Zasięg dystrybucji materiału skalnego na budowle wczesnośredniowieczne.

[Furiusz]

Jeśli można dorzucić słów kilka - F. Kirk, Studia nad wymianą towarową Polski z Węgrami w XV wieku, "Studia Historyczne" 2006 wspomina o tym, że największe ilości ołowiu wydobywane i eksportowane były z Polski zimą - transport dużych ciężarów miałyby ułatwiać tą porą roku sanie - co już tutaj padło w wypowiedzi Tomasza N. Więc może i z kamieniem było podobnie.

[secesjonista]

A jakiej maksymalnej wielkości były transportowane "złomki" skalne?

[harry]

Podstawowym parametrem przy ocenie złóż skalnych jest bloczność. Czy z wapienia z okolic Krakowa można wytoczyć kolumnę? Nie można. Ten wapień jest spękany i naturalnie tworzy bloczki o grubości paru centymetrów. Czy z wapienia okolic Krakowa można wytworzyć kapitel kolumny? Nie można. Jest zbyt kruchy i posiada za dużo zanieczyszczeń w postaci krzemienia. Z wapienia pińczowskiego da się i wytoczyć kolumnę i zrobić kapitel i zrobić ramówkę do biforium i zrobić (scyzorykiem) zwornik sklepienia. Dobry powód by go sprowadzać? Pewnie nie bo ja się nie znam.

A zmiana stylu z romańskiego na gotycki coś zmieniła?

Kolumny kościoła w Strzelnie zostały zrobione z kwarcytów z okolic Konina - ok. 60 km. Maswerki kościołów toruńskich z wapieni z Gotlandii. Będzie z 600 km. bo transport wodny był i jest tani. Jeszcze w XVII wieku wapno na zaprawę do Torunia importowano z tejże wyspy, mając ok. 50 na południe złoża rodzime. Ci nieuświadomieni mieszczanie nie wiedzieli, że można saniami zima po śniegu.

Można się jeszcze pokusić o sprawdzenie z jakiej odległości sprowadzono kamienie bloczne do Wrocławia. Coś mi w głowie świta, że piaskowce ciosowe z okolic Bolesławca ( ok. 100 km).

[Tomasz N]

Właściwie nie ma limitu. Może przykład późniejszy, tak XIX w. Na terenie Pszczyny i okolic nie ma głazów narzutowych, więc co większe na pomniki ściągano z Dolnego Śląska. Na miejscu pod taki kamulek o wadze nawet kilkunastu ton budowano odpowiednie sanie, na które go ładowano, a następnie zimą cała armia zwierząt pociągowych targała go w stronę Pszczyny przez kilka lat. Jak przychodziła wiosna kamulek z saniami zostawał gdzie akurat dotarł, czekając zimy i kolejnego "skoku w przestrzeni". Wtedy mogło być podobnie. Ale po co ?

Mur z kamienia można klecić z wszystkiego pod warunkiem wykonania co parę warstw połączenia lic ze sobą zachodzącymi dłuższymi kamieniami. I takie większe długie płaskie kamienie, raczej nie występujące na polach, musiały być pozyskiwane w kamieniołomach. Jeżeli skała w nich miała formę łatwo oddzielanych od siebie płyt, wartało jechać po nie dalej. Przy czym to nie były jakieś wielkie kamole, miały z 15- 20 cm grubości, 30 - 40 cm szerokości i 60 - 80 cm długości. Trzeba ich było tak 1/4 w objętości ściany.

Duże natomiast mogły być bloki pod bazy, na głowice czy kolumny.

[Tomasz N]

Właściwie nie ma limitu. Może przykład późniejszy, tak XIX w. Na terenie Pszczyny i okolic nie ma głazów narzutowych, więc co większe na pomniki ściągano z Dolnego Śląska. Na miejscu pod taki kamulek o wadze nawet kilkunastu ton budowano odpowiednie sanie, na które go ładowano, a następnie zimą cała armia zwierząt pociągowych targała go w stronę Pszczyny przez kilka lat. Jak przychodziła wiosna kamulek z saniami zostawał gdzie akurat dotarł, czekając zimy i kolejnego "skoku w przestrzeni". Wtedy mogło być podobnie. Ale po co ?

Mur z kamienia można klecić z wszystkiego pod warunkiem wykonania co parę warstw połączenia lic ze sobą zachodzącymi dłuższymi kamieniami. I takie większe długie płaskie kamienie, raczej nie występujące na polach, musiały być pozyskiwane w kamieniołomach. Jeżeli skała w nich miała formę łatwo oddzielanych od siebie płyt, wartało jechać po nie dalej. Przy czym to nie były jakieś wielkie kamole, miały z 15- 20 cm grubości, 30 - 40 cm szerokości i 60 - 80 cm długości. Trzeba ich było tak 1/4 w objętości ściany.

Duże natomiast mogły być bloki pod bazy, na głowice czy kolumny.

Gips wchłania wilgoć i tym samym traci właściwości wiążące.

Odwrotnie. Gips wchłonąwszy wilgoć (uwodniwszy się chemicznie) zyskuje właściwości wiążące. Natomiast stwardniały wilgotny jest o tak połowę słabszy od stwardniałego suchego. Ale nadal wystarczająco mocny.

Edited November 10, 2014 by Tomasz N

[Furiusz]

Maswerki kościołów toruńskich z wapieni z Gotlandii. Będzie z 600 km.

