Wampir , strzyga , krwiopijca, wilkołak... (w literaturze i ludowych wierzeniach)

[gregski]

Topielica, zmora, mamuna, dziwożona,południca i wiele innych. Bardzo ciekawe żeńskie demony słowiańskie a takie niedoceniane! W większości horrorów nocami skrada się jakiś śmieszny jegomość (lub jejmość) do szyi delikwenta i ssie... Takie to trochę monotematyczne. A tu taka kopalnie postaci i charakterów się marnuje!

PS.

Chociaż wśród smutno ponurych horrorów błyszczą też i perełki...

Edytowane 6 Czerwiec 2011 przez gregski

[lancaster]

W temacie żeńskich demonów , w kulturze masowej panują Lilith , wampirzyce , i tylko czasami pojawia się samotny Sukkub .

Co właściwie wiadomo po pochodzeniu wampirów , zaliczyć je można do mitologii ludów indoeuropejskich , znamy podobne istoty z Persji lub Indii ?

[secesjonista]

Większość z wymienionych przez kolegę gregskiego typów - to nie są wampiry.

Zapewniam ciebie lancasterze - sukkuby nie są samotne, raczej niespełnione.

Wspominane empuzy - miały upodobanie do "ciał pięknych mężczyzn, którzy maja bardzo czysta krew".

/z "Żywotu Apolloniusza" Filostartesa/

Obecnie pochodzenie jest sporne, dawniej przyjmowano słowiańszczyznę i Grecję.

Heinrich Kunstmann na podstawie analizy fonetycznej odwołuje się do postaci greckiego herosa Amfiaraosa (Amphiaraosa) jako pierwowzoru.

[gregski]

Ok, przepraszam. Nie zrozumiałem, że chodzi tylko o demony odżywiające się pokarmem w płynie. Jeśli tak to oprócz wampirów mamy jeszcze Wampirka: http://www.youtube.com/watch?v=Y5DTPk3mF68

[lancaster]

To akurat nie tak proste lancasterze, rzecz wiąże się z cyklem lunarnym wampirów.

Cykl lunarny występował zawsze wraz zjawiskiem wilkołactwa , wampir to pan nocy z bez względu na cykl księżyca , popraw mnie jeśli się mylę

[secesjonista]

Poprawię, ale sam siebie, albowiem napisałem niezbyt precyzyjnie, a nawet błędnie.

Chodziło o zaznaczenie roli czasu lunarnego dla klasycznych wampirów, a nie jego cykli.

"W nocy jest wszystkim, w dzień niczym"

/R. Dadoun "Le fétischisme s. 243/

Natomiast co do wilkołactwa, to sprawa jest bardziej zagmatwana. Wychowani jesteśmy na popkulturowej wizji, gdzie wilkołaki występują obok wampirów, jako odrębne istoty, a czasami nawet stawiane w opozycji.

W niektórych wierzeniach nie jest już to tak oczywisty podział, zresztą Dracula Stockera miał możliwość metamorfozy w wilka.

Kiedy się popatrzy na fazy przemiany Henry'ego Hulla, który jako pierwszy wcielił się w wilkołaka na filmowym ekranie ("Werewolf of London" - "Człowiek wilkołak", reż. Stuart Walker, char. Jack Pierce, 1935 r.) to można się w nim dopatrzeć podobieństwo do niektórych wizualizacji wampira. Za to czym dalej to już to podobieństwo przestaje być widoczne, wystarczy wspomnieć kreację Johna Howarda jako Oliviera Hammonda ("Thy Undying Monster" - "Nieśmiertelne monstrum" reż. John Brahm z 1942 r.), czy Oliviera Reeda ("Przekleństwo wilkołaka" - "The Curse of Werewolf" reż. Terence Fischer z 1961 r.).

Wójcicki pisze, że nazwa "wilkołek, wilkołak" "u Serbów, u Morlachów i u Czechów oznacza upiora", Czerny zaś dodaje, że bajdy o wilkołakach "są najbardziej rozpowszechnione pomiędzy Małorusami i Słowianami południowymi, u Serbo-Chorwatów mieszają się z wampirami".

