedocja to raj dal miłośników architektury romańskiej. Wspaniałe i świetnie zachowane klasztory. Szkoda, ze tak niewiele z nich pamiętam.

Trza tam jechać jeszcze raz!

[TyberiusClaudius]

Ale... co tu porównywać? Żeby nie odróżnić architektury romańskiej od gotyku trzeba być ślepym jak kret! Pierwsze co rzuca się w oczy, to to, że w gotyku budowle są wysokie, strzeliste, duże, a styl romański cechuje się małymi budowlami. Taki mały przykład.

Edytowane 15 Maj 2015 przez TyberiusClaudius

[jakober]

Tyberiuszu, to duże uogólnienie i porównanie dwóch budowli z różnych regionów, kultur i stopni zaawansowania wiedzy i umiejętności budowlanych. Jeśli to takie oczywiste, to proponuję architektoniczne porównanie tych budowli i określenie ich stylów:

katedra we Florencji:

http://www.google.de/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fupload.wikimedia.org%2Fwikipedia%2Fcommons%2Fa%2Fa3%2FFlorence_Cathedral_Facade.jpg&imgrefurl=http%3A%2F%2Fcommons.wikimedia.org%2Fwiki%2FFile%3AFlorence_Cathedral_Facade.jpg&h=6792&w=5267&tbnid=LlEs9tQmwUoWyM%3A&zoom=1&docid=nvGcDQry_gH3DM&ei=JqdVVcC7FYrdUb2mgNgB&tbm=isch&iact=rc&uact=3&dur=374&page=1&start=0&ndsp=38&ved=0CI0BEK0DMCI

katedra w Pizie:

http://www.google.de/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fupload.wikimedia.org%2Fwikipedia%2Fcommons%2F4%2F44%2FPiazza_dei_Miracoli_-_The_Cathedral_and_the_Leaning_Tower_in_Pisa.jpg&imgrefurl=http%3A%2F%2Fcommons.wikimedia.org%2Fwiki%2FFile%3APiazza_dei_Miracoli_-_The_Cathedral_and_the_Leaning_Tower_in_Pisa.jpg&h=2580&w=3972&tbnid=Qm9fg_usK13MHM%3A&zoom=1&docid=aIs1WSLTdsIIwM&ei=9qhVVeuDF8T3UtaLgdgI&tbm=isch&iact=rc&uact=3&dur=1109&page=1&start=0&ndsp=36&ved=0CDkQrQMwCA

katedra w Mediolanie:

http://www.google.de/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fupload.wikimedia.org%2Fwikipedia%2Fcommons%2Fe%2Fec%2F876MilanoDuomo.JPG&imgrefurl=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FMilan_Cathedral&h=588&w=800&tbnid=xmyO-OMoX4b1OM%3A&zoom=1&docid=N75izcHSzR5YvM&ei=IalVVcHME4HoUKaugLAF&tbm=isch&iact=rc&uact=3&dur=1910&page=1&start=0&ndsp=34&ved=0CCAQrQMwAA

bazylika św Marka w Wenecji:

http://www.google.de/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fupload.wikimedia.org%2Fwikipedia%2Fcommons%2Fe%2Fe6%2F20110722_Venice_Basilica_di_San_Marco_4449.jpg&imgrefurl=http%3A%2F%2Fcommons.wikimedia.org%2Fwiki%2FFile%3A20110722_Venice_Basilica_di_San_Marco_4449.jpg&h=2368&w=3184&tbnid=4OiiOob9i-5OwM%3A&zoom=1&docid=VOsSYHS0priVhM&ei=_KtVVf-eCauqygOSj4D4Bg&tbm=isch&iact=rc&uact=3&dur=233&page=1&start=0&ndsp=35&ved=0CDUQrQMwBw

kościół katedralny w Rimini (świątynia Malatesty):

http://de.wikipedia.org/wiki/Tempio_Malatestiano#/media/File:Tempio_Malatestiano_Rimini.jpg

i katedrę w Bardze:

