Nazwiska

[adamhistoryk]

Ja się pogubiłem w tych dywagacjach, zdaniem przedmówców w okresie RON nie istnieli ludzie mający te same nazwiska, a zarazem te same imiona?

Chciałem, ot tak pół żartem zapytać czy istniał człowiek o danych osobowych: Czarnecki Czarnecki. Dziś można spotkać takich ludzi, to i w czasach RON można było. Moje pytanie było raczej w tym sensie: czy ostał taki fakt odnotowany?

[secesjonista]

Czy nie jest tak, że to ustanowienie metryki narodzin i chrztu ( a to nastąpiło na soborze trydenckim) ułatwiło poznanie nazwisk nawet przez samych zainteresowanych?

Księgi metrykalne znane były już wcześniej (postanowienia np. synodu w Konstancji, w Tournai, Alcala), po Soborze trydenckim rzeczywiście prowadzenie odpowiednich ksiąg miały stać się prawem powszechnym. Tylko gdzie w "Tametsi dubitandum" czy innych postanowieniach Soboru jest mowa o metrykach narodzin?

I w czym liber baptizatorum miały być pomocne, można konkretniej na jakimś przykładzie?

Księgi metrykalne oczywiście są nieocenionym źródłem w badaniach typu genealogicznego, ale pamiętać trzeba uwagi badaczy, co praktyki:

"W XVI i XVII wieku zapisywano jedynie daty chrztu, dopiero od XVIII wieku zaczęły pojawiać się także daty urodzin. Nierzadko zdarzało się, że nadawano dzieciom na chrzcie i odnotowywano w księgach kilka imion, z których pierwsze nie musiało stawa się potem głównym. Powodowało to, że nie zawsze można właściwie zidentyfikować osoby figurujące w innych zapiskach, jako np. zawierające małżeństwo czy jak rodzice chrzczonych dzieci, szczególnie gdy na terenie jednej parafii mieszkało kilka linii tej samej rodziny".

/M. Dyjakowska "Rejestracja stanu cywilnego w Polsce Przedrozbiorowej", "Metryka" Studia z Zakresu Prawa Osobowego i Rejestracji Stanu Cywilnego, R. II, 2012, nr 1, s. 26-27/

Naprawdę adamhistoryk zna współcześnie żyjących w Polsce ludzi: nie posiadających imion, a których dane personalne to jedynie np.: Nowak Nowak?

Poprosiłbym o kilka przykładów.

[Furiusz]

Chodzi chyba raczej o ludzi typu Czesław Miłosz.

[secesjonista]

Jak najbardziej takie formy istniały, z tym, że z każdym wiekiem (chodzi o nasz kraj) procent szlachty używającej tego typu formy swej identyfikacji wciąż malał. Beata Raszewska-Żurek autorka pracy "Kształtowanie się nazwisk równych imionom w Polsce (wiek XIII-XVI)" podawała np., że dla przebadanego przez nią materiału:

"W 1. poł. XIV w. zestawienie dwóch imion identyfikowało 46 razy mieszczan. Szlachty dotyczyło dwukrotnie rzadziej - 23 razy. W wypadku 42 osób nie można rozstrzygnąć, do jakiej grupy społecznej należały

(...)

Podobnie jak w średniowieczu, w XVI w. nazwiska równe imionom są rzadkie u szlachty.

W dokumentach Wielkopolski z 2. poł. XVI w. nazwisk równe imieniu identyfikuje zaledwie 2% przedstawicieli bogatej szlachty (41 osób z ok. 2000).

W dokumentach z Mazowsza z 2. poł. XVI w. (...) wśród szlachty folwarcznej nazwisko równe imieniu identyfikuje 4% (60 osób z 1450). U szlachty ubogiej, posiadającej jedynie łany na wsiach, takiego sposobu identyfikacji używało 9,5% (180 osób z 1900).

Podobnie w Małopolsce w 1. poł. XVI w. - nazwisko równe imieniu identyfikowało 4% szlachty folwarcznej (44 osoby z 1100), natomiast u szlachty zagrodowej występowało częściej - 10% (52 osoby z 515)".

/Warszawa 2006, Prace Slawistyczne 16, s. 142, s. 155/

[adamhistoryk]

Chodzi chyba raczej o ludzi typu Czesław Miłosz.

I Jego brat: Andrzej

[secesjonista]

No ale ta kwestia została już objaśniona, ani dziś ani w przeszłości nie było to czymś niespotykanym.

Cóż tu jeszcze można dodać, nie będziemy chyba tworzyli katalogu osób których nazwisko ma formę imienia?

[adamhistoryk]

Przypuszczam że w innych krajach jest podobnie ... Nazwisko pochodzi od imienia.

[poldas]

Nie od imienia, tylko miejsca zasiedzenia.

Ewentualnie od profesji.

[adamhistoryk]

Mam na myśli taki ciąg typu Czesław Miłosz, Władysław Serafin. Na przykład w językach wschodu. Chiński, japoński.

[poldas]

Co mają do tego języki: Chiński i Japoński?

[adamhistoryk]

To ja wytłumaczę: na razie poruszamy się obrębie języka polskiego. I stwierdziliśmy że w tymże języku polskim jest możliwy fakt istnienia nazwiska odimiennego - tak jak Czesław Miłosz. Ja pytam czy w innych krajach i w innych językach jest podobne?

[poldas]

Jest podobnie - http://en.wikipedia.org/wiki/John_Andrews

Jerzy Andrzejewski.

[adamhistoryk]

Ciekawe czy w japońskim też jest podobnie?

[secesjonista]

W zasadzie to nie można traktować "Andrzejewski" na równi z "Andrzej" to jest już nazwisko prawdopodobnie odimienne (a i to nie jest pewne) z odpowiednim sufiksem.

Na przykład "Janowski" może pochodzić zarówno od nazwy miejscowości: Janów, Janowice czy Janówki, ale i od nazwy osobowej "Jan". Co wiąże się z przemianami w języku, na przykład sufiks -ski począł zmieniać swą typową funkcję z odmiejscowej na strukturalną.

/szerzej: M. Jaracz "Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku"/

[adamhistoryk]

To radzę zajrzeć do pisarzy Rzymu jeszcze raz. Tytus Liwiusz, Marek Tuliusz Cyceron, Marek Antoniusz, Gajusz Juliusz Cezar etc etc. System tria nomina to I wiek aC, generalnie pozwalał na pewną identyfikację osoby wolnej w okresie cesarskim. To efekt przemian - Grecy żyli generalnie w świecie małych polis, gdzie, może poza największymi jak Ateny, każdy każdego znał. Z czasem zaszła potrzeba dodatkowego rozróżnienia gdy świat grecki zaczął się rozszerzać. Początkowo szło o ludzi sławnych i często wędrujących - pisarzy, aktorów, sportowców, filozofów, rzeźbiarzy etc z czasem doszli do tego profesjonalni wojskowi, najemnicy którzy służyli często w odległych miejscach - poradzono sobie z tym przez dodawanie skąd ktoś jest. De facto dopiero Rzymianie opracowali spójny system z nazwiskami, co w ich przypadku, zwłaszcza gdy republika się rozrosła, było niezbędne.

Rzymianie mieli familia, to chyba bliższe jest znaczeniowo do naszych nazwisk. Dzięki tym familia odróżniano rodziny.