Polskie konie

[Pancerny]

Z tego co mi wiadomo - bez zrodel, ale tez i pokrajac sie za to nie dam - husaria wykorzystywala konie stosunkowo lekkie. To wspolgra z teoria o wybitnie wschodnim charakterze polskiej hodowli (nie sugeruje tu tatarskich chmysow, broncie mnie bogowie!).

Polskie rodzime konie o mocniejszej budowie uszlachetniano wschodnimi "turkami"

Co do angielskiej kawalerii. Ich konie byly najlepsze w XVIIIw. W czasie napoleoniady ktos stwierdzil, ze brytyjska kawaleria ma najlepsze konie i najgorszych zolnierzy .

Pod koniec XVII kilka okazów koni arabskich trafiło na wyspy brytyjskie co zapoczątkowało hodowlę różnych ras koni anglo-arabskich.

Pancerny, w kazdym prawie twoim poscie pojawia sie 'wiara', 'przekonanie' dla podparcia twoich teorii. Moze jakies dowody? Warto by bylo, w koncu to forum historyczne!

O jakie dowody Ci chodzi? Rysunek,wzorzec rasy??? Nic takiego nie znalazłem.

W książce Mariana Huttena-Czapskiego-'Historya powszechna konia' ładne opisy,różne możliwości pochodzenia konia husarskiego,ale nic ''na pewno''. W pamiętnikach Paska czy Poczbuta-Odlanickiego tylko opisy.Tak samo Beauplan.

[widiowy7]

Pancerny, w kazdym prawie twoim poscie pojawia sie 'wiara', 'przekonanie' dla podparcia twoich teorii. Moze jakies dowody? Warto by bylo, w koncu to forum historyczne! .

Ja podpieram się taką książeczką pt. "Husaria", autorstwa Jerzego Cichowskiego i Andrzeja Szulczyńskiego. Autorzy mówią, że nic pewnego nie wiadomo na temat konia husarskiego. Na pewno nie była to jakaś określona rasa, ale zwierzę musiało mieć pewne cechy motoryczne,

przydatne dla tej jazdy.

A więc na potrzeby husarza wystarczał koń średniej budowy i masy a więc mimo wszystko zwrotny, szybki i wytrzymały.

[Pancerny]

Autorzy mówią, że nic pewnego nie wiadomo na temat konia husarskiego. Na pewno nie była to jakaś określona rasa, ale zwierzę musiało mieć pewne cechy motoryczne, przydatne dla jazdy.

a cechy motoryczno-fizyczne konia były dobierane pod kątem wychodowania konia idealnego dla husarii,czy jazdy ciężkiej od dawna,tzn.,że w chwili powstania husarii fundamenty takiego konia już były.

Dochodzimy do wspólnych wniosków. Jeszcze parę postów i wzorzec konia husarskiego będzie gotowy.

Na pewno nie była to jakaś określona rasa,

Oj ,mieszała nasza szlachta koniki jak tylko mogła.W jedne hodowli wybierano konie pod husarza ,pancernego,lekkiego jak huntera pod dragona.

[Jarpen Zigrin]

Konie husarskie przede wszystkim powinny być zdrowe, mało wymagające i nadzwyczaj wytrzymałe na wszelkie trudy wojenne. Jednocześnie szybkie jak i masywne ze zdolnością szybkiego galopowania. Takie powinny być, co łatwe być nie mogło dlaczego?

Długotrwały galop z małymi wymaganiami nie idzie w parze z masywnością konia jakże potrzebną do udźwignięcia ciężkiego husarza. Na to pytanie nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi. Właściwie nie ma mowy o rasie polskich koni dlatego, że były one głównie mieszanką różnych ras i często konie w zależności o chorągwi różniły się znacznie.

W takim razie postaram się odpowiedzieć na pytanie jakiego konia używano w husarii najpowszechniej:

Bauplan jak i Starowolski twierdzili, że najtańsze z koni husarskich kosztowały co najmniej 200 czerwonych złotych, a najbogatsi płacili od 1000 do 1500 czerwonych złotych, co było sumą bajońską.

D'Alerac pisał o husarii: "Siedzi ta jazda na najpiękniejszych koniach w kraju" nie dziwne skoro one tyle kosztowały. Stadniny musiały sprostać temu wyznaniu dlatego produkowano głównie konie dla husarii w stadninach na kresach południowo-wschodnich.