http://www.google.de/imgres?imgurl=http%3A%2F%2Fwww.centropuccini.it%2Fde%2Fimages%2Fhc8-duomo_barga-sm.jpg&imgrefurl=http%3A%2F%2Fwww.centropuccini.it%2Fde%2Fhistorische_staedte_italien.html&h=276&w=175&tbnid=cFT5rAkVroEvbM%3A&zoom=1&docid=aF-ZDPpS8oj4iM&ei=Aq1VVcm5CsHoUMuZgYgI&tbm=isch&iact=rc&uact=3&dur=304&page=2&start=42&ndsp=43&ved=0COoBEK0DMEE

[TyberiusClaudius]

1katedra we Florencji:

http://www.google.de...ed=0CI0BEK0DMCI

2katedra w Pizie:

http://www.google.de...ved=0CDkQrQMwCA

3katedra w Mediolanie:

http://www.google.de...ved=0CCAQrQMwAA

4bazylika św Marka w Wenecji:

http://www.google.de...ved=0CDUQrQMwBw

5kościół katedralny w Rimini (świątynia Malatesty):

http://de.wikipedia....iano_Rimini.jpg

6i katedrę w Bardze:

http://www.google.de...ed=0COoBEK0DMEE

Ja tu nie widzę żadnych trudności z rozpoznaniem stylu...

1 gotyk

2 styl romański

3 gotyk

4 styl romański

5 s. romański

6 można prosić konkretne zdjęcie?

[Furiusz]

No cóż katedra w Rimini (samo Rimini polecam byłem i jest śliczne) to gotyk mój drogi. Ta Florencka to Santa Maria del Fiore znów świetna sprawa - to już chyba wręcz wczesny renesans, Piazza dei Miracoli to XI wiek, wenecki św. Marek to owszem budowla jeszcze z IX chyba wieku ale fasada jest XIII wieczna.

[jakober]

Ja tu nie widzę żadnych trudności z rozpoznaniem stylu...

1 gotyk

2 styl romański

3 gotyk

4 styl romański

5 s. romański

6 można prosić konkretne zdjęcie?

Niby nie ma trudności...

1. tak. Gotyk (fasadę w XIX wieku jeszcze nieco przerobiono w stylu neogotykim) z wyjątkiem kopuły - ta, autorstwa Brunelleschiego, jest jedną z najwcześniejszych konstrukcji renesansowych

2. tak, zgadza się - styl romański. Tylko czy zgodnie z wcześniejszym wpisem i w porównaniu do zaprezentowanego przez Ciebie zdjęcia kościoła romańskiego w Cieszynie, katedra w Pizie jest mała, ciężka, z grubsza ciosana i doprawdy, bez pomocy wikipedii, łatwa do sklasyfikowania jako romańska? Czy można wskazać elementy architektoniczne i rozwiązania konstrukcyjne o tym świadczące, wykazujące podobieństwo do kościoła w Cieszynie? Czy łatwe do odróżnienia choćby w porównaniu z Santa Maria del Fiore we Florencji?

3. tak. Gotyk.

4. nie. Styl bizantyjski.

5. nie. Tempio Malatestiano, jego obecna forma i widoczna na zdjęciu fasada to efekt zlecenia przez rodzinę Malatestów projektu przebudowy gotyckiej świątyni Albertiemu - jednemu z pierwszych architektów (po Brunelleschim) tworzących w stylu renesansu i jednocześnie pierwszemu teoretykowi tego stylu, autorowi ksiąg, w których teorie zawarte wywarły decydujący wpływ na sztukę renesansu. Przedstawiony budynek jest przedstawicielem sztuki renesansu.

6. Styl romański Longobardów.

Gotyk jest efektem ewolucji architektury romańskiej oraz pewnego przełomu w myśleniu o konstrukcji - tutaj tkwi największa różnica między oboma stylami. Czasem renesans wydaje się w dodatku być cięższy od stylu romańskiego tak, że można te dwa style pomylić...

