Kalendarz Juliański versus Gregoriański

[maxgall]

Przeczytałem sobie (ponownie) cały temat od deski do deski i uchichrałem się jak norka – szczególnie ten zważony miesiąc mnie rozwalił, chociaż szczerze mówiąc jak tak patrzę wstecz to kilka miesięcy mi się zważyło…

Ale dzisiaj bardziej poważnie. Kalendarz Juliański versus Gregoriański.

Czy były różnice we wprowadzeniu nowego kalendarza w poszczególnych państwach? Kiedy wprowadzono kalendarz gregoriański w Holandii (Niderlandach)?

Tak sobie wertuje dawne dzienniki i po prostu daty mi się nie zgadzają (wychodzą moje braki w wykształceniu), z tym że o ponad miesiąc… no chyba że nazwy miesięcy też zmienili (i tak są bardzo dziwnie zapisane).

pozdr

Jako interesujący i obiecujący wątek, post został wydzielony z pierwotnego miejsca: Nowy kalendarz I do tego tematu odnoszą się pierwotne uwagi maxgalla o "chichraniu".

secesjonista

Edytowane 12 Czerwiec 2013 przez secesjonista

[secesjonista]

A mógłbyś maxgallu podać przykłady owych niezgodności?

Co do wprowadzania to wiki podaje, że w:

- katolickiej części Niderlandów nowy kalendarz miał być od 1582 roku (1 stycznia jako pierwszy dzień roku - od 1556 r.)

- w protestanckiej części tego kraju, kalendarz od 1700 roku (1 stycznia... - od 1583 r.).

Tu bardziej szczegółowo:

http://norbyhus.dk/calendar.php

[maxgall]

Och, sprawa jest trywialna – chciałem zweryfikować informację znalezioną na Wiki.

Chodzi o udział pewnego Holendra w pewnej bitwie morskiej.

Według źródeł hiszpańskich odbyła się ona (ta bitwa) „10 de Agosto”, lecz według diariusza holenderskiego eskadra rzeczonego Holendra przebywała w miejscu bitwy „Den 5 Julij”.

Tak dużej różnicy w datach nie tłumaczy nawet zmiana kalendarza.

Wracając do poprawności Wiki: w linku który podałeś stoi że Holandia (i Zelandia, i jeszcze kilka protestanckich prowincji…) przeszła na nowy kalendarz w latach 1582/83.

pozdr

[secesjonista]

Nie podałeś roku maxgallu... i miejsca zdarzenia, nie podałeś też skąd zaczerpnąłeś swą wiedzę o zdarzeniu?

[maxgall]

Ano taki jakiś się tajemniczy zrobiłem

Gibraltar 1621. Wspominałem o tym w temacie Wojna osiemdzisięcioletnia na morzu.

Żródeł wiedzy sporo, w tym diarusz z wyprawy holenderskiej eskadry antypirackiej (!) na morze śródziemne.

pozdr

[secesjonista]

Jeśli chodzi o kwestie formalne, to np. w Hiszpanii, król Filip II swym dekretem z 19 września 1582 r. wprowadził nowy obrachunek - zgodnie z bullą papieską, która mówiła o 5 października tegoż roku; we Francji i Lotaryngii władca swym edyktem ustanowił, że 9 grudnia 1582 r. będzie dniem 20 grudnia. Co ciekawe w posiadłościach Habsburgów kalendarz nie został wprowadzony zgodnie z wytycznymi papieża. Stąd, choćby na Węgrzech zmiana zostałą przyjęta na sejmie 1587 roku, po 21 października nastapił 1 listopada.

W Rzplitej zmianę ogłoszono 15 października, dzień ów nastąpił wskutek tego po... 4 października. Wtedy to w Warszawie stawał Sejm, gdzie zapisano: "wedle poprawy nowego kalendarza w dzień świętej Jadwigi (15 października)roku tysięcznego pięćsetnego osiemdziesiąt drugiego zaczęty i zagajony został". W tym czasie z kancelarii królewskiej nie wyszły żadne pisma z datacją: 8-14 października 1582 roku.

 

Na marginesie pewnego kalendarza, pewien litewski szlachcic (a i dworzanin) zapisał informacje, z których wynika, że że do 4 października liczono czas wedle starego kalendarza, a od 5 października wedle zmodyfikowanej rachuby czasu. Pod rokiem 1582 szlachcic ów odnotował: "Hoc Anno calendarium reformatum".

/"Człowiek i świat. Studia z dziejów kultury i mentalności XV-XVIII w.", Warszawa 2008, s. 331/

 

W zapiskach obcokrajowców również odnotowano ów fakt, choćby Aleksander Guagnini zapisał:

"Tegoż roku 1582... października dnia 4 kalendarz obmieniono, dziesięć dni wyrzucono".

