Trylogia a prawda historyczna

[secesjonista]

Proszę zajrzeć do:

forum.historia.org.pl - " Pierwowzór Andrzeja Kmicica"

[widiowy7]

czy ciekawego oryginała Rudolfa Korwin Piotrowskiego.

Mam wrażenie, że to on pokazał Sienkiewiczowi, jak uwolnić się z więzów, będąc związanym "w kij". Czyli w przypadku Zagłoby "w szablę".

[secesjonista]

Co do Kmicica, znajdujemy go w "Pamiętnikach" Paska, choć Sienkiewicz przypisał mu szereg działań których ten nie dokonał np. przeniesienie czasowe podchodzie Chowańskiego, wpisanie go w obronę Jasnej Góry wyposażając go w czyny które przypisał Kordecki Piotrowi Czarnieckiemu i Zamoyskiemu ("Nova Gigantomachia") itd. O wydarzeniach, które doprowadziły do spotkania wrześniowego w Wolborzu można przeczytać w AGAD - Archiwum Radziwiłłów, dział II, teka 10.

Warto zajrzeć do:

T. Wasilewski "Pierwowzór Sienkiewiczowskiego Kmicica", "Mówią Wieki", 1959, nr 4

Co do:

A tak swoją drogą: kto jeszcze - oprócz Jasienicy ( "Rzeczpospolita obojga narodów") - wspomina Jerzego Wołodyjowskiego - pierwowzór Michała?

Sienkiewicz w swym liście ("O powieści historycznej", "Słowo", 1889, nr 98-101) do anonimowego czytelnika wymienia swe źródła (nie wszystkie, na ogół te wydrukowane wówczas). powiada w nim, że Mały rycerz występuje w dokumentach do panowania Michała Korybuta i Sobieskiego - wydanych przez Franciszka Kulczyckiego.

Warto zajrzeć również do:

A.J. Rolle "Pierwowzór rycerza kresowego", "Placówka", 1919, nr 4

B. Arkuszewski "O prawdziwych życiorysach bohaterów 'Trylogii'", "Tygodnik Powszechny", 1952, nr 38

Gdyby padło pytanie o Skrzetuskiego, to sam Sienkiewicz powiada, że czerpał z Paska i "Księgi pamiętniczej" Michałowskiego, co do opracowań to np.:

Z. Lasocki "Czy Skrzetuski był Kozakiem"

T. Wasilewski "Kim był Skrzetuski", "Mówią Wieki", 1964, nr 9.

[secesjonista]

Tak tytułem pewnego podsumowania co do listy źródeł i opracowań z których czerpał (bądź mógł czerpać) Sienkiewicz...

we wspomnianym liście pisarz wymienia m.in.:

"Głównym źródłem do epoki, o której jest mowa, jest "Księga pamiętnicza" Jakuba Michałowskiego, wydanie Helcla w Krakowie. Jest to zbiór listów, diariuszów i dokumentów (...) Do wojen szwedzkich: "Pamiętniki" Paska. Pufendorf (główne źródło) - "Caroli Gustavi gesta". Michałowski (ten sam, co wyżej) - "Księga pamiętnicza". Des Noyers - "Lettres". Medeksza - "Księga pamiętnicza". "Gigantomachia" p. Augustyna Kordeckiego. "Galeria nieświeska", "żywot ks. Janusza Radziwiłła" Kotłubaja. "Pamiętnik" Bogusława Radziwiłła. Jemiołowski - "Pamiętnik". Albrecht Radziwiłł - "Pamiętnik". Kochowski, Rudawski - "Kronika". Łoś "Pamiętnik". Z nowych rzeczy: "Hist. wyzwolenia Rpltej" Walewskiego, prof. Uniw. Krak. Plebański - "Jan Kazimierz i Maria Ludwika". Kalicki Bernard - "X. Bogusław Radziwiłł. Droysen - "Trzydniowa bitwa pod Warszawą (po niemiecku etc. (...)

są jeszcze i inne, jako to "Pamiętniki" Wydżgi i rozmaite silva rerum, zawierające czasem ważne wskazówki".

/pełen zestawienie można znaleźć w: H. Sienkiewicz "Dzieła", T. LVI, Warszawa 1951, s. 1-3/

Pełną listę (podaną przez pisarza) podał również Adam Kersten w swym opracowaniu: "Sienkiewicz. 'Potop'. Historia" (Warszawa 1966, przyp. 85, s.266-268).