Wydaje mi się, że może być to kwestia techniczna - kiedyś w Gdańsku w muzeum usłyszałem, że ówczesne statki musiały być obciążone w obie strony i dlatego np do Gdańska zawijała holenderska cegła i gotlandzki kamień. Nie wiem oczywiście na ile to prawda

[poldas]

Ad. Tomasz;

Gips wchłania wilgoć i tym samym traci właściwości wiążące.

Odwrotnie. Gips wchłonąwszy wilgoć (uwodniwszy się chemicznie) zyskuje właściwości wiążące. Natomiast stwardniały wilgotny jest o tak połowę słabszy od stwardniałego suchego. Ale nadal wystarczająco mocny.

Racja;

Winienem napisać tak - Sproszkowany gips, po uwodnieniu, a następnie wyschnięciu, nabiera twardości i wiąże łączone elementy ceramiczne. Wpływ wody na tak uzyskaną i suchą spoinę powoduje jej osłabienie, zależne od stopnia wilgotności otoczenia.

[harry]

Wydaje mi się, że może być to kwestia techniczna - kiedyś w Gdańsku w muzeum usłyszałem, że ówczesne statki musiały być obciążone w obie strony i dlatego np do Gdańska zawijała holenderska cegła i gotlandzki kamień. Nie wiem oczywiście na ile to prawda

Ależ oczywiście, że to prawda. Z cegły balastowej - holenderki- to niejeden dom w Gdańsku zbudowano. Potem jako balastu używano holenderskiej glazury. Wynikało to ze struktury importu/eksportu. Wywożono materiały ciężkie (metale, sól, zboże), przywożono materiały lekkie (przyprawy, tekstylia, produkty przetworzone). Z tym, że mówimy raczej o XVI/XVII wieku nie XI/XIII. Może się mylę, ale ówczesne płaskodenne statki nie wymagały takiego balastowania.

[Furiusz]

Też mi się tak wydaje, ot dygresja na marginesie

[Tomasz N]

Jeżeli chodzi o ten okres, to ciekawym tematem jest niewątpliwie Sławków. Była to posiadłość biskupów krakowskich z rozwiniętym górnictwem ołowiu. Końcem XIII w. zaczęło tu powstawać jedno z większych założeń obronnych, chyba pierwsze tak duże w Małopolsce, z murami na wzór czeski, z półbasztami. Nb skierowane przeciw ... Krakowowi, to był czas sporów biskupa z księciem krakowskim. Po przegranej biskupa z księciem założenie zarzucono, a jedną z takich półbaszt przekształcono przez dobudowanie drugiej połówki w wieżę mieszkalną.

Z tego co pamiętam, był to przypadek pierwszego większego brakoróbstwa. Mury zbudowano z niesezonowanego lokalnego dolomitu (biskupowi się spieszyło), na chudej zaprawie wapiennej, płytko zafundowano. Niesezonowany kamień w murach zaczął się miejscami rozłazić od mrozu. Natomiast dobudowana później druga połówka wieży mieszkalnej została wzniesiona już prawidłowo z wapienia na tłustej zaprawie.

Edited November 11, 2014 by Tomasz N

[Capricornus]

Mury zbudowano z niesezonowanego lokalnego dolomitu.

Pytanie laika.

O co chodzi z tym sezonowaniem kamienia?

O sezonowaniu drewna słyszałem, kamienia nigdy.

[Tomasz N]

Kamień metr pod ziemią nie podlega działaniu mrozu, w odsłoniętej ścianie murowanej już tak. Więc najprościej radzono sobie tak, że kamień pozyskany z kamieniołomu sezonowano kilka lat na powierzchni obserwując. Jak się mocno rozsypywał, rezygnowano z pozyskiwania z tego miejsca. Ale najczęściej ponieważ płytki fliszu skalnego mają różną trwałość, a łatwo się łupią na pasmach mało trwałych, to kiedy odpadło z kamola to co nietrwałe na mrozie, resztę wbudowywano.

Edited November 11, 2014 by Tomasz N

[harry]

Trochę pociągnę . Opactwo na Ołbinie zbudowano podobno z bloków granitu i krystalicznego piaskowca. Granit musiał pochodzić z okolic Sobótki (50 km) lub Strzegomia (60 km) od Wrocławia. Krystaliczny wapień to najbliżej okolice Wojcieszowa (ok 100 km).

[poldas]

To w końcu piaskowiec czy wapień krystaliczny.

Jeśli to ostatnie... Z marmuru?

[secesjonista]

Obiekt ufundowany przez Piotra Włosta został rozebrany w 1529 r., badania surowców skalnych przeprowadzone przez P. Galara (analiza petrograficzna) wskazują, że głównym budulcem był granit ślężański, detale architektoniczne, rzeźby wykonano z materiałów w postaci piaskowca pochodzących ze złóż bolesławiecko-złotoryjskich

/szerzej: J. Piekalski "Średniowieczny Wrocław. Studium kompleksu osadniczego na Ołbinie w wiekach VII-XIII"/

Natomiast w katalogu MN we Wrocławiu, jako miejsce pochodzenia piaskowca wskazuje się na wychodnie w pobliżu Kłodzka.

/B. Guldan-Klamecka, A. Ziomecka "Sztuka na Śląsku XII-XVI w. Katalog zbiorów"/

Co do szczegółów podaje się np.:

- relief ze sceną zwiastowania (MNWr, nr inw. XI 234) - piaskowiec kłodzki o zabarwieniu czerwonym

- płaskorzeźba z popiersiem biskupa (MNWr, nr inw. XI 236) - czerwono-żółty piaskowiec, arenit z rejonu Kłodzka

- głowice kostkowe z motywem półkoli (MNWr, nr inw. XI 322,321) - granit z okolic Sobótki.