Autonomiczne województwo śląskie

[Tomasz N]

Znalazłem opis okoliczności przejęcia Zakładów Azotowych w Chorzowie. Niemcy faktycznie chcieli zrobić kuku Polakom. Przejmującym była reprezentująca Polskę Naczelna Rada Ludowa (dawny Komisariat Plebiscytowy) . Zawarła ona z kilkoma inżynierami niemieckimi umowy o dalszej pracy. Tymczasem zaraz po podpisaniu protokołów przejęcia zwiali oni do Niemiec.

Wydział Przemysłu NRL wezwał telegraficznie Mościckiego z Lwowa, który przybył dnia następnego z jednym ekspertem. Po ustanowieniu tymczasowych kierowników z niższego personelu, pozostawiwszy zakład pod nadzorem eksperta, Mościcki wyjechał, wcześniej wysyłając do Lwowa telegram z poleceniem natychmiastowego przybycia trzech wymienionych imiennie inżynierów (2 chemików i mechanik), którzy przybyli w dwa kolejne dni. Przerwa produkcyjna trwała 4 dni. Do żadnych wywożeń czy sabotażu nie doszło, bo zakład był dzień i noc pilnowany przez straż spośród załogi.

[FSO]

Witam;

Tomasz N: z tego wynika, że nawet slynny opis "uruchomienia z niczego" zakładów jest nieco naciągany. Jezeli owi inżynierowie "zabrali" przy okazji papiery i dokumenty techniczne to ok, jeżeli nie to bylo to jedynie poszukiwanie specjalistów bardzo wysokiej klasy znający się na rzeczy.

Ciekawe byloby wiedzieć jak to naprawdę wyglądało z tymi wszystkimi przejęciami, wartałoby znać takie historie najlepiej z dokumentow dotyczacych konkretnych spraw...

pozdr

[Tomasz N]

To przypadek, że wpadłem na tę relację, bo interesowałem się lasami. Chłop który to widział był leśnikiem i przejmował z ramienia NRL lasy, a przez absencję chorobową, jemu przypadło asystowanie Mościckiemu. Stąd on pisze co widział (dokładnie), nie wiedząc o co chodziło. O żadnych zabranych dokumentach nie ma mowy.

[Tomasz N]

Jeżeli to kogoś zainteresuje, to książka ma tytuł: "Ze wspomnień starego leśnika" S. Cenkier Katowice 1977 s. 206-208.

[Jarpen Zigrin]

Jednostka podziału terytorialnego II RP powołana do życia w 1920 r. Dlaczego zdecydowano się na pozostawienie Śląskowi tak dużej autonomii? Czy nie było możliwości lub może potrzeby ograniczania tej autonomii? Czym województwo Śląskie różniło się od innych, co to autonomia dawała i jak Śląsk z niej korzystał?

[Bruno Wątpliwy]

Dlaczego zdecydowano się na pozostawienie Śląskowi tak dużej autonomii?

Aby zachęcić do głosowania za Polską.

Czy nie było możliwości lub może potrzeby ograniczania tej autonomii?

Zrobiono to - nielegalnie - konstytucją kwietniową.

Czym województwo Śląskie różniło się od innych, co to autonomia dawała i jak Śląsk z niej korzystał

Statut organiczny gwarantował sporą odrębność. Jeden z przedwojennych polskich profesorów prawa nawet twierdził, że to nie autonomia, tylko unia dwóch państw - Śląska z Polską. Ale był odosobniony.

[Tomasz N]

Jarpen Zigrin napisał:

Jednostka podziału terytorialnego II RP powołana do życia w 1920 r.

Chyba tylko cieszyński bo pruski Śląsk wszedł w skład Polski w 1922 r.

[Bruno Wątpliwy]

Chyba tylko cieszyński bo pruski Śląsk wszedł w skład Polski w 1922 r.

A to takie sprytne zagranie było . Autonomia była wcześniejsza od odzyskania Górnego Śląska.