Acha, przepraszam, umknęło. Link do katedry w Bardze, ze zdjęciami:

http://it.wikipedia.org/wiki/Duomo_di_San_Cristoforo

Edytowane 15 Maj 2015 przez jakober

[TyberiusClaudius]

Yyy... to było mówić, że nie rozważasz czy to gotyk czy styl romański tylko w ogóle jaki to styl... Ja w tej dziedzinie ekspertem nie jestem.

2. tak, zgadza się - styl romański. Tylko czy zgodnie z wcześniejszym wpisem i w porównaniu do zaprezentowanego przez Ciebie zdjęcia kościoła romańskiego w Cieszynie, katedra w Pizie jest mała, ciężka, z grubsza ciosana i doprawdy, bez pomocy wikipedii, łatwa do sklasyfikowania jako romańska? Czy można wskazać elementy architektoniczne i rozwiązania konstrukcyjne o tym świadczące, wykazujące podobieństwo do kościoła w Cieszynie? Czy łatwe do odróżnienia choćby w porównaniu z Santa Maria del Fiore we Florencji?

Ja działałem bez wiki, i na zasadzie takiej czy widzę elementy charakterystyczne czy nie i trochę na czuja

Edytowane 15 Maj 2015 przez TyberiusClaudius

[secesjonista]

Zatem "na czuja" nie zawsze było trafne.

[Furiusz]

Skoro mamy już kogoś kto ma wiedzę w tym zakresie, Jakoberze mam pytanie - jak wygląda kwestia przejścia od budownictwa antycznego do budownictwa romańskiego? jak wyglądała ewolucja, droga, zmiany etc? Choćby na przykładzie, mnie najbardziej interesującej, architektury sakralnej?

[jakober]

Yyy... to było mówić, że nie rozważasz czy to gotyk czy styl romański tylko w ogóle jaki to styl...

Wprowadziłem tylko jeden obiekt renesansowy Okey. Do tego jeden z renesansową kopułą i jeden biznatyjski Ale tylko dlatego, że chciałem się odnieść do owych stereotypów: romańska - mała, mroczna, ktoś tam jeszcze gdzieś o scenerii do horrorów pisał, a gotyk to uniesienie, piękno, itd, a renesans to już w ogóle och i ach. A tu proszę! Styl romański nie taki straszny jak go malują Jak pisałem na poprzedniej stronie tego wątku: bazylika Cluny III, jedno z najwaniejszych dzieł w architekturze stylu romańskiego, była największym kościołem chrześcijaństwa aż do momentu wzniesienia i ukończenia bazyliki Św. Piotra w Rzymie. A więc większa, niż wszystkie katedry gotyckie.

Styl romański jest niezwykle bogaty, a przypisuje mu się potocznie wszelkie możliwe ułomności sztuki budowlanej. A on był po prostu jednym z etapów rozwoju owej sztuki. W pewnym sensie jej ponownym zdefiniowaniem, w pewnym - kontynuacją spóścizny antycznej. Kontynuacją przede wszystkim w podstawowych elementach konstrukcji budowli. Co w tym stylu wyjątkowe to to, iż mimo użycia łuków czy kolumn, styl ten nie naśladował antyku. Widać to choćby w formie świątyń - nie "przekalkowano" formy świątyń antycznych a sięgnięto po formę bazyliki i ją zmodyfikowano. Sama nazwa stylu (romanesque) pochodzi z 1818 roku i odnosi się właśnie do owej kontynuacji, owego związku tej sztuki ze sztuką starożytnego Rzymu, jednakże od niej innej i, co też jest ważne, powszechnej w całej Europie.