/L. Krzywicki "Wilkołactwo. Szkic psychiatryczno-antropologiczny", w: tegoż "Artykuły i rozprawy 1886-1888" Warszawa 1959, s. 492, A. Czerny "Istoty mityczne Serbów łużyckich" EP 1898, t. 12, s. 668/

Wagilewicz był przekonany o ścisłym związku wampira z wilkołakiem, Collin de Plancy stwierdzał (pierwodruk z 1863 r.), że Grecy swe wampiry nazywali właśnie vrykolakami (wilkołakami).

Aleksander Brücker pisał:

"Wilkołak za życia, staje się po śmierci wampirem; Grecy dzisiejsi wampira przezywają słowiańskim terminem wilkołaka - tak ściśle spajają się te wytwory fantazji demonologicznej".

Zaś Volta nadmienia:

"O wilkołaku, człowieku który przemienia się w wilka, dusi i pożera dzieci, sądzi się, że po śmierci staje się wampirem".

/J.C. de Plancy "Słownik wiedzy tajemnej" wyb. M. Karpowicz Warszawa-Kraków 1993, A. Brückner "Mitologia słowiańska i polska" oprac. S. Urbańczyk Warszawa 1980, s. 288, O. Volta ""Le vampire" Paris 1962, s. 54/

Kontaminacja wilka z wampirem jest u Narcyzy Żmichowskiej w jej baśni literackiej "Poganka" (1846 r.) w postaci zmysłowej Aspazji.

Szerzej wilkołaka na pole literatury pięknej, wprowadził francuski romantyk Prosper Mérimée swym falsyfikatem (1827 r.), w postaci zbioru opowiadań "La Guzla ou Choix de poésies illyriques ..." ("Guzla albo Wybór poezji illiryjskiej zebranych w Dalmacji, Bośni, Kroacji i Hercegowinie"), na grunt słowiański jego prace przeniósł Puszkin (zresztą przekręcając niektóre fragmenty , a wręcz fałszując ich wydźwięk).

Aleksander Chodźko, który przetłumaczył z tego zbioru jedno z opowiadań "Upiór. Ballada morlacka" (w oryginale "Le vampire"), w komentarzu do innego opowiadania pt. "Hajduki" pisze:

"Upiór, czyli wilkołek" i stawia znak równości:

wampir = upiór = wilkołak

/J. Kamionka-Straszakowa "Błękitny kwiat. Almanach romantycznej poezji i prozy dla miłośników literatury na rok 1983"/

Aleksy Tołstoj inspirując się francuskim romantykiem, popełnił dzieło "La famille du vourdalak" ("Rodzina wilkołaka. Niewydany fragment z dziennika nieznajomego"), gdzie narrator tłumaczy zgromadzonym paniom:

"Wilkołaki, jak nazywają u ludów słowiańskich wampiry, to według wyobrażeń tubylców nic innego, jak nieboszczycy, którzy wychodzą z grobów, aby wyssać krew żyjących"

/tekst w: "Opowieści niesamowite. Groza i niesamowitość w prozie rosyjskiej XIX i początku XX wieku" wyb. i oprac. R. Śliwowski/

Co ciekawe w podaniach ludowych nie wybija się na plan pierwszy związek przemiany w wilkołaka z fazami Księżyca.

I takie pytanie: czemu; z reguły; wampir nie ma odbicia w lustrze, cienia itp.?

[gregski]

Jak to nie ma cienia?

Zobacz tutaj! Co za cienie!

[secesjonista]

Stąd użycie przeze mnie przysłówka: "z reguły", i odnoszę się bardziej do wierzeń, niż obrazów filmowych.

Edytowane 7 Czerwiec 2011 przez secesjonista

[Jack Sparrow]

Mam jedną taką książkę fantazy. Jej tytuł brzmi Wizjokrąg. Jest tam dużo dziwnych stworzeń.

