Przenośny młyn

[adamhistoryk]

W "Drabinie do nieba", żydowskiego pisarza Jezajasza Szpigiela, mowa jest o małym młynie , który może być przechowywany w kącie pokoju.

Akcja powieści dzieje się gdzieś na początku wieku, w Łodzi.

Gdzie takie młyny produkowano?

Jaka była moc przerobowa? Dało się z takiego interesu wyżyć?

W powieści taką "maszynę" ma biedna rodzina. A bogaci?

Edytowane 12 Październik 2015 przez adamhistoryk

[secesjonista]

Ów "mały młyn" to po prostu "ręczny młynek":

Młynek (urządzenie domowe)

[adamhistoryk]

Trochę jestem zaskoczony, bo w powieści mówi się o tym że z tego młynka rodzina się wyżywi. Czy były młynki do zboża, bo bohater mówi o chlebie, który "będziemy mieć z tego małego młyna"

[secesjonista]

"Wyżywi" - raczej w sensie pomoże tanim kosztem uzyskać mąkę, niźli "wyżywi" - stanie się podstawą zarobkowania.

"Dziś źródłem pamiątek pożydowskich są jeszcze wiejskie podwórka. Nietrudno znaleźć w nich namacalne świadectwa żydowskiej działalności w tutejszych okolicach. Nawet w mojej rodzinie ciągle przechowywany jest taki przedmiot. Między starymi sprzętami rolniczymi znajduje się drewniany młynek do zboża. Został zakupiony w ostatnich latach XIX wieku przez mojego, wcześniej już wspomnianego pradziadka Antoniego Błażejczyka. Służy on do dziś, a przez dziesiątki lat używany był nie tylko przez rodzinę pradziadka, ale również przez sąsiadów, znajomych, mieszkańców wioski".

/I. Błażejczyk "Ślady zamieszkiwania Żydów w mojej okolicy: Górzno, Parysów, Żelechów, Garwolin", dostępne na: www.sztetl.org.pl/

[adamhistoryk]

Dokładny opis owego małego młyna: "Zajmował połowę pokoju i podzielony był na dwie przegrody. W większej znajdowało się zawieszone na osi koło, otoczone rzemieniem, który skręcał się na prostej piaście błyszczącej szpuli, zimnej i gładkiej". Jezejasz Spigiel - "Drabina do nieba", rozdział "Młyn".

[secesjonista]

Przy tej wielkości to pewnie mógł na nim zarobić, skoro działo się to w Łodzi to pewnie nie był to młyn do materiału siewnego tylko do mąki. Skoro zajmowało to: pół pokoju, a pokoje bywały różne, to pewnie taką maszynę robiono na zamówienie.

Z drugiej strony, nie bardzo wiem jak urządzenie które: "zajmowało pół pokoju" można było: "przechowywać w kącie pokoju",chyba by się nie zmieściło.

[adamhistoryk]

Z drugiej strony, nie bardzo wiem jak urządzenie które: "zajmowało pół pokoju" można było: "przechowywać w kącie pokoju",chyba by się nie zmieściło.

To wrażenie bohatera powieści. Raz ów młyn wydawał się wielki, raz mały. Wszystko zależy od tego czy mówi 5.letni chłopiec czy 15.letni młodzieniec. Zresztą powieść jest poeticą linguą pisana, zatem nie trzeba dosłownie brać każdego słowa tej powieści.

A gdzie produkowano takie młyny?

Edytowane 12 Październik 2015 przez adamhistoryk

[adamhistoryk]

Przy tej wielkości to pewnie mógł na nim zarobić, skoro działo się to w Łodzi

Bałuty - najbiedniejsza część Łodzi, tak się mi wydaje. A skoro najbiedniejsza - jak Ojciec bohatera kupił ów młyn. Na raty? Chyba instytucja rat nie istniała na początku XX wieku?

[secesjonista]

Instytucja rat jak najbardziej istniała, tylko po co upierać się przy kupowaniu całej konstrukcji?