Najpełniejszą analizę ew. źródeł pisarza przedstawił Juliusz Kijas ("'Potop' Henryka Sienkiewicza", seria: Biblioteka Analiz Literackich), podając również pozycje wątpliwe (jego zdaniem) np. "Historię Stefana na Czarncy Czarnieckiego", "Dzieje panowania Jana Kazimierza" Krajewskiego oraz "Geschichte Swedens" Carslona.

Autor ów wykazał, że pisarz czerpał np. z "Wojny domowej" Twardowskiego, "Opisanie Warszawy" Jarzemskiego, "Wypisy z podróży pani de Gueberiant" itd. Kijas wymienił też kilka pozycji, które potwierdzają fakty zawarte u Sienkiewicza choć nie można mieć pewności, że to właśnie z nich korzystał pisarz np. "Odrobiny stołu królewskiego" Nieszporkowicza, "Diariusz" kardynała Gaetano, "Zdobycie Warszawy przez Szwedów" wydane przez L. Grangier de la Marinière. Kijas pominął kilka oczywistych pozycji typu: "Pamiątkę przyjścia szwedzkiego do Warszawy" Pruszowskiego czy zbiory miscellaneów Grabowskiego.

W następnym odcinku postaram się przedstawić listę pozycji będącą uzupełnieniem Kijasa i obok tą pierwotną wspomnianą przez Sienkiewicza.

[secesjonista]

Się rzekło...

lista sienkiewiczowska:

- J.Ch. Pasek "Pamiętniki" - trudno powiedzieć które wydanie, do czasu rozpoczęcia prac nad "Potopem" było dziewięć wydań, nie licząc edycji niepełnych

- S. Pufendorf "De rebus a Carolo Gustavo Svecize rege gestis commentariorum...", Norimbergae 1696

- J. Michałowski -"Księga pamiętnicza z dawnego rękopisma będącego własnością Ludwika hr. Morsztyna", wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1864

- P. Des Noyers "Lettres de...", Berlin 1859,

także polskie tłumaczenia: "Portfolio królowej Maryi Ludwiki, czyli Zbiór listów...", wyd. E. Raczyński, t. I-II, Poznań 1844

S.F. z Prószcza Medeksza - "Księga pamiętnicza...", wyd. W. Seredyński, Kraków 1875

- A. Kordecki "Nova Gigasntomachias contra Sacrum...", zapewne w tłumaczeniu Józefa Łepkowskiego

- E. Kotłubaj "Życie Janusza Radziwiłła...", Wilno-Witebsk 1859

- "Żywot księcia Bogusława Radziwiłła..." wyd. E. Raczyński, Poznań 1841

- M. Jemiołowski "Pamiętnik...", wyd. A. Bielowski, Lwów 1850

S.A. Albrycht Radziwiłł "Pamiętniki...", wyd. E. Raczyński, t. II, Poznań 1839

- W. Kochowski "Annalium Poloniae climacter...", Cracoviae 1688; i późniejsze wydania z 1840 i 1859 roku

- W.J. Rudawski "Historiarum Poloniae ab excessu Annales...", Lipsk 1755

- J. Łoś "Pamiętniki... towarzysza chorągwi pancernej...", wyd. Ż. Paili, Kraków 1858

- A. Walewski "Historia wyzwolenia Polski...", t. I, Kraków 1866.

cdn.

[secesjonista]

Końcówka listy "sienkiewiczowskiej":

J.K. Plebański "Jan Kazimierz Waza, Maria Ludwika Gonzaga. Dwa obrazy historyczne", Warszawa 1862

B. Kalicki "Bogusław Radziwiłł", "Przegląd Polski", 1877, t. XLIV, t. XLVII

J.G. Droysen "Die Schlacht von Warschau 1656", "Abhandlungen der phiologisch-historischen Classe...", 1863, T. IV, nr 4

Uzupełnienia według J. Kijasa:

S. Twardowski "Wojna domowa z Kozaki i Tatary...", Calissi 1681

A. Jarzemski "Opisanie Warszawy, jaką była w roku 1643", w: "Zbiór pamiętników historycznych..." wyd. J.U. Niemcewicz, T. III, Lipsk 1839

