Skalpel i nóż rzeźniczy

[secesjonista]

Trochę poszperałem. W anglojęzycznej Wikipedii znalazłem informację, że jedną z najbardziej wybitnych postacii średniowecznej chirurgii był niejaki Abu al-Qasim Khalaf ibn al-Abbas Al-Zahrawi, Arab, żyjący w latach 936-1013. Nazywa się go ojcem współczesnej chirurgii, na zachodzie znany jako Abulcasis. Najsłynniejszą jego książką była "The Method of Medicine". Był to prawdziwy podręcznik medyczny, mówiący co i kiedy robić (oraz jak), a czego nie. (...)

Tytuł arabski to "Kitab al-Tasrif".

(...)

W zasadzie to: "Kitab at-tasrif li-man adżiza an at-talif", co na ogół tłumaczone jest jako: "Przystosowanie wiedzy medycznej dla osoby, która nie potrafi tego samodzielnie". Samej chirurgii poświęcony był ostatni tom tego dzieła.

Ciekawy dziełem jest "Al Omdah fi sina'at al jiraht" Ibn al-Kuffy (ucznia Ibn an-Nafisa i Ibn Abi Usajbi'a autora "Kitab ujun al-anba fi tabakat al-atibba"), o ile większość pism arabskich o medycynie miało charakter ogólny, to poświęcone było wyłącznie chirurgii.

Wspomniany Ibn an-Nafis był autorem "Szarh taszrih al-Kanun" będący komentarzem do opisów anatomicznych Ibn Siny, z tego dzieła znany jest pierwszy opis małego obiegu płucnego, który co ciekawe powstał nie tyle na obserwacjach anatomicznych a na podstawie samego rozumowania.

Arabscy medycy podobnież jak ich późniejszy chrześcijańscy koledzy po fachu borykali się z podobnym problemem, teolodzy muzułmańscy nieprzychylnie zapatrywali się na sekcje zwłok, Ibn Sin miał ich dokonywać potajemnie, podobno nestorianin Juhanna Ibn Masawajha, którego ojciec był lekarzem w Dżundiszapurze, sprowadzał do celów badań anatomicznych sprowadzać małpy z Nubii. Zasadniczo w zakresie anatomii arabscy medycy opierali się na pracach Galena wnosząc do jego spuścizny jedynie niewielkie poprawki, choćby Abd al-Latif-al-Baghdadi, który był świadkiem klęski głodu w Egipicie, co pozwoliło mu dokonać szeregu obserwacji, na podstawie których skorygował opisy Galena co do kości żuchwowej i kości krzyżowej.

Specyfiką arabskiego oglądu medycyny było wyróżnienie tylko kilku odrębnych medycznych działów: farmakologii, chirurgii (dżiraha), okulistyki; niektórzy dodają do tego wykazu jeszcze anatomię (taszrich). Szczególnie rozwinięto okulistykę; co nie dziwne zważywszy na warunki klimatyczne (: piasek, ostre słońce); najstarszy traktat poświęcony tej dziedzinie napisał Ibn Masawajh, a pierwszy praktyczny podręcznik miał wyjść spod pióra jego ucznia - Hunajna Ibn Ishaka. W traktacie Ammara Ibn Alego (zadedykowanym kalifowi Al-Hakimowi), autor zawarł szereg narzędzi chirurgicznych, w tym skonstruowaną przezeń igłę do leczenia zaćmy ocznej. Pośród zabiegów jakie dokonywano wymienić można: wycinanie powieki w jaglicy, podobnie leczono podwinięcie powieki czy wrastanie rzęs, leczono także rozrost spojówki w kierunku rogówki.

Pośród stosowanych przez arabskich medyków środków antyseptycznych czy znieczulających wymienia się: ałun, opium, mirrę, boraks, dziką sałatę, belladonnę, mandragorę,Hyocymus albus, Cannabis sativus czy Cannabis indica.

[secesjonista]

"Przedstawiając historię cięcia cesarskiego już na wstępie należy podkreślić, że najwięcej kontrowersji budzi sama nazwa cięcia cesarskiego. Według historyków ('Historia naturalna') nazwa ta pochodzi podobnież jeszcze z czasów rzymskich, kiedy to pierwszy z cezarów rzymskich został wydobyty z łona matki cięciem cesarskim. Natomiast wg Pliniusza łaciński wyraz 'caesar' pochodzi od słowa 'caedere', tzn. ciąć, pruć, stąd dzieci w ten sposób urodzone często nazywano wyprutkami".

/J. Kubicki "Historia cięcia cesarskiego", "Puls Uczelni", kwartalnik PMWSZ w Opolu, Vol. 6, nr 1, 2012/

Autor podaje szereg postaci, które miały wedle różnych przekazów (raczej niewiarygodnych) przyjść na świat w ten sposób, poczynając od Asklepiosa, którego przy pomocy tego zabiegu miał wydobywać Apollin (z łona swej kochanki - Koronis); Cezar, Scypion Afrykański, Manius Manillus - by ograniczyć się do okresu starożytnego.

