Wojsko kwarciane

[maxgall]

Czy ma ktoś może jakieś dane dotyczące stanu wojska kwarcianego w okresie 1622-1625? Mam lukę w informacjach, dysponuję tylko ogolną liczbą (np. 5000 ludzi latem 1623 roku, 3500 ludzi w 1624 roku) a szukam stanow rozpisanych na poszczegolne formacje. Może jakas dobra dusza jest wstanie pomoc?

W 1623 roku w skład wojsk kwarcianych wchodziło:

- 600 husarzy

- 1350 kozaków

- 350 piechoty

Niestety nie znalazłem ilości chorągwi.

[Kadrinazi]

Dzięki Maxgallu, już takie informacje z podziałem na formacje są dla mnie wystarczające

[maxgall]

Niestety u Wimmera więcej szczegółów z interesującego Cię okresu nie znalazłem.

Być może będą w jakimś opracowaniu Bitwy pod Martynowem?

Wimmer powołuje się też na: Spisek wojska JKMci pod Charzowicami dnia 3 października 1623, rkps B. Czart. nr 350, s. 1000-1001, toż B. Czart. nr 115, s 313.

Na deser wojsko kwarciane z 1618:

- 13 rot husarskich: 1750

- 2 roty rajtarów: 150

- 10 rot kozackich: 1200

- 2 roty piesze: 200

razem: 3300

pozdr

[Kadrinazi]

Bardzo dziękuję za deser - najbardziej podoba mi się w tym rajtaria, już widzę jak miałaby ścigać ordyncow

[Kadrinazi]

Próbuję ustalić nazwiska rotmistrzów chorągwi kwarcianych które hetman Koniecpolski przyprowadził z Ukrainy do Prus w 1626 roku. Póki ci udało się odnaleźć wszystkie husarskie + 9 kozackich, nie mam jednak pewności czy wszystkie odpowiadają prawdzie (wciąż szukam materiałów, zwłaszcza z 'Przeglądu...' którego poszukuję). Wrzucam do tematu, może kogoś zainteresuje, będzie w stanie zweryfikować/poprawić/dodać dane:

12 chorągwi husarii:

- hetmana Koniecpolskiego

- Stanisława Żółkiewskiego, starosty kałuskiego

- Stefana Koniecpolskiego

- Mikołaja Potockiego

- Tomasza Szklińskiego (zwinięta we wrześniu 1627 roku)

- Krzeczowskiego

- Tomasza Zamoyskiego

- Marcina Kazanowskiego

- Kalinowskiego

- Stanisława Potockiego

- Stefana Potockiego

- Jana Potockiego

23 chorągwie kozackie:

- Samuela Łaszcza

- Stanisława Suliszowskiego

- Jana Lanckorońskiego

- Jana Bogusza

- Przyłęckiego

- Kuliczkowskiego

- Kuszyńskiego

- Temruka

- Odrzywolskiego

[Kadrinazi]

Udało się, mam pełne dane W przypadku husarii myliłem się co do jednej chorągwi.

Dane za 'Wyprawa szwedzka...' J. Teodorczyka

12 chorągwi husarii:

- hetmana Stanisława Koniecpolskiego

- Łukasza (Stanisława?) Żółkiewskiego, starosty kałuskiego

- Stefana Koniecpolskiego

- Mikołaja Potockiego, wojewodzica bracławskiego

- Tomasza Szklińskiego, starosty zygwolskiego (zwinięta we wrześniu 1627 roku)

- Kossakowskiego, starosty mińskiego

- Tomasza Zamoyskiego, wojewody kijowskiego

- Marcina Kazanowskiego , kasztelana halickiego

- Kalinowskiego, starosty winnickiego

- Stanisława Potockiego, podkomorzego podolskiego

- Stefana Potockiego, starosta kamienieckiego

- Jana Potockiego, starosta tłumacki

23 chorągwie kozackie:

- Samuela Łaszcza

- Herburta (Herbortha), starosty skalskiego

- Stanisława Suliszowskiego

- Jana Bąk-Lanckorońskiego

- Jana Bogusza

- Hermolusa Przyłęckiego

- Kuliczkowskiego

- Kuszyńskiego

- Temruka

- Odrzywolskiego

- Stanisławskiego

- Cetnera

- Męcińskiego

- Włodka

- Lipnickiego

- Łabęckiego

- Rożniatowskiego

- Annibala

- Budziszewskiego

- Łysakowskiego

- Boki

- Kruszyńskiego

- Rogulskiego

[secesjonista]

(...)