Statut organiczny województwa śląskiego przyjęto ustawą konstytucyjną 15 lipca 1920 r. Województwo to miało obejmować - zgodnie z jego art. 1 - "wszystkie ziemie śląskie przyznane Polsce, czy to ze Śląska Cieszyńskiego, czy też na mocy art. 88 Traktatu Wersalskiego (...)".

Żeby Ślązacy wiedzieli, na kogo głosować.

[Tomasz N]

A ja gdzieś czytałem, że do tej autonomii to się zobowiązano już wcześniej, podczas rozmów w Wersalu. W tym momencie był to raczej sygnał dla zagranicy, (że małpa będzie miała zegarek za szybką).

[Bruno Wątpliwy]

Raczej nie, uchwała Rady Ambasadorów i polsko-niemiecka konwencja górnośląska to dopiero 1921 i 1922 (jeżeli się nie mylę).

Chyba J. Ciągwa wyraźnie pisał, że chodziło o odparcie argumentów i obietnic niemieckich, tudzież zachęcenie Ślązaków.

H. Rechowicz wspominał chyba o już istniejącym (ale mglistym) ustawodawstwie niemieckim w sprawie autonomii. Czyli polska kontra.

[ak_2107]

H. Rechowicz wspominał chyba o już istniejącym (ale mglistym) ustawodawstwie niemieckim w sprawie autonomii. Czyli polska kontra.

W necie sa opublikowane ciekawe dokumenty rzadowe rep. weimarskiej, dot. m.in kwestii slaskiej.

Wlacznie ze wspomnianymi ustawami.

Jesli idzie o autonomie Slaska to aktorow bylo sporo.

Czesc Slazakow - zarowno propolska, jak i proniemiecka,

Polska - wiadomo (lepszy wrobel w reku....)

Weimar - republika

Berlin - Prusy.

No i alianci...

W zasadzie to dzieki postawie Prus, bedacych zdecydowanie przeciw jakiejkolwiek autonomii Slaska,

Polska dostala do rak dosc przekonywujacy argument.

Warto tez zerknac na referendum z wrzesnia 1922 na niemieckiej czesci Gornego Slaska.

Jego przebieg i wyniki pokazuja dosc wyraznie na ile powazne byly niemieckie intencje dot.

slaskiej niezaleznosci.

[Tomasz N]

Sprawdziłem co napisałem wcześniej i jeżeli nawet takie propozycje w Wersalu padły, to nie miały mocy prawnej.

Ak_2107 napisał:

W zasadzie to dzieki postawie Prus, bedacych zdecydowanie przeciw jakiejkolwiek autonomii Slaska,

Polska dostala do rak dosc przekonywujacy argument.

To nie jest tak do końca.

Polska ustawa autonomiczna była reakcją na pruską ustawę z 14.10.1919 r. o przekształceniu rejencji w prowincję górnośląską. Lecz reakcją na nią była niemiecka ustawa z 27.11.1920 r. przewidująca, że w przypadku przyznania Górnego Śląska Niemcom zostanie tam przeprowadzony plebiscyt w sprawie autonomii.

Edytowane 6 Czerwiec 2009 przez Tomasz N

[FSO]

Witam;

autonomia dla Śląska, według mnie była jednym zlepszych posunięć rządu polskiego, i prznajmniej w pewnej części wahających się osób mogła wpłynąć na zmianę w głosowaniu.

Gdzieś już chyba pisałem dlaczego:. Śląsk Górny czy Cieszyński [zwłaszcza ten pierwszy] na tle Polski stabnowił najbogatsze województwo z zupełnie innymi problemami, gdzi występował wielki przemysł gdzie panowały zupelnie inne problemy społeczne czy gospodarcze. Pozwałał prowadzić taką a nie inną politykę lokalną mającą na celu wspieranie Polaków [choć za Grażyńskiego przypominało to wielokrotnie wojnę podjazdową...]. Wreszcie pozwalało decydować mieszkańcom o pewnych sprawach. Przy porównaniu ze "zwykłą" administracją tuż za miedzą mogło stanowić jeden z niewielu atutów jakimi dysponowała podówczas Polska.

Jest taka ciekawa acz dość rzadka pozycja: Śląsk w latach 1918 - 1928.