[Tomasz N]

Najlepiej styl zachowuje się tam, gdzie była władza, a potem się wyniosła, bo brak kasy na przeróbki. Taka katedra w Spirze (Speyer) w Palatynacie, gdzie cesarstwo skończyło się akurat w tej epoce.

https://www.google.pl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&ved=0CAUQjhw&url=http%3A%2F%2Fwww.schremmer.de%2FFoto%2F2009%2FSpeyer%2520-%2520Technikmuseum%2520und%2520Stadt%2FStadt%2Fslides%2FSpeyer%2520Dom_MG_9187.html&ei=G51XVfq6MYz3ULCfgcAN&bvm=bv.93564037,d.bGQ&psig=AFQjCNEbVn3YZ5a5MTxhYlqihPNtsCIUeQ&ust=1431891526567924

Na zdjęciu nr 2 jest takie maleńkie okienko w absydzie w osi nawy głównej dużo poniżej tego z nałęczem. Miałem okazję zauważyć po co jest w czasie rezurekcji. W kościele orientowanym wpada przez nie światło od wschodzącego słońca, przepięknie rozszczepiające się w stronę wiernych w kryształach unoszonej przez kapłana monstrancji. A mówią, że dopiero barok był pod publiczkę.

Edytowane 16 Maj 2015 przez Tomasz N

[jakober]

Furiuszu, przepraszam, nie zauważyłem Twojego pytanie. Zapewne pisałem w tym czasie swój post.

Ewolucja o którą pytasz jest dość utrudniona do śledzenia. W rzeczywistości dajmy na to wiedzy szkolnej czy nawet na studiach, nie jest ona dogłębnie omawiana. Często ogranicza się do architektury zachodniej Europy, czasem wyskakuje w historii polskiej architektury jak diabeł z pudełka. Mówię w tym momencie o doświadczeniu własnym edukacyjnym - jeżeli powszechne są inne, to przepraszam i cieszę się z tego niezmiernie. Obawiam się jednak, że nie.

Dla stylu romańskiego w architekturze charakterystyczne jest jedno - najczęściej w opracowaniach mówi się, że nie można datować jego początku. Jaki rodzi to dylemat? Gdyby styl romański był kontynuacją architektury antycznej - nie można by mówić o architekturze stylu romańskiego. Skoro jednak wyodrębnia się styl romański - to w oparciu o co i od kiedy?

Dość ważne są tu okoliczności stricte historyczne w rozumieniu politycznym i kulturowym. Pierwszą ważną rzeczą jest fakt podziału imperium rzymskiego na Cesarstwo zachodnio- i wschodniorzymskie. To odbiło się bowiem na rozwoju stylów. Stąd rozróżnienie też stylu biznatyjskiego i romańskiego. Standardowo o stylu biznatyjskim uczymy się niewiele, o stylu romańskim - już trochę. Ale osobiście uważam, że aby móc śledzić rozwój sztuki architektonicznej, konieczne jest sledzenie obu z nich jednocześnie. Mamy bowiem do czynienia z dwoma niezalenymi nurtami o wzajemnych korzeniach. W jednym znich - zachodnim - rozwija się w interesującym Cię temacie architektury sakralnej - budowla o wyraźnym rzucie osiowym, podłużnym. W drugim - dominuje układ centralny, na planie koła, kwadratu, wielokąta, krzyża greckiego. W jednym sklepieniem jest najpierw prosty drewniany strop, potem sklepienie kolebkowe, z czasem krzyżowe, itd., podczas gdy w drugim główną rolę gra kopuła i rzut zdaje się być jej podporządkowany. W stylu bizantyjskim mamy Hagie Sophię już w VIw., podczas gdy ze stylem romańskim historycy mają problem ze wskazaniem konkretnej budowli czy daty. Styl wczesnochrześcijański czy preromański mogą tu jakoś pomóc dojść do ładu, ale są one pojęciami równie płynnymi.