Kwarta była odliczana od ekonomii, dzierżaw oraz dóbr oddanych w tzw. "gołe dożywiocia" i do "wiernych rąk". Od 1616r. do skarbu w Rawie wpływały również dochody ze składów winnych oraz tzw. trzeci grosz od sprzedaży ołowiu. Oficjalnie, z płacenia kwarty były zwolnione starostwa: łuckie, włodzimierskie, krzemienieckie (województwo wołyńskie) oraz bracławskie i winnickie (województwo bracławskie).

(...)

Dodajmy, że owe zwolnienia związane były z pozwami rekuperacyjnymi, na podstawie których Zygmunt August starał się rewindykować na rzecz skarbu tytuły własności bądź egzekwować od tenutariuszy kar z powodu nieuiszczenia należności przypadających skarbowi.

Po konstytucji o lustracji z 1601 r. również posesorzy "nowych sum" zobowiązali się do uiszczania dożywotnio połowy kwarty "wedle dawnej rewizji" (zatem z lat 1564-65).

[Jaremisaria.]

Sądzę, że byli bardzo dobrym wojskiem. Magnaci opłacali ich, musieli wyposażyć w broń itp, do tego pożywienie. Bronili granic Ron-a, a przez te wszystkie lata na pewno nabrali ...eee...zapomniałam tego słowa... AAA doświadczenia!

A minusy(pochodzą z danych przeciwników wojsk-nie zgadzam się z nimi)

Może nie należeli do wybitnych żołnierzy, ale podobno zdarzały się tam perełki. Pozostaje kwestia, jak byli przuczani, i czy wyposażenie było takie na odczepkę. Za dużo w tej kwesti wiadomości, niesposób ich wymienić, ale myślę że... kurczę nie wiem co pisać za dużo pytajników... kurczę...

Hmmm...

Myślę, że niby dobrze, że magnaci jednak musieli coś zrobić:mam na myśli wojsko. Pięniędzy troszkę wydali, ale pozostaje kwestia-czy wojsko był opłacalne, czy było doświadzczone? Dobrze walczyło? Większość w nim to był szlachta zaściankowa zagrodowa, która mało rózniła się od chłopów...

Te wojska to tak jakby stworzone na odczepkę, żeby śrenia szlachta nie najeżdzała na magnaterię... Sama nie wiem, czy dobrze że stworzono je... Ale sądząc po opiniach o ich podchodach.itp. dobrze , że byli

ps zaraz zerknę do moich książek i coś tam jeszcze wyłuskam. Pozdrawiam!!

Edytowane 31 Grudzień 2011 przez Jaremisaria.

[Kadrinazi]

Kwarciani nie byli opłacani przez magnatów, coś się koleżance pomyliło I było to bardzo dobre, kadrowe wojsko, utworzone w celu ochrony granicy przez Tatarami, a nie 'odczepkę', mające na koncie wiele sukcesów. Sugerowałbym może jednak coś więcej o kwarcianych poczytać, zanim zechce się o nich podyskutować.

[secesjonista]

(...)

Te wojska to tak jakby stworzone na odczepkę, żeby śrenia szlachta nie najeżdzała na magnaterię...

(...)

A w jakich lekturach koleżanka uzyskała informację, że sensem istnienia wojsk kwarcianych było zabezpieczenie przed tym by:

"śrenia szlachta nie najeżdzała na magnaterię..."

To nader kontrowersyjne stwierdzenie, warte szerszego uzasadnienia.

(...)

Pozostaje kwestia, jak byli przuczani, i czy wyposażenie było takie na odczepkę. Za dużo w tej kwesti wiadomości, niesposób ich wymienić, ale myślę że... kurczę nie wiem co pisać za dużo pytajników... kurczę...

(...)

O jakim przyuczeniu mowa?

(...)

ps zaraz zerknę do moich książek i coś tam jeszcze wyłuskam. Pozdrawiam!!

I już się tego boję...

[maxgall]

Kwarciani nie byli opłacani przez magnatów, coś się koleżance pomyliło

W teorii. W praktyce kwoty zebrane z kwarty nie były wystarczające aby opłacić zaciągnięte wojsko kwarciane. Zdarzało się że hetman nie chcąc aby mu się niepłacone wojsko rozeszło, z własnej szkatuły regulował część należnego wynagrodzenia. Cóż to było jak nie opłacanie wojska kwarcianego przez magnatów?

pozdr

[secesjonista]

(...)

Kwarta miała stanowić 1/4 dochodu z królewszczyzn po odliczeniu 20% dla dzierżawcy.

(...)

i

Warto uzupełnić wstępną wypowiedź pancernego, iż na kwartę od 1563r. składały się takie dobra królewskie jak:

* dobra ziemskie

* cła i żupy solne w Koronie.