[secesjonista]

Atoli u Wilksa to raczej nie ma wąpierzy, jak pamiętam?

[carantuhill]

Ciekawy temat Wpierw mój ulubiony cytat z pracy Kolberga Sanockie-Krośnieńskie TOM 51

W upiory lud górski wierzy mocno; i tak we wsi Jaworniku nad Osławicą nie ma jednego człowieka pochowanego na cmentarzu, który by nie miał wbitego w głowę ćwieka lub uciętej, i u nóg położonej, głowy (…). Aby zapobiec wędrówkom pośmiertnym upiora, obwijają zmarłemu szyję młodym pędem głogu, a w serce wbijają gwóźdź z brony lub 3 żelazne ćwieki. Dla odwrócenia Złego ucinają też głowę i kładą twarzą na spód, w nogach (…). Przed pogrzebem kładą w usta łyżkę maku albo pełny pysk lub półkwartek, w tym celu, aby z grobu nie wstał. Sądzą bowiem, że podniósłszy się z trumny, nim dojdzie do domu, powinien on wszystkie te ziarenka maku w ustach zliczyć, zrachować, czemu nie podoła prędko, wiec kur zapieje tymczasem i upirz do grobu wracać musi

Tabu krwi?

Poniekąd tak, ale nie tylko. Wiara w istoty odżywiające się ludzką krwią istniała od zawsze, ale ich masowa popularność zaczęła się gdzieś w XVIII wieku, wampiry załapały się na rozwój powszechnego czytelnictwa Zacytuję może broszurę bernardyna Augustin Calmeta: Rozprawa o pojawianiu się duchów i wampirów lub Zmartwychwstałych na Węgrzech, na Morawach itd:

(...) owe zjawisko ma miejsce od około sześćdziesięciu lat na Węgrzech i na Morawach, na Sląsku i w Polsce. Powszechnie powiada się, iż można zobaczyć ludzi zmarłych od wielu lat albo od wielu miesięcy, którzy powracają, mówią, chodzą, niepokoją wsie, zadając rany ludziom i zwierzętom, wysysają krew sąsiadów, zarażając ich chorobami i doprowadzają do śmierci. Uwolnić się od tych uciążliwych i męczących wizyt można jedynie przez odkopanie ciała zmarłego, obcięcie głowy, wypchanie słomą, wyrwanie serca i spalenie. Tych, którzy powracają, nazywa się upiorami lub wampirami, to znaczy tyle co - krwiopijca

W naszych czasach, już od lat z górą sześćdziesięciu, rozgrywa się na ziemiach Węgier, Moraw, Śląska i Polski nowy dramat: ludzie, którzy nie żyją już od wielu miesięcy albo lat, mają tam rzekomo znowu pojawiać się w cielesnej postaci, prześladować całe wsie, napadać na swych krewnych i wysysać ich krew, tak że ci marnieją i umierają

60 lat przed wydaniem broszury, czyli wydarzenia zaczęły się, gdzieś pod koniec XVII i na początku XVIII wieku - dociekliwi mogliby to połączyć z Minimum Maundera

Co do pochodzenia nazwy wampir, to zacytuję mój stary post z innego forum:

Poza tym pierwszy raz nazwa pojawia się wcześniej, na pewno w roku 1749, kiedy Calmet pisze swą pracę Dissertations Sur Les Apparitions Des Esprits, Et Sur Les Vampires Ou Les Revenans de Hongrie, de Moravie, Etc. I współczesna forma jest raczej pożyczką z późno serbskiego. Wydaje się, że nawet da się odtworzyć trasę wędrówki. Bo w 1725 roku wybucha afera w wioskach Kislowa i Miedwieżia w Serbii, na podstawie tamtego pojawia się raport, który wędruję na dwór wiedeński, a potem przecieka na całe Niemcy, potem do Francji, zaś Calmeta czytają już wszyscy smile.gif. A słowiański upiór/wampir ma wszystkie cechy tego późniejszego stokerowskiego tzn lęk przed światłem, kły, strach przed przedmiotami religijnymi.Serbski i rumuński dodatkowo może być też wilkołakiem (vukodlak) i zmieniać kształt. Stokerowi udało się połączyć tego słowiańskiego demona z wszystkimi cechami z istniejącą realnie postacią, czyli Vladem Palownikiem, a do tej "zupy" dodać stare powiastki o hrabinie Batory (stąd Dracula u Stokera jest hrabią, a nie hospodarem) i wiktoriańskimi nieuświadomionymi popędami. I tyle. Jego wynalazkiem nie jest ani przenoszenie się wampiryzmu przez ukąszenie, bo o tym pisał już wcześniej Calmet, ani anty wampiryczni łowcy, bo są oni znani z Bałkanów.