"... Województwo Śląskie otrzymało swoją autonomję i samorząd przed uchwaleniem konstytucji państwowej [marcowej - 21 r -F.] w czasie, gdy ustalanie jego granic było zawisłe od wypowiedzenia się ludności w plebiscycie górnośląskim. Akt prawny ktorym nadano Województwu Śląskiemu autonomję i samorząd, oceniany jest niejednokrotnie jako czyn, będący spełnieniem wymagań taktyki politycznej. Ma to swoje znaczenie o ile chodzi o krytyczną ocenę poszcególnych postaowień ustawy, którą unormowano podtawy śląskiej autonomji i samorządu. Mimo to akt, ten godzi si w zasadzie ze stanowiskiem późniejszej chronologicznie konstytucji państwowej odnośnie do zagadnień autonomji i samorządu jako ogólnych instytucyj polskiego prawa państwowego, a socjologiczne podstawy autonomji śląskiej ze względu na gospodarcze znaczenie Śląska jego swoistą strukturę społeczną i odrębność urządzeń prawnych nie są w zasadzie kwestjonowane w publicystyce i w literaturze prawniczej ze stanowiska politycznego..."

"... Kompetencja autonomicznego ustawodawstwa śląskiego unormowana w rozdziale II śląskiego statutu organicznego obejmuje ogromny zakres praw i stosunków życiowych, Przedewszystkiem wymienić należy te sprawy skatalogowane w artykule 4 statuty, których ustawodawcze regulowanie zastrzeżone jest wyłącznie ustawodawstwu autonomicznemu a do których należą:

1. Ustawodawstwo o ustroju śląskich władz administracyjnych i o podziale administracyjnym Śląskim. Szerokie określenie zawarte w słowach "śląskie władze administracyjne" wykładnia i dotychczasowa praktyka legislacyjna odnosi do władz administracyjnych państwowych, utrzymywanych przez Skarb Śląski [są to władze administracji ogólnej: urzędy starościńskie i Urząd Wojewódzki], do wladz wojewódzkiej administracji samorządowej oraz do władz komunalnych [p.3]

2. Ustawodawstwo o języku urzędowym w służbie zewętrznej "wszelkich cywilnych władz i urzędów na obszarze Śląska" I to szerokie określenie wykładania i wyraźnie zaznaczona praktyka legislacyjna zaciesnia do władz administracyjych , podlegających ustawodawstwu Sejmu Ślaskiemgo i podporządkowanych naczelnym ogranom wojewódzkiej administracji samorządowej

3. Ustawodawstwo o samorządzie terytorjanym - gminnym i powiatowym

4. Ustawodawstwo sanitarne w zakresie higjeny publicznej i organizacja służby zdrowia w zakresie samorządowych urządzeń sanitarnych. Państwo zachowuje ustawodawstwo w dziedzinie zwalczania epidemii i epizootji

5. Szkolnictwo w całym rozmiarze t. zn. szkolnictwo ogólno kształcące i zawodowe wszelkich typów i stopni.

6. Ustawodawstwo w sprawach wyznaniowych z wyłączeniem normowania spraw kościelnych w drodze umów międzynarodowych [konkordatu]

7. Z ustawodawstwa o opiece społecznej wymienia statut organiczny sprawy dotyczące zaopatrzenia ubogiuch i zwalczania żebractwa i włóczęgostwa

8. Ustawodawstwo agrarne w całym zakresie [sprawy leśnictwa, rybołówstwa, policja polowa] wraz z ustawodawstwem o naprawie ustroju rolnego i organizacji samorządu gospodarczego w dziedzinie rolnictwa [izby rolnicze]

9. Ustawodawstwo wodne. Państwo zachowuje ustawodawstwo o budowie kanałów i regulacji rzek żeglownych i granicznych

10. Ustawodawstwo w sprawie zakładów użyteczności publicznych i robót publicznych dokonanych kosztem Skarbu Śląskiego, oraz "w sprawie dotowanych ze Skarbu Śląskiego spółek akcyjnych i kooperatyw"

11. Ustawodawstwo o policji budowlanej , ogniowej i drogowej

12. Ustawodawstwo o drogach lądowych oraz kolejach lokalnych o komunikacji elektrycznej i motorowej oraz o dostarczaniu energji elektrycznej dla celów prywatnych i publicznych

13. Z dziedziny prawa cywilnego i karnego zastrzega statut organiczny dla legislatywy śląskiej ustawodawstwo o zwalczaniu lichwy i spekulacji "na każdym polu" a ponadto prawo wydawania przepisów cywilnych i karnych w sprawach zastrzeżonych dla wyłącznej kompetencji ustawodawstwa autonomicznego..."

