Statki czasów nowożytnych

[Estera]

Czy różniły się statki czasów nowożytnych od średniowiecznych galer? Jak je budowano? Zapraszam do dyskusji o okrętach czasów nowożytnych nie tylko służącym celom wojennym, ale także handlowym- czyli wszystko o statkach w wiekach XV, XVI, XVIII i XVIII.

[widiowy7]

Przede wszystkim były to żaglowce. Chociaż i galery długo utrzymały się w "linii".

Ale Estera ma rację. Jak przebiegała ewolucja? Galery starożytności jak zamieniły się w, powiedzmy karawele?

Czy wiadome jest, kto i kiedy stwierdził, że wiosła nie są niezbędne do żeglugi?

Ale raczej wezwać trzeba mądrzejszych.

[Vissegerd]

widiowy, żagiel był znany już w epoce brązu, więc raczej nie dojdziemy do tego, kto na to wpadł. Najwcześniej pojawił się w dolinie Nilu, bo już w czwartym tysiącleciu. W północnej Europie na początku naszej ery.

Galer używano i w czasach nowożytnych, chociażby we flocie Piotra I Wielkiego, czyli w XVIII wieku. Wcześniej oczywiście również, szczególnie na morzu Śródziemnym. Pływały tam i w XIX wieku, np. we flocie tureckiej. Bardziej jednak pełniły już wtedy funkcje więzień, czy reprezentacyjne, niż bojowe. Do XVIII wieku włącznie, galer używali również papieże.

Średniowiecze to okres tzw. statków okrągłych (stosunek długości do szerokości kadłuba nie więcej niż 3:1), czyli akacji, taryd, naw, wrotowców, panfilii, brygantyn i barek. Wreszcie pojawiają się kogi i holki. Średniowiecze to okres rozwoju sztuki żeglarskiej, coraz bardziej ceni się statki chodzące wyłącznie pod żaglami. Pamiętać jednak należy, że galera miała tę zaletę, iż nie potrzebowała wiatru. Oczywiście inne okręty pływały u Arabów, jeszcze inne na dalekim wschodzie.

Pojawiają się w późnym średniowieczu karawele i karraki, takie, na jakich Kolumb dotarł do Ameryki. Karawela była odmianą statku okrągłego, o nieco smuklejszej konstrukcji, a przede wszystkim, innym ożaglowaniu. Średniowieczne okręty posiadały głównie (Europa, bo Lewant to inna historia) ożaglowanie rejowe, co uniemożliwiało żeglugę przy przeciwnym wietrze. Pierwsze karawele miały ożaglowanie skośne, potem mieszane, czyli rejowe i skośne. Żagiel skośny umieszczano z reguły na elastycznej rei skośnej, na tylnym maszcie. Karraka była nieco większa od karaweli, miała wyższe kasztele, czasem 4 maszty (karawela 3).

Tak więc w epokę nowożytną wpływamy na takich samych okrętach, na jakich pływaliśmy w średniowieczu. Jednakże XVI wiek zaczyna przynosić zmiany, potrzebne są okręty większe i szybsze. Wpływ niewątpliwy ma na to zarówno rozwój broni palnej, szczególnie artylerii, jak i sztuki żeglarskiej oraz nawigacji. Zmienia się więc konstrukcja okrętu, stają się dłuższe, wyższe, zwiększa się też długość masztów, a żaglom rośnie powierzchnia. Rodzi się potrzeba zwiększania ilości wręg, stosowania grodzi, budowy masztów z kilku części. W miejsce dwóch masztów pojawiają się trzy, w miejsce trzech - cztery. Żagle zaczynają dzielić się na mniejsze. Ponieważ niedogodnością były zbyt wysokie i ciężkie kasztele, dochodzi do budowy ruf prostokątnych. Pierwsze takie jednostki pojawiają się w latach '20 XVI wieku. Oczywiście, była i forma przejściowa, tzw. "rufa pośladkowa".

W ten sposób dochodzimy do galeony. Trudno określać tu jakieś granice, wszak o pierwszych galeonach czy galeasach (forma pośrednia, między galerą, a żaglowcem) mówi się już pod koniec średniowiecza, jednak szersze pojawienie się i rozwój tego okrętu to XVI wiek, wiele w rozwój wnieśli Hugenoci.

Pozdrawiam.

[Narya]

Dodając do wypowiedzi Vissegerda, to oprócz tego, że pływano na tych statkach, które były w średniowieczu (swoją drogą jest taki temat w średniowieczu ), najważniejszą zmianą w czasach nowożytnych były przede wszystkim karawele, a raczej ich dalszy, gwałtowniejszy rozwój w technice.

[maxgall]

... wszystko o statkach w wiekach XV, XVI, XVIII i XVIII.

Jakoś mi tu brakuje mojego ukochanego wieku XVII - bez tego to ja się nie bawię

Temat, delikatnie mówiąc, troszkę obszerny, tym bardziej ze występowały znaczne różnice - że tak powiem - w czasie i przestrzeni.