/tegoż, "Kronika Sarmacyey europejskiej" ks. 1, Kraków 1611, s. 218-219/

A co się wtedy działo w związku z tymi zmianami w Rydze?

 

 

 

Ogólnie co postrzegania i zmiany czasu warto zerknąć do:

F. Bostel "Zur gregorianischen kalenderreform in Polen", w: "Mitteilungen des Instituts fuer "ősterreichische Geschichtsforschung", Bd. 6, 1885

H. Rutkowski "Gregoriańska reforma kalendarza", w: "Kultura polska a kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin" red. M. Bogucka, J. Kowecki

J. Matuszewski "Wpływ prawa na czas i czasu na prawo", w: "Białostockie Studia Prawnicze", z. 7,2010

M. Bogucka "Uwagi o postrzeganiu czasu w Rzeczypospolitej szlacheckiej XV-XVIII w.", w: "Człowiek i świat. Studia z dziejów kultury i mentalności XV-XVIII w."

A. Wejnert "Sprostowanie błędu, co do czasu wprowadzenia kalendarza gregoryańskiego do Polski", "Biblioteka Warszawska" 1865, t. 2

tegoż "Ostateczne rozwiązanie co do wprowadzenia kalendarza Gregoriańskiego do Polski", "Biblioteka Warszawska" 1878, t. 3.

No i oczywiście:

"Chronologia polska" red. B. Włodarski.

[euklides]

Widzę, że mam tu do czynienia ze znawcami to może coś da się wyjaśnić. Otóż francuski historyk, Commynes, opisując okoliczności zawarcia rozejmu w Picquigny dnia 29.VIII.1475r., pisze, że odbyło się to 1-2 dni po święcie rzezi niewiniątek, w każdym razie to święto umiejscawia na koniec sierpnia. Według moich obliczeń na 28.VIII. Pisze też, że Ludwik XI, katolicki przecież król, bardzo to święto czcił. W wiki natomiast przeczytałem, że jest takie święto ale obchodzi się je (czy obchodziło?) 28.XII. I teraz nie wiem czy ta różnica wynika z tego, że w XV wieku we Francji obowiązywał inny kalendarz, czy też chronologia wydarzeń była inna. Albo też kronikarz czyni aluzję do jeszcze czego innego. Poza tym co to było za święto, że je tak czczono a dzisiaj o nim głucho (chociaż możliwe, że obecna gwiazdka dla dzieci do niego nawiązuje). Gdybym był pewien, że ta różnica nie wynika z inności kalendarza i był on mniej więcej taki sam to by znaczyło, że istnieje albo jakaś chronologiczna zagadka, albo aluzja do czegoś.

Edytowane 11 Sierpień 2013 przez euklides

[secesjonista]

W dniu 11.08.2013 o 3:43 PM, euklides napisał:

(...)

Poza tym co to było za święto, że je tak czczono a dzisiaj o nim głucho (chociaż możliwe, że obecna gwiazdka dla dzieci do niego nawiązuje). Gdybym był pewien, że ta różnica nie wynika z inności kalendarza i był on mniej więcej taki sam to by znaczyło, że istnieje albo jakaś chronologiczna zagadka, albo aluzja do czegoś.

 

Gdzie głucho, tam głucho.

Kult "pierwiosnków" znany jest od drugiego wieku naszej ery. Wystarczy zajrzeć do pism św. Augustyna, by znaleźć homilię wygłoszoną na uroczystość Młodzianków, którą za jego czasów powszechnie obchodzono:

"Najmilsi bracia! obchodzimy dzisiaj narodziny owych Niemowląt (...)

Oto ów wróg bezbożny, nigdy nie był zdolny, prze najtkliwszą życzliwość tyle pożytku przynieść tym błogosławionym Młodziankom, ile im przysporzył przez swoją nienawiść. Dzisiejsze święto nas poucza, że w jakiej mierze na błogosławione Niemowlęta rzuciło się zło, w takiej też obfitości spłynęło na nich błogosławieństwo...".

W II i III wieku o kulcie Młodzianków wspominali i św. Cyprian, czy św. Ireneusz, ku ich czci ufundowano kilka kościołów. Święto (w różnej randze kanonicznej) obchodzone jest w przez Kościół jerozolimski, syryjski, grecki, czy augsbursko-ewangelicki.