"... Istotnym wskaźnikiem wartości autonomji i samorządu dla danej prowincji i jej ludności jest zakres uprawnień w dziedzinie ksrabowej, zabezpieczonych przed możliwością ograniczeń i uszczupleń. W dziedzinie tej statut organiczny śląski zatrzega dla śląskiego organiu ustawodawczego prawo ustalania dorocznego budżetu śląskiego i zatwierdzania zamknięć rocznych, prawo zaciągania pożyczek , zbywania, zamiany o obciążenia nieruchomego majątku wojewodzkiego, przyjmowania gwarancji finansowej. Wpływ centralnych władz państwowych ujawnia się w tej dziedzinie jedynie w warunku uzyskania zezwolenia Ministra Skarbu a wypuszczenie obligacyj wojewódzkich poza granicami Śląska. Statu ograniczny uznaje istnienie odrębnego Skarbu Śląskiego i przewiduje wprowadzenie osobnego systemu podatkowego śląskiego i osobnej administracji śląskiej. Stosunek śląskich urządzeń skarbowych do państwowego systemu podatkowego i państwowej administracji skarbowej ma być uregulowany w drodze sui generis ukłądu mającego przyjść do skutku między państwem a Województwem. Charakterystyczny jest sposób zawarcia tego ukłądu, p[rzepisany w statucie organicznym dowodzący że w sprawuie tej istotnie chopdzi o umowę dwóch równorzędnych stron..."

"Wedlug obecnie ['29 r - F.] obowiązującego prowizorjum dochody z podatków i opłat pobieranych ze Śląska wplywać mają w całości do Skarbu Śląskiego, ktory też prowadzi administrację podatkową. Z sumy tych dochodów wypłaca Skarb Śląski Skarbowi Państwa na potrzeby ogólno - państwowe pewną część [t. zw. tangetę] obliczoną na podstawie specjalnego klucza ułożonego na zasadze czynnika ludności i siły podatkowej [skarb Śląski oddaje Skarbowi Państwa część wyrażoną i ujętą w formuje c/2 = d/2 x a/b; przy czem "a" oznacza ludność cywilną Województwa; "b" ludność cywilną Państwa ; "c" - dochód ogólny z podatków i opłat Skarbu Śląskiego zaś "d" dochód ogólny Skarbu Państwa i Śląskiego w obydu razach bez uwzględnienia dodatków do podatków]. Należy zaznaczyć , że w okresie siedmiolecia ubegłego od czasu przyłączenia górnośląskiej części Województwa do państwa zanikły poważne źródła dochodów dla Skarbu Śląskiego skutkiem wprowadzenia na Śląsku monopolów państwowych [tytoniowy, spirytusowy, zapałczany, solny] które wyrugowały lub zmniejszyły odpowiednie daniny publiczne w ścisłem znaczeniu. Wpływy zaś z monopli podobnie jak wpływy innych przedsiębiorstw państwowych [kolej, poczta] z ceł i z niektórych opłat specjalnych [opłaty sądowe] nie są budżetowane w budżecie wojewódzkim i skutkiem tego nie ulegają podziałowi. Ponadto Skarb Śląski przejął dobrowolnie za państwo i pkrywa ze swego budżetu niektóre świadczenia i wydatki publiczne, które fuigurować winny w budżecie państwa. Z drugiej strony państwo godzi się na zużycie nadwyżek dochodowych, nie objętych normalnych budżetem wojewodzkim na pokrycie potrzeb Województwa..."