"Wypisy z podróży pani de Geuberiant, posłowej nadzwyczajnej do Polski za Władysława IV", jak wyżej

"Volumina legum", T. IV, Petersburg 1859

J. Kitowicz "Opis obyczajów...", najbliższe wydanie, Tarnów 1881

S. Kobierzycki "Obsidio Clari Monits Częstochoviensis Deiparae Imagine...", Dantisci 1659

A. Nieszporowicz "Odrobiny stołu królewskiego..."

Gaetano "Diariusz podróży kardynał...", w: "Zbór pamiętników historycznych..." wyd. J.U. Niemcewicz, T. II, Warszawa 1822

"Zdobycie Warszawy przez Szwedów r. 1656 opisane w listach królowej polskiej Maryi Ludwiki..." przepisał L. Grangier de la Marinière, "Biblioteka Warszawska", 1851, t. III

K. Jarochowski "Wielkopolska w czasie pierwszej wojny szwedzkiej od r. 1655 do 1657", Poznań 1864

B. Kalicki "Janusz Radziwiłł", w: "Zarysy historyczne", Lwów 1869

K. Niesiecki "Korona Polska", Lwów 1728-1744, oraz wydanie wyd. Bobrowicza, Lipsk 1839-1945

B. Paprocki "Herby rycerstwa polskiego"

M. Krajewski "Historia Stefana na Czarncy Czarnieckiego..."

tegoż, "Dzieje panowania Jana Kazimierza od r. 1656 do jego abdykacji w r. 1668", t. I-II, Warszawa 1846

F.F. Carlson "Geschichte Schwedens", t. IV, Gotha 1855.

[secesjonista]

Kilka innych publikacji traktujących m.in. o źródłach sienkiewiczowskiej trylogii:

M. Asanka Japołł "Nieznane źródło Sienkiewiczowskiej Trylogii", "Kurier Literacko-Naukowy", 1930, z 28 sierpnia; dodatek do nr 221 "ICK"

O. Górka "Henryk Sienkiewicz a 'Encyklopedia powszechna'", "Pion", 1937, nr 35

S. Józefowicz "Tło historyczne 'Ogniem i mieczem'", "Myśl Narodowa", 1938, nr 35 i nr 36

M. Sobociński "Jeszcze jedno źródło 'Ogniem i mieczem'", "Ruch Literacki", 1929, nr 8.

[adamhistoryk]

Co to jest miłość szkocka? Tak Basia do Michała powiedziała: " Ja bym pana Michała po szkocku pokochała".

[secesjonista]

Proponuję lepiej sprawdzić, nie: do Michała a do panny Drohojowskiej.

"To rzekłszy Baśka rzuciła się nagle na kolana przed Krzysią i objąwszy ją wpół rękoma, poczęła mówić udając niski głos Ketlinga:

— Waćpanno! Tak waćpannę miłuję, że dychać nie mogę… Miłuję waćpannę i piechotą, i na koniu, i na czczo, i po jedzeniu, i na wieki, i po szkocku… Chceszli być moją?…

— Baśka! Będę się gniewać! — wołała Krzysia".

[secesjonista]

W temacie "Henryk Sienkiewicz: czy epatował sadyzmem..." padło:

 

W dniu 3.12.2019 o 12:48 PM, euklides napisał:

co więcej Sienkiewicz w Ogniem i Mieczem wyraźnie napisał że król polski rzucał rozżarzone węgle na kozackie prochy. Takie niedomówienia co do prawdy historycznej 

 

20 godzin temu, jancet napisał:

To znaczy - jakie niedomówienia?

 

W dniu 3.12.2019 o 12:48 PM, euklides napisał:

niedomówienia co do prawdy historycznej są charakterystyczne nie tylko dla Sienkiewicza ale również dla Dumasa.

 

20 godzin temu, jancet napisał:

Ty tak serio?

 

6 godzin temu, euklides napisał:

Na serio.

Na przykład jesteś w stanie mi powiedzieć dlaczego u Dumasa muszkieterowie na widok gwardzistów kardynała dostawali białej gorączki? Ja miałem ten problem już gdy pierwszy raz obejrzałem film (książkę przeczytałem później). A wytłumaczenie jest, tyle że u Dumasa się go nie znajdzie