Za sprawą papieża św. Piusa V doroczną pamiątkę podniesiono do rangi święta drugiej klasy, reforma liturgiczna 1969 r. zezwala jedynie na ich dowolną wzmiankę. Rangę wspominki można podkreślać poprzez szaty: czerwone. Innymi słowy, dziś: jest to Msza - za.

Nie ma możliwości by zmiana kalendarza mogła wpływać na umiejscowienie święta z końca grudnia w sierpniu. Wpływ zmiany kalendarza jest niemożliwym - ta, nastąpiła 71 lat później, a de Commines raczej nie antycypował.

Zatem owej "rzezi niewiniątek" trzeba szukać poza zmianą kalendarza, proponuję zacząć od weryfikacji samego tłumaczenia.

[euklides]

Gdzie głucho, tam głucho.

Kult "pierwiosnków" znany jest od ...

(...)

...zatem owej "rzezi niewiniątek" trzeba szukać poza zmianą kalendarza.

Czyli, o ile dobrze zrozumiałem, to w grę może wchodzić tylko święto z 28 grudnia. W ostatniej natomiast dekadzie sierpnia żadne podobne święto nie istnieje. To i tak coś mi wyjaśnia.

[secesjonista]

Dodać można artykuł: Tadeusza Szulca "Wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w Rzeczpospolitej szlacheckiej" ("Studia z Dziejów Państwa i Prawa" nr 14, 2011), gdzie autor zauważa, że w literaturze przyjmuje się, że Batory wydał rozkaz w myśl którego nowy kalendarz miał być przyjęty przez wszystkie wyznania. Odpowiedni rozkaz królewski został wysłany do księcia pruskiego, by ten jako lennik wprowadził reformę.

Autor przytacza wyjątek z pamiętnika Jana Dymitra Solikowskiego, z roku 1582 r., podówczas przebywającego w Inflantach:

"we wrześniu przysłany... poprawny kalendarz z Wilna od legata papieskiego Alberta Bollogneta. Ten jako skoro ogłoszono wszyscy go przyjęli przyjęli w zamkach, kościołach, wisach i miastach koronnych krom miasta Rygi, które prosiło aby tę rzecz odłożono do stosowniejszej chwili".

/tamże, s.4; za: J.D. Solikowski "Krótki pamiętnik rzeczy polskich od Zgonu Zygmunta Augusta..." przekł. W. Syrokomla, Petersburg i Mohylew 1855, s. 62/

Autor za Gerhardem Kleebergiem ("Die polnische Gegenreformation in Livland") wskazuje na opór Rygi, jako, że jeszcze w 1584 r. król miał wydać edykt skierowany do rady miejskiej miasta nakazujący wprowadzenie nowego kalendarza. Opór był duży, jako, że w maju 1614 r. król pisał do gubernatora Inflant Jana Karola Chodkiewicza o konieczności wprowadzenia na tamtych terenach nowego kalendarza.

Nie tylko Ryga stanęła okoniem, rozruchy wybuchły we Lwowie, Wilnie czy Łucku. W efekcie odstąpiono od powszechności wprowadzenia reformy. Dozwolono Ormianom, prawosławnym, kościołowi greckiemu, na pozostanie przy starym systemie. Również w Prusach Książęcych książę przy poparciu stanów sprzeciwił się reformie, w efekcie zmiany nastąpiły w 1610 r. kiedy to po 22 sierpnia nastąpił 2 września.

[secesjonista]

Zmiana nie wszędzie przebiegała bezproblemowo, w Rydze stała się przyczyną rozruchów, które wybuchły w 1587 r. by ostatecznie zakończyć się dopiero w trzy lata później. Oczywiście nowy kalendarz był jedynie jednym z wielu trybików, które uruchomiły wybuch niezadowolenia mieszkańców tego miasta. A czy w innych miastach zdarzały się podobne incydenty gdzie zmiana kalendarza była ich pretekstem?

[gregski]

Zdaje się, że gdzieś w Niderlandach też ludzie się buntowali. Miało o to chodzić, że każdy ma zapisana datę śmierci i w związku z tym zmiana kalendarza pozbawiała każdego człowieka kilka dni z życia.

Zupełnie nie pamiętam gdzie to czytałem ale pamiętam że ktoś argumentował, że na Świecie nikt nie ma takiego prawa by skracać wszystkim ludziom życie o te kilka dni.