I takie pytanie: czemu; z reguły; wampir nie ma odbicia w lustrze, cienia itp.

Ciekawe pytanie - naukowego uzasadnienia swoistych cech wampirów podjął się Richard Matheson w swoim "Jestem Legendą" (film to coś innego, w książce są wampiry, powstałe w wyniku choroby, wywołanej przez szkodnika kukurydzy), niestety zakup w taniej książce nie był udany, brakuje mi 5 ostatnich stron....Nie polecam tego na Szewskiej.

Edytowane 7 Czerwiec 2011 przez carantuhill

[secesjonista]

Wiek XVIII to trochę zbyt późno, masowa psychoza co do wilkołactwa swe apogeum osiągnęła w XIV wieku.

"Bodin bez żenady opowiada, jak to pewnego ranka w 1542 roku ujrzano sto pięćdziesiąt wilkołaków na placu w Konstantynopolu".

Na marginesie, dla smakoszy ramot, jaka jest nieścisłość w scenie kiedy Van Helsing przy pomocy hostii stara się zapobiec zagnieżdżeniu wampira w Londynie, jak i potem broniąc Miny przed jego zakusami seksualnymi?

[carantuhill]

Wiek XVIII to trochę zbyt późno, masowa psychoza co do wilkołactwa swe apogeum osiągnęła w XIV wieku.

Może, psychoza wampiryzmu to jednak wiek XVIII, z tego okresu pochodzą najlepiej udokumentowane przypadki, zwłaszcza dotyczące środkowej Europy. Da się to z grubsza powiązać z pogorszeniem warunków klimatycznych, falą epidemii, wojen w naszej części Europy. O tym pisze Calmet, a jego księga byłą wielokrotnie wydawana i dość popularna - czytał ją np Wolter. Secesjonisto, ciężko nie uwierzyć w wampiry, jak np taki Biecz w 1721 roku traci większość mieszkańców (z paru tysięcy zostaje ledwo 30!!!)

[lancaster]

Na marginesie, dla smakoszy ramot, jaka jest nieścisłość w scenie kiedy Van Helsing przy pomocy hostii stara się zapobiec zagnieżdżeniu wampira w Londynie, jak i potem broniąc Miny przed jego zakusami seksualnymi?

A czy chodzi o Bram Stoker's Dracula a la Francis Ford Coppola ?

Edytowane 7 Czerwiec 2011 przez lancaster

[secesjonista]

Wcale się nie będę sprzeczać kolego carantuhill, choć argument o największej ilości udokumentowanych przypadków jest zwodniczy, trudno powiedzieć czy wcześniej nasze wąpierze były, aż tak ospałe, czy nie dotarły świadectwa.

Poza tym pierwszy raz nazwa pojawia się wcześniej, na pewno w roku 1749, kiedy Calmet pisze swą pracę Dissertations Sur Les Apparitions Des Esprits, Et Sur Les Vampires Ou Les Revenans de Hongrie, de Moravie, Etc.

A co ze znacznie wcześniejszymi mirabiliami ponoć i tam pojawiają się wzmianki o wampirach?

Na pewno 1749 rok?

A jak Richard Matheson tłumaczył swoiste cechy wampirów?

ad lancaster:

akurat dla Ciebie to pytanie jest zbyt proste.

Edytowane 7 Czerwiec 2011 przez secesjonista