Dlaczego w Rzeczypospolitej nie doszło do wielkich wojen chłopskich?

[Samuel Łaszcz]

Od pewnego czasu nurtuje mnie pytanie:

dlaczego w Rzeczypospolitej nie doszło do wielkich wojen chłopskich (od razu zaznaczam, że temat nie obejmuje ziem ukrainnych, które były specyficzne, ponieważ w grę wchodził tam także element Kozaków zaporoskich i to głównie oni pociągali ruskich chłopów do buntu przeciw feudałom kresowym)? Ich brak jest o tyle zaskakujący, że w Polsce siedemnasto- i osiemnastowiecznej warunki życia i pracy oraz status chłopów były o wiele cięższe niż na zachodzie Europy. Mimo to, tam dochodziło do wielkich buntów (jak w szesnastowiecznych Niemczech). Było tak także w Rosji, gdzie były wielkie powstania Razina i Bołotnikowa (choć i tam dochodził element kozacki).

Były co prawda w Rzplitej powstania: Kostki-Napierskiego czy szawelskie i pomniejsze ruchawki, jednak nie sposób tego porównywać.

Zatem, jakie były przyczyny takiego stanu rzeczy?

[Roman Różyński]

Ich brak jest o tyle zaskakujący, że w Polsce siedemnasto- i osiemnastowiecznej warunki życia i pracy oraz status chłopów były o wiele cięższe niż na zachodzie Europy.

Jak się opowiada bajki warto byłoby je jakoś udokumentować.

Jakież to ciężkie warunki miało polskie chłopstwo ?

Że mieli tyle jedzenia że nigdy nie cierpieli głodu z wyjątkiem prowadzenia działań wojennych na danym terenie to raczej nie jest powód do buntu.

A na status też nikt nie narzekał-jak komuś się nie podobało mógł uciec na Ukrainę i tam korzystać z 20-letniej wolnizny albo zaciągnąć się do woja, wsławić się i uzyskać nobilitację albo też podszyć się pod szlachcica jeśli był odpowiednio zamożny i potrafił się zachować.

Stąd właśnie wzięło się Liber Chamorum.

[Samuel Łaszcz]

Że mieli tyle jedzenia że nigdy nie cierpieli głodu z wyjątkiem prowadzenia działań wojennych na danym terenie to raczej nie jest powód do buntu.

Na przednówku też ?

A na status też nikt nie narzekał

No, tu żeś waść głupotę palnął. Jak rozumiem chłopi nie narzekali na biedę, zależność od panów, kilka dni pańszczyzny w tygodniu, przywiązanie do ziemi, podatki, dziesięciny, itp.?

-jak komuś się nie podobało mógł uciec na Ukrainę i tam korzystać z 20-letniej wolnizny albo zaciągnąć się do woja, wsławić się i uzyskać nobilitację albo też podszyć się pod szlachcica jeśli był odpowiednio zamożny i potrafił się zachować.

Stąd właśnie wzięło się Liber Chamorum.

No niby prawda. Tylko, że często zdarzało się iż panowie ścigali zbiegłych poddanych, choć rzadko z pozytywnym dla nich skutkiem.

[maxgall]

Jakież to ciężkie warunki miało polskie chłopstwo ?

Że mieli tyle jedzenia że nigdy nie cierpieli głodu z wyjątkiem prowadzenia działań wojennych na danym terenie to raczej nie jest powód do buntu.

A na status też nikt nie narzekał-jak komuś się nie podobało mógł uciec na Ukrainę i tam korzystać z 20-letniej wolnizny albo zaciągnąć się do woja, wsławić się i uzyskać nobilitację albo też podszyć się pod szlachcica jeśli był odpowiednio zamożny i potrafił się zachować.

Z tym „dobrobytem” chłopów to faktycznie kolega trochę pojechał…, tak samo jak z możliwością dobrowolnego zaciągu i uzyskania nobilitacji – nawet dostanie się do kozackiego rejestru było nie lada wyczynem, okupionym nierzadko sporymi łapówkami, a co dopiero dostać się pod znak który pozwolił by na awans społeczny. Co prawda były takie przypadki, ale raczej pojedyncze, coś jak awans od pucybuta do milionera (zdecydowana większość pucybutów nie została jednak milionerami).

Chłopi byli traktowani gorzej niż zwierzęta. Zwierzęta miały przynajmniej jakąś wymierną wartość, a chłopi? „Kto by chłopa zabił, jakoby też psa zabił”.

I jeszcze jeden cytat z epoki: „podstawą gospodarki są dwie rzeczy – pańszczyzna i szubienica”.

Myślę że terror stosowany wobec chłopów i natychmiastowe represje to jest właśnie jeden z powodów dla których nie było masowych (bo ograniczone do niewielkich obszarów się zdarzały) buntów chłopstwa. Kolejnym jest wspomniany wypływ niezadowolonej i aktywnej części chłopstwa na Ukrainę czy na Śląsk i Węgry. I wreszcie brak siły która by mogła zapewnić organizację (nie wiem jak to inaczej nazwać) masowego zrywu – na Ukrainie byli to Kozacy, którzy potrafili pociągnąć za sobą właściwie całą ludność objętych powstaniem terenów, w tym także tych „żyjących w dobrobycie” bo korzystających z wolnizny.

pozdr

[Roman Różyński]

Chłopi byli traktowani gorzej niż zwierzęta. Zwierzęta miały przynajmniej jakąś wymierną wartość, a chłopi? „Kto by chłopa zabił, jakoby też psa zabił”.

