Zasięg dystrybucji materiału skalnego na budowle wczesnośredniowieczne.

[secesjonista]

Innymi słowy: na jakie odległości przewożono wówczas materiał skalny (w szerokim ujęciu tego terminu)?

Dlaczego decydowano się na ściąganie materiału skalnego z odleglejszych miejsc, narażając się na wyższe koszty, mimo, że podobny materiał był w okolicy? Czy decydowało: bardziej oparcie się na rozpoznanych już miejscach wydobycia czy raczej uwzględniano bardziej jakość surowca?

Chciałbym poznać skalę tych dystansów. Surowiec skalny w Krakowie w postaci piaskowca z tzw. warstw istebiańskich (Bochnia, Dziekanowice, Gdów) sprowadzany był z około 20 km, z Gór Świętokrzyskich (odległość 80-100 km) sprowadzano do tego miasta wapień pińczowski, te surowce wykorzystano m.in. do budowy katedry św. Gereona czy rotundy "B". Dopiero na przełomie XII i XIII wieku sięgnięto po wapienie lokalne.

Czy takie odległości rzędu 100 km to ówczesna codzienność czy coś ekstraordynaryjnego?

[poldas]

Raczej to drugie.

Biorę pod uwagę to, że w późniejszych wiekach budowano głównie z budulca lokalnego. Jednak w przypadku krakowskich budowli reprezentacyjnych stosowano piaskowiec, czy też granit, który trzeba było sprowadzać z większych odległości.

Jeśli mamy na myśli wczesne średniowiecze, to robi się "bryndza". Bo ile takich obiektów do połowy XI wieku zbudowano?

Trzy katedry, dwadzieścia rotund i co więcej, to nie wiem.

Edytowane 9 Listopad 2014 przez poldas

[secesjonista]

A ów granit i piaskowiec skąd sprowadzano do Krakowa?

I dlaczego trzeba było sprowadzać?

Temat może źle ująłem (: wczesnośredniowieczne), ale interesuje mnie okres XI do przełomu budowlanego XIII wieku.

[Tomasz N]

Wapień pińczowski jest materiałem specyficznym, bo on po wydobyciu i utrzymaniu w stanie mokrym jest miękki, że można go obrabiać scyzorykiem. Po wyschnięciu i dotarciu dwutlenku węgla z powietrza karbonizuje się i utwardza. Zatem jest idealnym materiałem na detale ozdobne, ale nie na wypełniacz ścian konstrukcyjnych. To tłumaczy te 100 km.

Granit najprawdopodobniej był z kamieni polodowcowych.

[secesjonista]

A wiemy do czego konkretnie był użyty we wspomnianym Krakowie, czy aby tylko do detali?

"Dość czytelnie trend ten zaznacza się w rejonie pomiędzy Wzgórzami Strzelińskimi a Wrocławiem. W stosunkowo niewielkiej odległości (do 30 km) od wychodni, łupki kwarcowo-serycytowe zarejestrowano na stanowiskach rejonu kamieniecko-niemczańskiego oraz ślężańskiego...".

/E. Lisowska "Wydobycie i dystrybucja surowców kamiennych we wczesnym średniowieczu na Dolnym Śląsku", s. 207/

Jeśli wedle autorki 30 km to niewielka odległość, to jakie odległości w tym zakresie były większe i jakie znamy tego przykłady?

[poldas]

Opieram się na zasięgu geograficznym Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Klasztor w Tyńcu jest np. z wapienia.

Przedwojenne krakowskie stodoły i domki też z wapienia budowano.

Skąd piaskowiec? Nie wiem. Ale tak już od Brzeska na południe jest go dużo. Ino że on trudniejszy w obróbce.

Taką współczesną mapkę jeszcze zapodam - http://kamienie-budowlane.pgi.gov.pl/zloza.php

Oczy bolą od wpatrywania się, a daltonistom to jej wogóle nie polecam.

[secesjonista]

Czyli poldas nie wie skąd sprowadzano ów materiał skalny?

Klasztor w Tyńcu nie jest jedynie z wapienia.

Nie wiem co ma zasięg Jury... do tego, jak zaczynali prace w Krakowie to tą Jurę mieli pod bokiem - co z tego wynika?

Nie wiem czy poldas zauważył, ale obiekty przedwojenne (: tu nasuwa się pytanie o którą wojnę chodzi), nie bardzo mieszczą się w okresie zakreślonym ramami: XI-XIII wieku.

[poldas]

Mnie się tu rozchodzi o to, jaki materiał skalny jest w danym rejonie najbardziej dostępny.

No, chyba że ok. 1000 lat temu jeszcze go nie było.

(: tu nasuwa się pytanie o którą wojnę chodzi)

Oczywiście o Pierwszą Wojnę Światową z lat 1701-1714.

[Tomasz N]

Najbardziej dostępny jest kamień polny, wybierany podczas orki. Dodatkową jego zaletą jest to, że jest wysezonowany.

[secesjonista]

(..)

Oczywiście o Pierwszą Wojnę Światową z lat 1701-1714.

A co to ma do ram czasowych tematu?

[poldas]

To była odpowiedź dla Secesjonisty na zadane przez niego (w nawiasie) pytanie.

Natomiast ciekawi mnie palatium na Ostrowie Tumskim zbudowane w połowie X wieku.

Ściany były wykonane z płytek kamiennych,a zaprawą był gips. Tynki też były gipsowe.

Ale z jakiego dokładnie kamienia były te płytki?

Łupek?

[Tomasz N]

W tym co piszesz o Krakowie Secesjonisto jest pewna logika. Kamień trzeba traktować łącznie. Czyli wydobycie, transport i obróbka. Jeżeli pracochłonność wydobycia i obróbki danego typu kształtek kamiennych była niska, opłacało się i wybrać po nie dalej. Jeżeli transportowano zimą dając możliwość ruchu zwierzętom pociągowym transport nie musiał być kosztowny czy uciążliwy.

Edytowane 9 Listopad 2014 przez Tomasz N

[secesjonista]

To była odpowiedź dla Secesjonisty na zadane przez niego (w nawiasie) pytanie.

Natomiast ciekawi mnie palatium na Ostrowie Tumskim zbudowane w połowie X wieku.

Ściany były wykonane z płytek kamiennych,a zaprawą był gips. Tynki też były gipsowe.

Ale z jakiego dokładnie kamienia były te płytki?

Łupek?

A skąd informacje o materiałach w owym palatium?

[poldas]

Od Cioci - http://pl.wikipedia.org/wiki/Palatium_w_Poznaniu

Interesująca jest ta specyficzna metoda spajania murów.

Gips wchłania wilgoć i tym samym traci właściwości wiążące.

[secesjonista]

Zważywszy, że już uczeń Arystotelesa - Teofrast z Eresos zauważał względem gipsu (gypsos): "Używamy tej substancji w trakcie budowy jako pokrycie, a także dodajemy w miejscach, które chcemy wzmocnić", to zdziwienie poldasa jest dziwnym. No i należy zauważyć, że warto prześledzić dawniejsze eksperymenty z domieszkami dodawanymi do pucolanów - celem zmiany ich właściwości i jaki jest efekt reakcji pucolanowych.

No ale temat nie jest o zaprawach.