O cesarskim cięciu:

R. Nowacki "Od mitologii do współczesności - z historii cięcia cesarskiego", "Perinatol Neonatol Ginekol", nr 1 (1), 2008

S. Lurie, M. Glezerman "The history of cesarean technique", "American Journal Obstet Gynecol", nr 189, 2003

S. Lurie "Evidence - based surgery for cesarean delivery - the historic perspective", tamże, nr 195, 2006.

[secesjonista]

Popularnonaukowy przegląd rozwoju dentystyki (od Egiptu, przez Europę, Chiny, kraje arabskie, Japonię aż do Indian) zawarto w pracy Jerzego Supady "Historia dentystyki (starożytność, średniowiecze, renesans, barok)".

Ze znaczniejszych postaci doby średniowiecza wspomina np. o arabskim medyku Razesie, który zalecał kauteryzację rozgrzaną sondą - w przypadku bólu zęba, kiedy zachodziła już konieczność ekstrakcji (czego, ogólnie nie zalecał) proponował wcześniejsze rozchwianie zęba za pomocą pasty zawierającej arsen. Ubytki próchnicowe - zalecał by były wypełniane mastyksem bądź ałunem. Miał on opisać przeszło dwieście instrumentów chirurgicznych.

Z okresu późnego średniowiecza autor zwraca uwagę na postać Guya de Chauliaca, i on zalecał uzupełnianie ubytków mastyksem bądź mirrą. Jako środek znieczulający radził by używać gąbkę zanurzoną w opium, mandragorze czy szaleju jadowitym. Należało ją potem osuszyć na słońcu, a przed samym zabiegiem zwilżyć gorącą wodą i mieścić pod nosem chorego. Jest autorem szeregu zaleceń co do higieny jamy ustnej, których wiele nie straciły do dziś nic na znaczeniu.

[secesjonista]

Z literatury:

Z. Pankiewicz "Pogląd na stan zębolecznictwa ubiegłych stuleci"

S. Sokół "Historia gdańskiego cechu cyrulików 1454-1820".

[Furiusz]

M. Broda, Lekarze w państwie Zakonu Krzyżackiego w Prusach w XIV-XV wieku, Kraków 2013

[secesjonista]

Dnia 8.04.2008 o 11:42, Capricornus napisał:

W skórze ropuch znajdują się glikozydy bufanoidalne skuteczne w leczeniu chorób sercowych

 

To nie są glikozydy Capricornusie, działanie kardioaktywne mają np. bufaginy czy bufogeniny i to m.in. one działają jak glikozydy roślinne, np. jak te zawarte w naparstnicy.

"Bufogeniny i bufotoksyny należą do grupy związków steroidowych zawierających układ cyklopentanoperhydrofenantrenu, zwanego steranem. Bufogeniny i bufotoksyny przyspieszają pracę układu naczyniowo-krwionośnego, powodując zwiększenie siły uderzeń serca i zmniejszenie jednocześnie częstotliwości akcji serca. Wiele z tych związków wykazuje miejscowe działanie znieczulające. Związki te są gromadzone zwłaszcza w parotydach, u przedstawicieli rodziny ropuchowatych (Atelopus, Bufo, Ansonia, Dendrophryniscus, Melonophryniscus) i w znacznie mniejszej ilości u niektórych innych płazów. Do tej grupy związków zaliczyć można: bufotalinę, bufaginę, bufateninę, resibufogeninę, bufalinę, bufatenidynę, dehydrobufateninę, cinobufotalinę, marinobufotoksynę, marinobufaginę telocynobufaginę i arenobufaginę (ryc. 6). Wykazują one działanie silnie kardiotoksyczne. Marinobufagina i telocynobufagina mają też właściwości antybakteryjne, zaś bufalina i bufotalina przeciwnowotworowe".

/I. Całkosiński, A. Zasadowski et al. "Substancje wydzielane przez gruczoły skórne płazów jako nowe źródło antybiotyków i związków biologicznie czynnych", "Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej", 2009, T. 63, s. 543/

[Tomasz N]

przyspieszają pracę układu naczyniowo-krwionośnego, powodując zwiększenie siły uderzeń serca i zmniejszenie jednocześnie częstotliwości akcji serca.

 

A to temu księżniczka pocałowała żabę

 

Wiele z tych związków wykazuje miejscowe działanie znieczulające.

 

I stąd żyli potem długo i szczęśliwie.

[Capricornus]

Dnia 28.06.2017 o 08:25, secesjonista napisał:

 

To nie są glikozydy Capricornusie,

 

Secesjonisto, jak widzę, ostatnio wygrzebujesz bardzo stare wpisy, ten ma już 9 lat.

 

Możliwe, jak gdzie indziej pisałem, nazwa mogła mi się porąbać.

 

Istota wpisu pozostaje jednak bez zmian, lek wcale nie był taki bezsensowny.