Jedno, co można na pewno powiedzieć o sakralnej architekturze romańskiej to to, że mimo, iż styl jest swoistą kontynuacją antyku, nie przejął on dla kościołów wzoru ze świątyń antycznych. Chrześcijanie uznali je za pogańskie. Nie sięgnęli też po amfiteatry - z przyczyn oczywistych . Sięgnęli po inną, ważną i bardzo powszechną w architekturze starożytnego Rzymu formę budowli - bazylikę. Budowlę stawianą najczęściej w pobliżu forum, a więc w istotnym miejscu, w Rzymie służącą za sąd i targ jednocześnie, często też wykorzystywaną w budowie domów bogatych patrycjuszy. Od tej formy wywodzi się praktycznie cała podstawa architektury kościołów nie tylko romańskich, ale gotyckich, renesansowych, barokowych, właściwie po czasy nam współczesne. W podręcznikach jako pierwszy z rzutów bazyliki jako kościoła przytacza się między innymi kościół św. Piotra w Rzymie z IVw. Jednakże nie można o nim powiedzieć, że był romański. Między innymi dlatego, że nie przetrwał do naszych czasów ale też z tego samego okresu pochodzi bazylika Maksencjusza w Rzymie, i nie jest ona absolutnie romańska. Natomiast zrekonstruowany rzut bazyliki Maksencjusza pokazuje wyraźnie zasady organizacji planu bazylik przejęte przez chrześcijaństwo: nawę główną oddzieloną od naw bocznych rzędem kolumn, u wejścia przestrzeń, która w stylu romańskim przybrała formę narteksu, na wprost wejścia, na drugim końcu budowli, apsyda.

Ten układ odbiega jednak od planów budowli centralnych, popularnych przede wszustkim w Bizancjum. Choć nie tylko. Na terenie Cesarstwa zachodniorzymskiego, w jego ostatniej stolicy, Rawennie, w VIw. wzniesiono kościół San Vitale. Na planie centralnym, ośmiokątnym. W budowli tej połączone są cechy biznatyjskie z ówczesnymi cechami architektury na terenie Cesarstwa zachodniorzymskiego. Ten mariaż zaowocował w planie budowlą centralną z "przybudowanym" narteksem, zakończonym absydami i flanowanym dwoma wieżami, w których krcone schody prowadziły na emporę - galerię wyższej kondygnacji obiegającą centralną przestrzeń świątyni. Ten kościół jest o tyle ważny, że daje wyobrażenie o rozwoju form architektonicznych w Cesarstwie zachodniorzymskim, ale też jest doskonałym odniesieniem do śledzenia jej dalszego rozwoju. San Vitale w Rawennie był bowiem pierwowzorem dla innej istotnej w rozpatrywaniu stylu romańskiego budowli - kaplicy królewskiej w Akwizgranie wzniesionej przez Karola Wielkiego właśnie w oparciu o kościół w Rawennie. Kaplica w Akwizgranie, z końcówki VIIIw. unaocznia już przemiany w stylach, które choć czerpane z antyku i, pośrednio, z Bizancjum, noszą już własny charakter, pozwalający mówić o rodzeniu się nowego stylu. W planie pojawia się westwerk i wieże, w przekroju - podział na poziom kolumn, poziom tryforiów, poziom clerestorium. Tę architekturę zalicza się do preromańskiej.

Ze względu na czas nie mogę już kontynuować. Myślę, że aby nabrać jeszcze odrobiny obrazu tego, co działo się w architekturze w raz z rozwojem chrześcijańsktwa z jednej strony a powstawaniem nowych państw (jeśli mogę to tak w uproszczeniu nazwać) z drugiej w wiekach stylu romańskiego, warto prześledzić styl normański (romański w Anglii lecz nie tylko - również na Sycyli, gdzie zasiedli na tronie Normanowie), warto poszukać skąd wzięły się niewielkie, często centralne kościoły w Europie północnej i wschodniej, co działo się w tym czasie na półwyspie Iberyjskim, w którym kierunku rozwinął się styl bizantyjski. To niezwykle szeroki temat, a ja bez materiałów pomocniczych nie chciałbym opisywać tego chaotycznie a już tym bardziej, nie chciałbym wprowadzić nieopatrznie w błąd

[secesjonista]

Jeśli nawet chaotycznie to nader ciekawie, czy w stylu romańskim (czy pre-romańskim) wyróżniała się rotunda? Czym wyróżniała się rozeta romańska?

