Ślub w obrządku rzymskokatolickim XIX wiek

[Tomasz N]

Jak pamiętam w jeszcze nie tak dawno wielu domach, zwłaszcza na wsi, mirt (na Śląsku merta) stał w doniczce na oknie. A wianki trafiały zasuszone za szkło do ramki z fotografią ślubną. W starych domach często takie, porzucone w kącie, z osypanym już wiankiem na dole ramy, da się jeszcze spotkać.

[secesjonista]

Jeszcze w początkach XIX wieku zachował się obyczaj tzw. rozplecin panny młodej, co odnotował Zygmunt Gloger, podczas ślubu z 1809 r. w majątku Pęsy, nawiasem mówiąc: wnuk państwa młodych, czyli Agnieszki Dobrzynieckiej i Macieja Wojno.

Co do mirtu, to ciekawe, że w XIX w. symbolizował u nas dziewictwo panny młodej, podczas gdy we wcześniejszych epokach symbolizował miłość. Początkowo wianek robiony był głównie z rozmarynu, barwinku czy ruty ("stare panny rutkę sieją").

Tymi roślinami ozdabiano również rózg weselną, czapki drużbów czy bicz woźnicy. Z początkiem XIX wieku pojawia się coraz częściej mirt, łączony jeszcze z rutą czy rozmarynem.

Wspomniana Agnieszka miała:

"... na ciemieniu mały ruciany wianek, podług zwyczaju polskiego. Dla ozdoby zewnętrznej, głowę dookoła korony otaczała girlanda z mirtu...".

/szerzej, tegoż: "Wesele babuni. Z notatek etnograficznych", "Jednodniówka znad brzegów Narwi" Warszawa 1902/

 

 

Warto zajrzeć do:

A. Straszewska "Narodziny tradycji, czyli kobiecestroje ślubne w Polsce w XIX wieku"

(praca magisterska w IHS Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. dr hab. Anny Sieradzkiej, Warszawa 1999)

H. Biegeleisen "Wesele"

B. Wiernichowska "Historie z obrączką, czyli pamiętne śluby".

[secesjonista]

Po wprowadzeniu na naszych ziemiach Kodeksu Napoleona w kancelariach notarialnych pojawiły się dwa rodzaje zapisów zwane "aktami uszanowania" oraz "pozwolenia na zawarcie małżeństwa".

Akt to uroczyste prośby do rodziców kawalera i panny młodej o błogosławieństwo, na ogół osobą wystosowującą tą prośbę są kawalerowie, panny młode w tej roli występują znacznie rzadziej. Co ciekawe kawaler występuje w zapiskach jak: "Zeznaiący", "Zeznawaiący", sam akt nazywany był: "akt uszanowania zeznaie", "zeznaniem", "akt uszanowania".

Istotnym jest tu fakt, że choć wydaje się to być jedynie zwyczajową prośbą o błogosławieństwo, to w zapiskach traktowane są one jako dokumenty mające odpowiednie umocowanie prawne. Stąd notariusze (rejenci) zapisywali:

"... dopełniając Prawo Kodexu Wielkiego Napoleona pod artykułem Sto Pięćdziesiąt Jeden, wyrażone czynią dopraszaiąc się iak naypokorniey, aby im w Związek Małżeński wniść Żądaiącym, Rady i Błogosławieństwa swoiego udzielić raczyli i zawrzeć z Sobą Związek Małżeński dozwolili...".

Pozwolenia, to dokument będący oświadczeń woli rodziców, będące odpowiedzią na akt uszanowania:

"Iż oni zapatrzywszy się na Akt Uszanowania przez Urodzonych Piotra Paszkowskiego i Antoninę Rolankę do Związku Małżeńskiego zabieraiących się sobie Zeznawaiącym Uczyniony i w Aktach Notaryusza pod dniem dzisiejszym zapisany, na ZWiązek Małżeński między temiż nastąpić miany, Zycząc Jm Błogosławienstwa Boskiego, i najlepszego między sobą pożycia Zezwalaią...".

/za: J. Kuć "Akty uszanowania i pozwolenia na zawarcie małżeństwa", "Kulturalnik" Numer Specjalny, R. I, 2012/

[poldas]

Do połowy XIX wieku nie grywano Marsza Mendelssohna.

[secesjonista]

Co do ogółu to prawda, co do szczegółu już nie, zważywszy, że premiera miała miejsce w 1847 r.,

a jakżeby inaczej - na weselu Dorothy Carew i Toma Daniela.

[secesjonista]

W czasie trwania Księstwa Warszawskiego:

"Do końca istnienia tego państwa zdarzyło się jedynie szesnaście przypadków zawarcia związku małżeńskiego bez dopełnienia religijnego obrzędu...".

/P. Pomianowski "Z problematyki rozwodów w Księstwie Warszawskim", "Czasopismo Prawno-Historyczne", T. XLV, 2013, z. 2, s. 104; cyt. za: A. Karabowicz "Rewolucja w prawie osobowym małżeńskim na ziemiach polskich (1808-1825)", "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Towarzystwo Biblioteki Słuchaczów Prawa. Zeszyty Prawnicze", 2004, z. 11-12, s. 184/

[secesjonista]

Z obyczajowości wiejskiej:

K. Zawistowska-Kintopfowa "Zawarcie związku małżeńskiego przez kupno w polskich obrzędach weselnych ze szczególnym uwzględnieniem roli orszaku pana młodego".

[secesjonista]

W dniu 27.05.2014 o 8:06 PM, secesjonista napisał:

W XIX wieku powszechnym było używanie wieńców z mitru, a w niektórych regionach Europy z kwiatów pomarańczy, obyczaj w XX wieku znacznie już rzadziej był spotykany.

 

I jeszcze o tych kwiatach pomarańczy, które nie zawsze kwiatami były...

"W XIX wieku w Polsce najczęściej noszono do ślubu wieńce z mirtu, czasami z dodatkiem modnych na Zachodzie kwiatów pomarańczy, które zwykle wykonywano z wosku lub jedwabiu. Mirtem i kwiatami pomarańczy zwykle też przystrajano suknie i robiono z nich bukieciki przypinane na piersi przez nowożeńców i gości weselnych".

/W. Szerle "Ciemne suknie ślubne na Kaszubach. Próba interpretacji zjawiska", "LUD", T. XCVII, 2013, s. 310; podkreślenie - moje/

 

[secesjonista]

I jeszcze o przysięganym posłuszeństwie...

"Aż do XX wieku żona mężowi przysięgała posłuszeństwo, mąż żonie nie (...) Norma zwyczajowa, która zanikła dopiero w XX wieku".

/E. Siatkowska "Dlaczego mężczyzna się żeni, a kobieta wychodzi za mąż?", "Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej", 48, Warszawa 2013, s. 81/

[secesjonista]

Warto sięgnąć do "Polskiego Atlasu Etnograficznego" i zawartych doń komentarzy, w poszczególnych tomach odnajdziemy zwyczaje związane z zaręczynami, weselem i ślubem. Badania terenowe prowadzone były głównie w latach 70-tych, ale na mapach mamy zaznaczone zwyczaje, które określono jakie dawniejsze.