Polacy też potrafili docenić wartość konia Tureckiego "Koń turek, chłop Mazurek, (...) są najlepsze". Bauplen pisał: "Usarze mają konie wyborne, najczęściej tureckie czyli natolskie" Hektor Szymanowski: "Tu skrzydła białopióre, forgi powiewają. A tu konie tureckie głosem poryżają". Jednakże jako konia tureckiego rozumiano po prostu konia zdobytego na wojnach z Turkami.

O wartości naszych koni mówił np. Arvid Wittenberg: "Wytrzymujcie Polaków natarcia w jak najgęstszym szyku, albowiem luźni, niezawodnie ich natarciu nie wytrzymacie. Niechaj zaś żaden z was w ucieczce ratunku nie szuka, albowiem nic nie jest w stanie ujść przed nadzwyczajną koni polskich rączością i wytrzymałością"

[Pancerny]

A co do różnorodności ras i kombinacji w hodowli świadczą słowa Beauplana na temat pospolitego ruszenia w drodze pod Beresteczko'

''Nikt nie mógł mieć wyobrażenia,jakie rasy,jakie krzyżowania,jakiej maści i własności konie istniały na świecie,kto nie widział pospolitego ruszenia''.

[secesjonista]

Konie prócz Turcji powszechnie sprowadzano z Węgier, co ciekawe, bywało że sprowadzano i ze Skandynawii.

Co do cen, jak trafnie to określił Aleksander Bołdyrew w swym artykule "Hodowla i handel końmi w Polsce w XVI w." ("Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych", 2009)ich rozpiętość miała się jak 1:1500, zatem w 1547 r. konia można było nabyć za 1 florena, gdy kniaź Czartoryski "za koń pod się dał 1500 zł".

/J. Piotrowski "Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków", wyd. A. Czuczyński, Kraków 1894 s. 130/

"Konia szacunek cudnego: jeśli wyprawny, pięćdziesiąt złotych polskich, konia szpetnego, tak wielkiego nie wyprawnego dwadzieścia złotych, koń cudny wyprawny, ten drogi być musi".

/Biblioteka PAN w Krakowie, zb. starych druków, sygn. 2555, K. Pieniążek "Hippika abo sposób poznania, chowania y stanowienia koni", Kraków 1607 s. 26/

kilka przydatnych tytułów:

Z. Sosnowski "O koniu w Polsce"

J. Szymczak "Koń wyniósł jeźdźca ponad innych wojowników", w: "Etos rycerski w Europie Środkowej i Wschodniej od X do XV wieku" red. W. Peltz, J. Dudek

M. Czapski "Historya powszechna konia"

M. Plewczyński "Żołnierz jazdy potocznej za panowania Zygmunta Augusta. Studia nad zawodem wojskowym w XVI w."

W. Pruski "Ważniejsze prądy krwi w polskiej hodowli koni"

J. Bergerówna "Z dziejów książki gospodarczej w Polsce XVI w. (Studjum o Anzelmie Gostomskim)"

A. Perenc "Pierwsze druki weterynaryjne"

"Spraua a lekarstwa końskie przez […] Krolewskiego kowala doswiadcżone: nowo s pilnosczia przełożone, a napirwey

o poznaniu dobrego konia", wyd. A. Berezowski

E. Skorkowski "Tarpany", "Przegląd Zoologiczny" nr 5, 1961, z. 1

T. Marchlewski "Niepotrzebna dyskusja", "Medycyna Weterynaryjna" nr 6, 1950, nr 1

T. Vetulani "Wnioski praktyczne z badań nad pochodzeniem zwierząt domowych (konie)", "Medycyna Weterynaryjna" 1948, nr 5

"Gospodarstwo jezdeckie, strzelcze, y mysliwcze, z doświadczenia N.N. szlachcica polskiego napisano Roku Pańskiego 1600" wyd. K.W. Wójcicki

W. Herman "Jak rozwijał się koń"

E. Skorkowski "Polskie rasy koni"

A. Miciński "O świerzopach i ograch, to jest o przyswajaniu dzikich koni"

W. Pruski "Dwa wieki polskiej hodowli koni arabskich (1778–1978) i jej sukcesy na świecie"

K. Dorohostajski "Hippika to jest księga o koniach, potrzebna i krotochwilna młodości zabawa przez [...] ku pożytkowi ludzi rycerskich na jasność wydana", wyd. K.J. Turowski

[widiowy7]

ich rozpiętość miała się jak 1:1500, zatem w 1547 r. konia można było nabyć za 1 florena, gdy kniaź Czartoryski "za koń pod się dał 1500 zł".

secesjonisto, orientujesz się może, jaki był przelicznik florena do złotego?