Jak by jakober opisał styl kościoła w Gieczu (ten pod tym z XVIII w.)?

[jakober]

Wybacz, secesjonisto, dłuższe milczenie, lecz od mojego ostatniego wpisu nie miałem dostępu do internetu. Dziś wieczorem będę mógł (mam nadzieję) na dłuższą chwilę z internetu skorzysać, więc postaram się nieco jeszcze temat romańskiej architektury rozwinąć. Postaram się odpowiedzieć na Twoje pytanie, aczkolwiek juz teraz zaznaczam, że nie jestem w stanie odnieść się do każdej świątyni w stopniu szczegółowym.

[jakober]

Jeśli nawet chaotycznie to nader ciekawie, czy w stylu romańskim (czy pre-romańskim) wyróżniała się rotunda? Czym wyróżniała się rozeta romańska?

Jak by jakober opisał styl kościoła w Gieczu (ten pod tym z XVIII w.)?

Jednak wieczorem czasu i sił już nie wystarczyło. Nic to. Spróbuję po krótce dziś odnieść się do pytań.

Jeśli chodzi o rotundę, to owo wyróżnianie się rozumiem w pytaniu jako częstotliwość, powszechność występowania? To fakt - forma rotundy (a więc budynku o rzucie na planie okręgu, w którym wszelkie "przystające" formy przestrzenne (wieże, przedsionki, kapliczki, zakrystie, apsydy) nie zmieniały w sposób istotny czytelności rzutu) w żadnym innym stylu europejskim ani przed, ani po romanizmie, w takiej ilości nie wystpowała. Fomę rotundy nadawano chętnie kościołom cmentarnym, kościołom obronnym, kaplicom chrzcielnym, kościołom poświęconym kultowi jakichś konkretnych świętych, a przy okazji również i wieżom i wiatrakom, i studniom . Jednak skupiając się na architekturze sakralnej warto po pierwsze zauważyć, iż rotunda jest jedną z form budowli na planie centralnym. Budowle na planie centralnym w postaci koła nie są wynalazkiem romańskim. W starożytności występowały już jako tolosy, pełniąc rolę grobowców (m.in. tzw. grób Agamemnona) lub świątyń (najczęściej w postaci okrągłego naosu otoczonego pierścieniem kolumn). Zarówno grobowiec jak i świątynia są budowlami związanymi z obrządkiem, z kultem a więc, siłą rzeczy, możnaby się spodziewać, iż przez wczesnych chrześcijan zostanie forma centralna przejęta jako jeden z możliwych wzorców dla ich świątyń. I poniekąd tak się też stało, jednak można się zastanawiać, dlaczego w sakralnej architekturze europejskiej rotunda nie stała się formą dominującą, skoro w romanizmie była dość popularna.