To tylko część tego co jest opisane o samorządzie i autonomii województwa. Cyataty za: "Wojewodztwo Śląskie. 1918 - 1928. Rozwój administracji samorządowej Województwo Śląskiego w zarysie. Informator i przewodnik po wsyatwie Województwa Ślaskiego na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu." Katowice 1929. Nakłdaem Śląskiej Rady Wojewódzkiej w Katowicach

pozdr

[ak_2107]

W zasadzie to dzieki postawie Prus, bedacych zdecydowanie przeciw jakiejkolwiek autonomii Slaska,

Polska dostala do rak dosc przekonywujacy argument.

To nie jest tak do końca.

Polska ustawa autonomiczna była reakcją na pruską ustawę z 14.10.1919 r. o przekształceniu rejencji w prowincję górnośląską. Lecz reakcją na nią była niemiecka ustawa z 27.11.1920 r. przewidująca, że w przypadku przyznania Górnego Śląska Niemcom zostanie tam przeprowadzony plebiscyt w sprawie autonomii.

Taaaa...... Z preussische Provinz Schlesien powstala preussische Provinz Oberschlesien......

Prusy blokowaly w Reichstagu do konca przyjecie zmiany w ustawodawstwie, ktora umozliwialaby

przeprowadzenie referendum na temat autonomii. W zamian za zgode na te zmiane Berlin "utargowal"

przejecie wszystkich kosztow propagandy plebiscytowej przez rzad republiki.

W 1922 roku na terenie Gornego Slaska przeprowadzono referendum o utworzenie odrebnego

"Land Oberschlesien". 90 % Slazakow z niemieckiej czesci Slaska opowiedzialo sie przeciw tej

formie niezaleznosci, wolac kuratele Prus - Berlina. A "Provinz Oberschlesien" przestala istniec w 1938 roku,

wlaczona z powrotem do "Provinz Schlesien".

[ak_2107]

Z innego forum, gdzie swego czasu spoldzilem ten post o podobnej tematyce:

Kiedys dyskutowany tutaj byl temat, dlaczego w glosowaniu z 1922

na niemieckim Gornym Slasku Slazacy zrezygnowali z opcji wlasnego

landu. Konkluzji - poza przypuszczeniami na temat przyczyn

ekonomicznych, czy potencjalnym zagrozeniu przez Polske - o

ile sobie dobrze przypominam - raczej nie bylo.

W tym kontekscie ciekawa jest lektura owczesnych niemieckich

dokumentow rzadowych. Autonomia Slaska byla faktycznie postulowana

przez niemieckich przedstawicieli Gornego Slaska. Wg konstytucji

weimarskiej - art. 18 i 167 mozliwe bylo nadanie uprawnien

autonomicznych regionom po przeprowadzeniu plebicytu jesli przedem

1/3 ludnosci takowego glosowania zarzada. Potrzeba takich dzialan

dostrzegana byla przez rzad niemiecki aby zniwelowac propagandowy

wydzwiek deklaracji rzadu polskiego o nadaniu autonomii regionom

Slaska austriackiego i tym regionom niemieckiego Gornego Slaska,

ktore przylacza sie do Polski.

Z niemieckiej strony "przeciwnikami" autonomii okazaly sie

Prusy, ktore ewentualna ustawe o przyznaniu autonomii sabotowaly,

badz wiazaly z okreslonymi warunkami natury finansowej.

Owczesny Minister spraw wewnetrznych republiki weimarskiej:

In seinen ?Aufzeichnungen? notierte RIM Koch darüber: ?Mich drückt

mehr das Verhältnis zu Preußen. Schwierigkeiten sonder Zahl erzeugt

Preußens Regierung mit ihrer Verantwortungslosigkeit. Oberschlesiens

Selbständigkeit wurde auf das erbitterste bekämpft, zuletzt mit

Erpressertaktik noch finanzielle Vorteile für Preußen herausgeholt.?

W swoich zapiskach RIM ( minister spraw wewnetrznych) Koch zanotowal o tym.