Bo to tylko budzi mą wątpliwość. I czy na pewno Czartoryski a nie Czetwertyński?

[maxgall]

Floren (polski) to własnie złoty (polski - nie mylić z czerwonym złotym).

Edytowane 31 Maj 2013 przez maxgall

[secesjonista]

ad widiowy7:

jak mniemam autorowi chodziło o waćpana: Michała Alexandrowicza Czartoryskiego, księcia na Klewaniu, z ojca Alexandra wojewody wołyńskiego i matki Magdaleny Despotówny, wdowy po księciu Iwanie Wiśniowieckim.

Dodajmy, że i u nas kupowano, oto wykazy stadne z 1615 r. i 1624 r. w Anglii wymieniają dwie klacze i ogiera nazwane Poland, a wcielone do królewskiej stadniny w Malmesbury oraz soiem klaczy Polonia w stadninie w Tutbury.

dodajmy:

E. Skorkowski "Koń w czasie i przestrzeni"

[jancet]

Pod koniec XVII kilka okazów koni arabskich trafiło na wyspy brytyjskie co zapoczątkowało hodowlę różnych ras koni anglo-arabskich.

Tak dla precyzji.

Od połowy XVII niemal do końca XVIII wieku sprowadzano do Anglii dość dużą liczbę koni orientalnych, które krzyżowano z miejscowymi. Powstała w ten sposób rasa koni pełnej krwi angielskiej, zwanych u nas folblutami. Księgę stadną założono w 1793 roku.

Także nawet konie pełnej krwi angielskiej mają domieszką genów koni orientalnych.

W XIX wieku, głównie poza Wielką Brytanią podjęto próby wyhodowania miejscowych ras konia użytkowego, poprzez krzyżowanie koni pełnej krwi angielskiej z czystą krwią arabską i rasami lokalnymi. Wiele z tych krzyżówek stało się rasami, założono księgi stadne etc. Nazywa się je rasami "półkrwi". Jeśli w rasie dominują cechu folbluta, nazywana jest rasą "półkrwi angielską" - jak np. nasza rasa wielkopolska. Jeśli dominują cechy araba, mamy "półkrew arabską" jak austro-węgierskie, czy słoweńskie lipicany (lipičany). Gdy wyraźniej dominacji nie ma, mówimy o rasach "półkrwi angloarabskich:, jak konie dońskie czy nasza rasa małopolska.

Natomiast nazwa rasa "angloarabska" jest jedną z ras półkrwi pochodzenia francuskiego.

Współcześnie (oj! nie tak współcześnie, bo te obserwacje pochodzą z lat 70-ych i 80-ych, kiedy dość często gościłem w stadninach, stadach i zakładach), jak koniuszy mówi "angloarab", to nie ma na myśli konia wielkopolskiego, dońskiego czy lipiczańskiego, ale krzyżówkę folbluta z arabem. Czyli kundla po prostu. Powinien właściwie mówić "anglo-arab" - może i tak było, w mowie kreski nie słychać.

A kundle, jak to kundle - czasem są wspaniałe, a czasem pokurcza straszne. Ja kiedyś katowałem się jazdą na takim kundlu, który miał fajny zwyczaj skakania przez przeszkody z wybiciem z czterech nóg, jak pies Pluto na kreskówkach.

Aby upewnić się, czy czegoś totalnie nie pokręciłem, sięgnąłem do Kaszuba, Woroniecka, Łuczak, "ABC o koniu i jeździectwie", Warszawskie Centrum Studenckiego Ruchu Naukowego, Warszawa 1982, ale jestem przekonany, że te podobne informacje miałem z wielu źródeł, i pisanych, i mówionych.

Ps. Bardzo mnie cieszy, że na tym forum nie dominuje pogląd o istnieniu w XVII i XVIII wieku czegoś takiego, jak "koń rasy polskiej". Pogląd to dość absurdalny, jednak na utrzymującym się z naszych podatków forum historycy.org był na tyle obowiązujący, że za popieranie przeciwnego doczekałem się wpisu użytkownika Bachmata o treści "Niech łeb Janceta spocznie w kupie końskiego nawozu" (cytuję z pamięci). Zgłosiłem do administracji wpis, noszący znamiona groźby karalnej (na tamtym forum wpisałem swoje imię i nazwisko oraz miejsce pracy, z resztą Secesjonista zapewne poświadczy, że nie tak trudno je zidentyfikować), więc wpis został usunięty. A wkrótce potem także użytkownik Jancet. .