W Europie tak mniej więcej do polowy XVIIw. (później różnice między nimi się coraz bardziej zacierały) można wyróżnić dwie szkoły budownictwa okrętowego: północnoeuropejska oraz śródziemnomorska.

Viss zrobił bardzo ładne wprowadzenie opisując to co zostało odziedziczone ze średniowiecza. W kolejnych wiekach ewolucja głównych typów statków północnoeuropejskich przebiegała mniej więcej tak:

koga -> holk -> karaka -> galeon

Z tym że nie były to jakieś gwałtowne zmiany, a po prostu pewne cechy na statkach sie pojawiały a inne zanikały. Tak w ogóle to ówcześni mieszkańcy Europy nie specjalnie przykładali wagę do "tabelkologii" i nie rozróżniali poszczególnych typów żaglowców. Dla nich większość statków to po prostu „ship”.

W tym okresie te same statki wykorzystywano w celach handlowych jak i (po niewielkich modyfikacjach) do działań bojowych (oczywiście były wyjątki).

Aż nastał wiek XVII…

Edytowane 6 Styczeń 2009 przez maxgall

[widiowy7]

Długie łodzie Wikingów. Podobno dzielne na morzu? Co to znaczy? Pewnie jakaś superlatywa. A jednak po jakimś czasie, na morzach północnych pływały tylko jakieś ociężałe krypy.

[maxgall]

Służę odpowiedzią:

"Dzielność morska - zespół cech konstrukcyjnych statku, zapewniajacych mu właściwe zachowanie się na morzu; stateczność, zwrotność, szybkość itp." za "Mały leksykon morski"

A ociężałe krypy pojawiły się z powodu większej ładowności. Ponato na morzach nie pływałay tylko wymienione powyżej typy statków, ale również mnóstwo innych "drobnoustrojów" - przeróżnych łodzi, barek, szkut itd.

Poniżej kilka obrazków ilustrujacych główne typy statkow z XV-XVIw (za "The Book of Old Ships")

pozdr

Edytowane 8 Styczeń 2009 przez maxgall

[gregski]

Te większe statki zaczęto budować, gdy zastosowano poszycie karawelowe.

[maxgall]

No nie do końca - Kogi i Hulki, a także część Karak miało poszycie "na zakładkę". Co prawa gregski masz rację że poszycie karawelowe pozwoliło na budowanie o wiele większych statków niż poszycie "na zakładkę" - na przykład nasz Piotr z Gdańska (Peter von Danczik).

[gregski]

No nie do końca - Kogi i Hulki, a także część Karak miało poszycie "na zakładkę".

Oczywiście masz racje ale nie chodziło mi o wyjątki a o zasadę. Poszycie karawelowe było lżejsze, bardziej elastyczne przez co dawało takej jednostce profity związane z ładownością i dzielnością morska. W końcu wyparło stare rozwiązania.

[Pancerny]

Mam pytanie: czy był wtedy podział na okręty wojenne i okręty handlowe? Czy każdy okręt dysponował artylerią pokładową?

[Vissegerd]

Prawie każdy okręt był uzbrojony. Do XVI wieku włącznie nie istniały praktycznie floty wojenne, powoływano kaperskie na czas wojny, czyli statki handlowe stawały się wojennymi. Z reguły je wtedy dozbrajano, umieszczano większą liczbę dział, mustrowano piechotę morską. Pierwsza połowa XVI wieku to początek powstawania flot wojennych. Oczywiście przodowali tu Anglicy, ich flota wojenna powstaje za czasów Henryka VIII, zaraz za nimi idą Duńczycy, Chrystian II powołuje flotę wojenną w latach '20, następnie Szwecja pod panowaniem Gustawa I. Wtedy to dopiero powstaje typowy galeon wojenny (bo handlowe też były).

Pozdrawiam.

[gregski]

Zapomnieliśmy jeszcze o jednym elemencie konstrukcyjnym, sterze zawiasowym.

Umożliwił on budowę większych statków. Wiosło sterowe było mało efektywne i trudne do operowania na większych jednostkach a w razie złej pogody narazone było na zniszczenie.

[Lu Tzy]

Zapomnieliśmy jeszcze o jednym elemencie konstrukcyjnym, sterze zawiasowym.

Umożliwił on budowę większych statków. Wiosło sterowe było mało efektywne i trudne do operowania na większych jednostkach a w razie złej pogody narazone było na zniszczenie.

FAKT. To byla wazna zmiana. Bo poszycie karawelowe to mialy juz langskipy Skandynawow.

[maxgall]

Witam,

FAKT. To byla wazna zmiana. Bo poszycie karawelowe to mialy juz langskipy Skandynawow.

Eee... raczej nie - z tego co wiem "langskipy" miały poszycie "na zakładkę".

pozdr