Zważywszy na prostotę budowy wystarczyła wizyta w tartaku (ew. u stolarza), u rymarza, zakup piasty i samemu można było sobie to sklecić.

[secesjonista]

A w pierwszym wpisie otwierającym temat to jest przedstawiona perspektywa: pięciolatka czy piętnastolatka?

Tak trochę przejrzałem prasę z okresu od połowy XIX w. do 1920 roku; żadna kwerenda - tylko wyrywkowe przejrzenie różnych artykułów w prasie poświęconej technice, handlowi czy rolnictwu. Ogłoszeń o sprzedaży przenośnych młynków (ew. młynków/młynów gospodarczych) - multum.

Problem co się pod takim terminem kryje?

Są to zarówno młynki wielkości: dzisiejszego ekspresu do kawy, starodawnego zegara ściennego (jakieś 0,5-1,5 m), wielkości dawnej pralki "Frani" (wraz z wysuwaną wyżymaczką) jak i maszyn wymagających "maneżu czy lokomobili".

Z drugiej strony nie wiadomo do czego miały służyć: młynki do zbóż czy do kartofli? Bardziej: kaszarnie czy instrument służący do uzyskania krochmalu i produktów do gumy dekstrynowej?

Ja przyjrzałem się prostej konstrukcji maszyny do mielenie zbóż na mąkę autorstwa pana Hofenbergera; jest prosty i duży (pierwsza połowa XIX wieku), choć inna to konstrukcja niźli to co zawarte u adamhistoryk, to w sumie - nieważne. Ma to wymiary (policzyłem łokciami: i nowopolskimi i austriackimi), bo nie było odniesienia w artykule w: "Izys. Polska czyli Dziennik Umiejętności, Wynalazków, Kunsztów i Rękodzieł..." o jakie miary chodzi: wysokość - 115,2 cm/155,8 cm; z "kołem" to będzie trzeba dodać: 61 cm/83 cm; "długość" takiego młynka to: 199,68 cm./270 cm. Może to zajmować pół pokoju, choć wiele było podobnych konstrukcji - mniejszych i wydajniejszych.

[adamhistoryk]

A w pierwszym wpisie otwierającym temat to jest przedstawiona perspektywa: pięciolatka czy piętnastolatka?

Piętnastolatka.

Ma to wymiary (policzyłem łokciami: i nowopolskimi i austriackimi), bo nie było odniesienia w artykule w: "Izys. Polska czyli Dziennik Umiejętności, Wynalazków, Kunsztów i Rękodzieł..." o jakie miary chodzi: wysokość - 115,2 cm/155,8 cm; z "kołem" to będzie trzeba dodać: 61 cm/83 cm; "długość" takiego młynka to: 199,68 cm./270 cm. Może to zajmować pół pokoju, choć wiele było podobnych konstrukcji - mniejszych i wydajniejszych.

Z opisu z powieści wynika iż pokój był mały, niski standard powierzchni że tak powiem. Cała rodzina w jednym łóżku.

[euklides]

A czy ten wasz "młyn" to nie są po prostu żarna? Jeszcze na początku XX wieku były chyba rozpowszechnione na wsi. Pamiętam z wczesnej młodości jak ktoś mi opowiadał że u niego w domu coś takiego było, oczywiście przed wojną (nie wiem tylko czy na wsi czy w mieście). Nie wyrażał się o tym urządzeniu najlepiej. Mówił że w otrzymanej z niego mące było mnóstwo zmielonego kamienia i gdy się to jadło to piszczało w zębach.

[Furiusz]

Euklidesie akcja powieści nie dzieje się na wsi a w Łodzi.

[secesjonista]

Na żarnach to raczej trudno byłoby mu zarobić: nie ta jakość i wydajność.

[euklides]

Euklidesie akcja powieści nie dzieje się na wsi a w Łodzi.

No właśnie. Ten pan który mi to opowiadał to mieszkał w Łodzi i chyba na Bałutach, ale czy przed wojną jego rodzice też tam mieszkali to nie wiem.