[Bruno Wątpliwy]

Temat ten sam, ale małe, "czasowe" OT. Zmiana kalendarza wywołała w XX wieku jakieś niezadowolenie w przyłączonej do Rumunii Besarabii. Niestety, literatura, którą ad hoc dysponuję nie jest w tej materii zbyt jasna. Trudno nawet z niej wywnioskować, kiedy do rozruchów doszło (lata 20., czy 30.?). Czy może jest tu jakiś związek z powstaniem tatarbunarskim (ale przecież miało ono charakter proradziecki, zatem trudno doszukiwać się w jego przypadku sentymentu do starego kalendarza, skoro właśnie bolszewicy odstąpili od niego w Rosji)? Nie jest wreszcie jasne, czy regulacje prawne w Besarabii były jakieś szczególne. Gdzieś czytałem, że po prostu w 1919 roku zmieniono kalendarz "administracyjny" w całej tzw. Wielkiej Rumunii (w praktyce dotyczyło to pewnie Starego Królestwa i Besarabii, bo przecież nie Siedmiogrodu).

 

W każdym razie dwa "besarabskie" cytaty:

"Reforma kalendarza (przed wojną obowiązywał tu kalendarz juliański) zakończyła się buntem. Do 1928 r. utrzymywano w Besarabii stan oblężenia".

A. Kastory, Rozbiór Rumunii w 1940 roku, Warszawa 2002, s. 31.

"Zmiany te napotkały opór, szczególnie ze strony miejscowych chłopów, którzy broniąc swojej tożsamości, w 1936 r. powstali zbrojnie przeciwko wprowadzeniu kalendarza gregoriańskiego".

M. Willaume, Rumunia, Warszawa 2004, s. 120

[secesjonista]

To jeszcze z artykułu  Tadeusza Szulca "Wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego...":

"Wprowadzenie nowego kalendarza doprowadziło do rozruchów, które zmusiły władze Rzeczypospolitej do odstąpienia od zasady powszechnego jego obowiązywania. Do zaburzeń doszło m.in. we Lwowie, Łucku, Wilnie pomiędzy katolikami a wyznawcami prawosławia, z powodu obchodzenia przez nich świąt według kalendarza juliańskieg. Aby położyć kres napięciom król Stefan Batory, przesłał 9 stycznia 1584 r. uniwersał nakazujący burmistrzowi i rajcom Lwowa, by dozwolili Ormianom i prawosławnym obchodzić święta według kalendarza starego, a ci z kolei nie mieli naruszać świąt katolickich według nowego kalendarza (...)

W uniwersale 21 stycznia 1584 r. monarcha nakazywał: ludzie greckiego zakonu do tej poprawy kalendarza nowego, bez przyzwolenia starszego patryjarchy swojego, gwałtem przymuszani być nie mają. Gwarancji swobodnego używania dotychczasowego kalendarza król udzielił prawosławnym w piśmie z 18 maja 1585 r.39 W kolejnym uniwersale 12 stycznia 1586 r. monarcha nakazywał urzędnikom i magistratowi Wilna, aby nie przeszkadzali prawosławnym świętować według starego kalendarza, katolicy i prawosławni mają się trzymać swoich kalendarzy i wzajemnie sobie nie przeszkadzać w obchodzeniu świąt. Podobne postanowienia zawarte zostały w dokumencie wystawionym w Grodnie 8 września 1586 (...)

Do obrządku ormiańskiego kalendarz gregoriański wprowadził arcybiskup obrządku ormiańskiego Jakub Stefan Augustynowicz w 1782 r.".

 

Dodać można, że gregoriański kalendarz synod biskupów prawosławnych w Polsce przyjął dopiero 12 kwietnia 1924 r. (9 czerwca został uznany za 22 czerwca nowego stylu),

 

 

 

Z literatury:

A. Ziemlewska "Rozruchy „kalendarzowe” w Rydze (1584–1589)", "Zapiski Historyczne", T. LXXI, R. 2006, z. 1.

 

 

 

[Bruno Wątpliwy]

Cytuj

Dodać można, że gregoriański kalendarz synod biskupów prawosławnych w Polsce przyjął dopiero 12 kwietnia 1924 r. (9 czerwca został uznany za 22 czerwca nowego stylu),

Z komunikatu Kancelarii  Św. Soboru Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Warszawa, 19 marca 2014 r.):

"Z uwagi na fakt, iż większość parafii P.A.K.P. 96,00 % świętuje święta wg starego stylu (juliańskiego) oraz prośbą wiernych – Św. Sobór Biskupów odwołał decyzję soborową z dnia 12 kwietnia 1924 r. dotyczącą wprowadzenia nowego stylu (gregoriańskiego) i postanowił powrócić do stylu starego (juliańskiego) z dniem 15 czerwca 2014 r. (Niedziela Wszystkich Świętych). Tam gdzie zaistnieje potrzeba, może być praktykowany styl nowy".  

Za: http://www.orthodox.pl/wp-content/uploads/2014/03/Komunikat.pdf