Przygnebia mnie bardziej stosunek do Prus. Pruski rzad (krajowy) sprawia niezliczone trudnosci

swym brakiem odpowiedzialnosci. Niezaleznosc Gornego Slaska byla zwalczana do konca,

ostatnio przy pomocy taktyki nacisku osiagnieto finansowe korzysci dla Prus.

W tym kontekscie wynik glosowania z 1922 roku - w polaczeniu z

czynnikami, o ktorych mowa byla na poczatku jest logiczna

konsekwencja.

3. Umfang des Kostenersatzes an Preußen im Falle der Autonomie

Oberschlesiens.

Der Reichsminister des Innern erbat die Indemnität des Kabinetts für

zwei Zusagen, die er an Preußen im letzten Augenblick noch habe

machen müssen: a) bezüglich der Übernahme der Propagandakosten auf

das Reich5, b) bezüglich[310] der Nichtgeltung des Gesetzes für den

Fall, daß nicht ganz Oberschlesien bei dem Reich bleibe6.

5Im Zusammenhang mit den Beratungen über das oberschlesische

Autonomiegesetz im RR im November 1920 (s. dazu Dok. Nr. 92, P. 1)

hatte der PrFM in einem Schreiben vom 11.11.1920 an den RFM auf die

bevorstehende vermögensrechtliche Auseinandersetzung zwischen

Preußen und einem sich etwa bildenden Staat Oberschlesien aufmerksam

gemacht. In diesem Schreiben hatte der PrFM erklärt, daß Preußen im

RR nur dann dem oberschlesischen Autonomiegesetz zustimmen würde,

wenn das Reich alle Kosten, die Preußen in Oberschlesien durch die

Besatzung und die durch den Friedensvertrag angeordnete Abstimmung

erwachsen waren, ersetzen würde (R 43 I/353, Bl. 27). Am 13. 11.

hatte das RKab. dieser Forderung Preußens zugestimmt. (Der StSRkei

an den PrMinPräs. am 13.11.1920, R 43 I/353, Bl. 31).

Ebenfalls am 13. 11. richtete der PrFM ein weiteres Schreiben an den

RFM, in dem er darauf hinwies, daß MinDir. v. Schlieben vom RFMin.

die Übernahme der Propagandakosten, die Preußen in Oberschlesien

aufgewendet habe, als nicht zu den Kosten gehörig abgelehnt habe.

Der PrFM bat um eine Bestätigung des RFM, daß auch die

Propagandakosten unter die vom Reich zu ersetzenden Kosten fallen

sollten. Erst dann wolle Preußen im RR dem oberschlesischen

Autonomiegesetz seine Zustimmung geben (R 43 I/353, Bl. 35).

Dieses Schreiben des PrFM wurde am 15. 11. der Zuständigkeit halber

vom RIM in Übereinstimmung mit dem RFM beantwortet. In seinem

Antwortschreiben erwiderte der RIM dem PrFM, daß er auf dem

Standpunkt stehe, daß die Frage, welche Kosten unter die vom Reich

eingegangenen Verpflichtungen fielen, späterer Auslegung vorbehalten

bleiben müsse. Bei der großen Bedeutung des oberschlesischen

Autonomiegesetzes könne er es jedoch nicht zulassen, daß die

Verabschiedung im RR länger verzögert werde; er erkläre sich daher

bereit, die Propagandakosten zu ersetzen. Gleichzeitig richtete der

RIM ein Schreiben an den RK und bat ihn, die Angelegenheit auf die

TO der nächsten Kabinettssitzung zu setzen (R 43 I/353, Bl. 36?37).

In seinen ?Aufzeichnungen? notierte RIM Koch darüber: ?Mich drückt

mehr das Verhältnis zu Preußen. Schwierigkeiten sonder Zahl erzeugt

Preußens Regierung mit ihrer Verantwortungslosigkeit. Oberschlesiens

Selbständigkeit wurde auf das erbitterste bekämpft, zuletzt mit

Erpressertaktik noch finanzielle Vorteile für Preußen herausgeholt.?

(Nachlaß Koch-Weser 27, Bl. 327).

Edytowane 7 Czerwiec 2009 przez ak_2107