Kwarta była odliczana od ekonomii, dzierżaw oraz dóbr oddanych w tzw. "gołe dożywiocia" i do "wiernych rąk".

(...)

Można zatem zreasumować, że obrona naszych rubieży finansowana była (pod względem prawno-formalnym) jak to koledzy zapisali przez:

- starą kwartę

- nową kwartę (daleko mniejszą z racji ograniczenia źródeł).

Z niejakim zdziwieniem zauważyłem, że nikt do tej pory nie wymienił jeszcze jednego źródła o nader dźwięcznej nazwie: kwadrupla.

Konstytucja Sejmu Ordynaryjnego z 1658 r. (Vol. Leg. IV f. 529 i n.) postanowiła że nowi posiadacze dóbr królewskich będą płacić przez pierwszy rok, od dnia realnego wejście w posiadanie, poczwórną zwykłą kwartę (licząc w tym już i zwyczajną).

Przeznaczenie starej kwarty było już od dawna ustalone na wojsko kwarciane, jak to ujęto na Sejmie Koronnym Warszawskim (1649 r.) by:

"zawżdy skutecznie zapłatę swoją nie odwłoczną mieć mogło"

Przeznaczenie nowej kwarty (zwanej też drugą) określił Sejm Walny Warszawski z 1658 r., w konstytucji "revificatia Nowej Kwarty na oeconomiam bellicam" (Vol. Leg. IV f. 698). Opierając się na dawnych konstytucjach uznano, że taksa taką drogą zebrane mają pójść:

"na nic inszego nie obracała się, jedno na oekonomią bellicam i porządne wyprowadzenie armaty w pole"

Zatem jej przeznaczeniem miało być opłacenie artylerii.

Inną sprawą jest jak przebiegała praktyka dysponowania tymi opłatami...

Co do przeznaczenia kwadrupli nic nie ustanowiono.

(...)

Zamierzeniem było, aby dotychczasowa obrona potoczna nie była finansowana z podatków, lecz ze stałych dochodów skarbu. Kwarta miała stanowić 1/4 dochodu z królewszczyzn po odliczeniu 20% dla dzierżawcy.

(...)

Ano właśnie - miała...

choć w księgach skarbowych zapisywano "Percepta quartae partis" to zarazem wszędzie towarzyszyły temu notatki "N. N. dedit quintae partis", a jedna z pierwszych ksiąg kwarcianych opisana była jako "Summarius pieniędzy piątej części rzeczypospolitej z dochodów stołowi króla Jmci należących...".

Zatem jak to w Polszcze bywa kwarta była kwintą.

(...)

Ważne, iż chociaż zgodnie z ustawą Litwa nie była obciążona kwarta, to uchwalano ją sporadycznie. (1590, 1613 - podwójna, 1620, 1626).

Wykorzystanie kwarty:

- na cele obrony potocznej,

- w 1602r. kwarta poszła na wydatki w Inflantach

- w 1605r. na wojnę w Inflantach

- w 1610r. opłacono wojsko pod Smoleńskiem

(...)

Mhmmm...

"Liczba skarbu" W. Ks. Litewskiego przynosi sprawozdanie, że poprzez dwa lata (1626 i 1627) z tytułu "kwarty symple nomine donativi na aparat wojenny" zebrano 14 320 zł 7 gr, które będąc w dyspozycji hetmana miały być przeznaczona na artylerię.

[secesjonista]

Przy okazji swych poszukiwań źródeł do języka staropolskiego Aleksander Brückner zacytował fragment z rękopisu Jagiellońskiego (nr 2274) pisanego około roku 1640, a zatytułowanego "Strój kwarcianego żołnierza dawnych czasów":

"czapka urumelska

czupryna kozubaska

broda na sznurrach katańska

wąs bałabański

kurta dzyndzilowa

pas mukadjowy

biczak albo jandżar za niem

szawłok przy szable

sylvąniasz galenaszem pod szyą chytremi bestjami

kataniasz kindjalowy, podszyty darmolegiem

timor domini w ręku..."

Co poddaję jako ciekawostkę, a Kadrinazi niech to sobie rozsupła.

[Roman Różyński]

czapka urumelska

turecka, z elejatu rumelijskiego

wąs bałabański

czyżby Jerzy Bałaban wprowadził jakąś nową modę na sposób strzyżenia wąsów ?

a do reszty faktycznie kto inny się przyda, ja przy ubiorach wysiadam

[harry]

Bałabański, to znaczy junacki, biczak albo jandżar (handzar) to nóż, szawłok to skórzany pojemnik na ciecze, darmoleg to futrzany kołnierz.