I jeszcze jeden cytat z epoki: „podstawą gospodarki są dwie rzeczy – pańszczyzna i szubienica”.

Można prosić o źródła tych błyskotliwych cytatów ?

[harry]

ad 1. Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, Kraków 1551.

ad 2. Anzelm Gostomski, Gospodarstwo, Kraków 1588.

[maxgall]

Wpadł mi do głowy jeszcze jeden powód dla którego w Koronie nie było masowych buntów chłopstwa a na Ukrainie zdarzały się dosyć często, a mianowicie struktura własności ziemi (a właściwie wielkość majątków ziemskich – nie wiem jak to inaczej, bardziej adekwatnie nazwać).

Na Ukrainie ponad 80% ziemi było własnością kilku - kilkunastu wielkich rodów magnackich. W Koronie dominowały raczej małe gospodarstwa, a i zdarzały się takie gdzie „urodzeni” musieli sami obrabiać swoja ziemię.

W małych majątkach o wiele łatwiej było zareagować na wszelkie przejawy buntu jak i uzyskać pomoc sąsiadów, obawiających się o rozprzestrzenienie się tej zarazy na swoje włości. W wielkich majątkach gdy już zauważono problem, to miał on takie rozmiary że bat czy jedna szubienica nie mogła załatwić sprawy i trzeba było angażować wojsko. Z pomocą sąsiedzką też różnie tu bywało, ze względu na rywalizację pomiędzy wielkimi rodami.

pozdr

[Jaś Puchatek]

Los chłopów nie był taki zły, jak się często stwierdza. W RON chłop mógł zostać nawet generałem w armii koronnej. Zresztą tylko idiota, gnębi kurę, która znosi mu złote jaja.

[Samuel Łaszcz]

Los chłopów nie był taki zły, jak się często stwierdza.

To ciekawe, bo jeszcze Bolesław Limanowski (1835-1935) w swych wspomnieniach stwierdzał, że w dworze swojego ojca w dzieciństwie słyszał często jęki katowanych chłopów. Im dalej w przeszłość, tym było gorzej.

W RON chłop mógł zostać nawet generałem w armii koronnej.

Przykłady proszę.

Zresztą tylko idiota, gnębi kurę, która znosi mu złote jaja.

Czyli szlachta była zbiorowiskiem idiotów?

[Kadrinazi]

Przykłady proszę.

Generał Jan Berens, który w armii koronnej przesłużył prawie 50 lat.

[Skrzetuski]

Czołem!

To ciekawe, bo jeszcze Bolesław Limanowski (1835-1935) w swych wspomnieniach stwierdzał, że w dworze swojego ojca w dzieciństwie słyszał często jęki katowanych chłopów. Im dalej w przeszłość, tym było gorzej.

To ciekawe, bo im dalej w przeszłość, tym bardziej prawdopodobne jest, że się trafi na taką opinię chłopów z przełomu 1650/1651, którą przedstawił Kaczmarczyk w biografii Chmielnickiego: "Wolelibyśmy dziesięć razy Lachów niż Kozaków, bo oddawszy czynsz panu, bylibyśmy od wszego wolni, a teraz kto przyjedzie, ten bierze, a sprawiedliwości nie masz".

Poza tym indigo na historykach pisał, że do 1648 roku pojawiały się konstytucje sejmowe, które zabraniały chłopom noszenia drogocennych pasów.

[harry]

Poza tym indigo na historykach pisał, że do 1648 roku pojawiały się konstytucje sejmowe, które zabraniały chłopom noszenia drogocennych pasów.

Tak, tylko o czym to świadczy? O bogactwie chłopów? Raczej o społeczeństwie stanowym, które strzegło swoich atrybutów pozycji społecznej. Jeśli chłop był wolny, to zdarzało się, że był bogatszy od hreczkosieja.

W Toruniu, na początku XVII wieku ukazały się statuty miejskie dokładnie regulujące ubiór, ze wskazaniem kolorów, rodzajów i gatunków materiałów jakie przysługują każdej warstwie społecznej miasta. Ba, wskazano nawet ile kto może wydać na wesele czy stypę i gdzie ma się taka impreza odbyć!

[harry]

Przepraszam za piętrusa, ale jakoś mi ten wpis umknął wcześniej.

Generał Jan Berens, który w armii koronnej przesłużył prawie 50 lat.

Jan Berens to nie zbyt dobry przykład, żeby nie powiedzieć próba manipulacji . Pochodził on wprawdzie ze stanu chłopskiego, ale nie był chłopem polskim tylko poddanym brandenburskim. To w służbie elektora dorobił się stopnia oficerskiego i nobilitacji. Do służby polskiej wszedł już jako zagraniczny szlachcic, a w Polsce otrzymał indygenat.

Poza tym, coś mi się kołacze Michale, że sam mi bijałeś do głowy, że w XVII wieku nie było w Polsce generałów

[Kadrinazi]

Oj bywali generałowie - nie za dużo, ale jednak taka ranga istniała

[harry]

Tak czy siak Berens nie bardzo mi pasuje, na wzór awansu społecznego polskiego chłopa . Jakieś inne przykłady?

Zauważ również, że był inżynierem (artylerzystą?), a prawdziwa szlachta gardziła takim plebejskim rzemiosłem .