Tutaj można zauważyć pewną prawidłowość, a mianowicie odzwierciedlenie w architekturze podziału między Rzymem a Bizancjum, a później też Wielkiej schizmy wschodniej. Ogólnie rzecz ujmując można stwierdzić, iż forma centralna świątyni to forma dominująca w kościele wschodnim, podczas gdy bazylika i jej pochodne zdominowały kościół łaciński. Powodu tego można doszukiwać się m.in. w różnicach w liturgii oraz w symbolice. W kościele wschodnim istotna jest wspólnota - poszczególne jednostki do niej należą a nie ją tworzą. W kościele zachodnim środek ciężkości przełożony jest na jednostkę, która jest centralnym punktem a wspólnota - zbiorem jednostek. Zachodni układ zbioru jednostek sprzyja rozwojowi hierachizacji (ważności względem siebie nawzajem) owych jednostek, podczas gdy wschodni model wspólnoty jest lepszym środowiskiem dla przydziału ról we wspólnocie w miejsce hierarchii. W kościele zachodnim jednostka zmierza ku Bogu po swoistym łańcuchu hierarchii, można to sobie zobrazować jako ruch w płaszczyźnie horyzontalnej, po pewnej osi; w kościele wschodnim ruch ten odbywa się z rzeczywistości wspólnoty jako monolitu bezpośrednio ku Bogu, co można zobrazować sobie jako ruch w płaszczyźnie wertyklanej. I plany świątyń są temu podporządkowane. W świątyni na planie centralnym niezwykle ciężko jest wprowadzić hierarchię, niezwykle ciężko przyporządkować miejsce jednostce będącej w zbiorowości i nadać kierunek hierarchii tych miejsc, dlatego w stylach nastpujących po wczesnochrześcijańskim i romańskim (kiedy to owe różnice między Zachodem i Wschodem się klarują aż do ostatecznego rozejścia się ich dróg) kościoły centralne w architekturze kościoła zachodniego są przykładem niezwykle rzadkim. Można powiedzieć, że w pewnym momencie, wraz z rozwojem wypraw krzyżowych, powróciły do Europy Zachodniej przyniesione przez rycerstwo (np. popularność kościołów centralnych wśród Templariuszy), jednak i tak najczęściej ewoluowały one w kierunku form mieszanych, zyskując konkretną oś główną. Do myśli zachodniej bowiem osiowość, tak czytelna w planie bazyliki, doskonale się nadaje, a dalsze przemiany osiowej bazyliki są w dużym stopniu odzwierciedleniem rozwoju i przemian w obrębie owej myśli.

Biorąc powyższe pod uwagę i wracając teraz ponownie do rotundy w stylu romańskim archiektury kościoła zachodniego możemy zbudować pewne spostrzeżenie, iż w architekturze romańskiej rotunda pojawia się w momencie, gdy trwa klarowanie się doktryny chrześcijańskiej. Pojawia się tam, gdzie stykają się lub przenikają wpływy zachodnie i wschodnie. Występuje tam, gdzie plan centralny służył podkreśleniu znaczenia konkretnej jednostki w konkretnym zdarzeniu. Zauważmy: kaplica chrzcielna (baptysterium) i kościół cmentarny: w centrum uwagi jest jednostka w konkretnym momencie - przejścia do świata wiernych lub przejścia do świata zmarłych. Podobnie można rozpatrywać miejsce kultu świętego. Wreszcie stosowana była tam, gdzie istotna była funkcjonalność jej formy i dostępność określonego materiału budowlanego. Kościół obronny to jeden z przykładów przewagi znaczenia funkcjonalności monolitycznej, zwartej formy (podobnie jak wieża). Z kolei gdy idzie o dostępność materiału budowlanego, to, najprościej: tam gdzie jako budulec służy kamień polny a sztuka budowlana, w tym obróbka kamienia, jest na wczesnym etapie rozwoju - o wiele łatwiej jest wznieść budowlę na planie koła.

Co do rozety. Tu nie do końca jestem pewien, czy można rozróżniać mówiąc o rozecie romańskiej i gotyckiej. Możliwe, że tak, jednak w moim odczuciu to bardziej kwestia ewolucji formy okrągłego otworu w murze (okulus). Jeśli mówić o istotnych różnicach między wczesną formą rozety a formą rozwiniętą, to przyjąłbym, że wczesna forma rozety jest dość prosta, w budowie przypomina koło ze szprychami, gdzie z centrum okna rozchodzą się promieniście laskowania, pola okna mają formę trójkątów gdzie najkrótszy bok, na stycznej z okręgiem, ma formę łuku opartego najczęsciej na planiepółkola. Natomiast rozeta gotycka to o wiele bardziej skomplikowany wzór podziału okna, wykorzystanie w nim formy heksafolium oraz, co może najważniejsze, wprowadzenie maswerków.

Co do kościoła w Gieczu, to spoglądając na jego odtowrzony plan mogę jedynie powiedzieć, że to konstrukcja jednonawowa, zakończona apsydą w części prezbiterium oraz zarysem westwerku w części zachodniej (wpływy cesarskie?).

Edytowane 27 Maj 2015 przez jakober