Teoria "Trzeciego Rzymu"

[Estera]

Jak narodziła się teoria "Trzeciego Rzymu", którym miała być Moskwa? Co ta teoria zakładała? Jak Rosja w Czasach Nowożytnych dążyła do tego aby to nie była tylko teoria?

[Danci]

Bardzo prosiłbym o jakąś konkretną odpowiedź... Potrzebuje tego na jutrzejsze zadanie.

[secesjonista]

http://74.125.77.132/search?q=cache:yyBREB...lient=firefox-a

[Danci]

Tak ogólnie o Trzecim Rzymie to jest ten kawałek tekstu, czyż nie?

Natomiast na początku XVI wieku powstała – również w oparciu o wpływy bizantyjskie charakteryzujące się sakralizacją państwa i władzy carskiej – doktryna „Moskwy – Trzeciego Rzymu” . Teoria „Trzeciego Rzymu” nie zrodziła się nagle i niespodziewanie. Powstała ona w warunkach walki Rusi o scentralizowane państwo i w tym znaczeniu była to teoria polityczna, jednak najważniejszy był jej rys religijny . Sądzi się, iż to posłannictwo miało stanowić potwierdzenie i ugruntowanie dążeń do utworzenia państwowości Rusi Moskiewskiej, jak i próbę wytłumaczenia brutalnej niekiedy polityki podejmowanej przez władców moskiewskich. Idea ta kształtowała się również pod wpływem niebezpieczeństwa zewnętrznego ze strony plemion koczowniczych i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Przyszłą rolę Moskwy już w roku 1512 podkreślał Fiłofiej (Filoteusz) w Chronografie ruskim: „Miasto Konstantyna upadło, lecz kraj nasz ruski z pomocą Matki Bożej i świętych Pańskich wzrasta, jest młody i wywyższony. Niech tak będzie, o Chryste, aż po kres czasu” .

Do walki o prymat na Rusi stanęło wielkie księstwo twerskie, wywyższone w ruskim świecie chrześcijańskim przez mnicha Fomę (Tomasza) z Tweru, który nazwał je „Nowym Izraelem”, co miało być dowodem jego dziejowego przeznaczenia . Uznał on księcia twerskiego Borysa Aleksandrowicza za spadkobiercę cesarza Konstantyna XI Dragasesa Paleologafoma. Teoria o duchowym spadku po ostatnim cesarzu bizantyjskim zaczęła oddziaływać na innych ruskich myślicieli, którzy ulegli wielkiej idei „Trzeciego Rzymu”. Po raz pierwszy koncepcja „przeniesienia” prerogatyw imperium bizantyjskiego na Moskwę pojawiła się w Izloženiju paschalii (1492) ułożonych przez metropolitę Zosimę Brodatego, który to porównywał Iwana III z cesarzem Konstantynem XI .

[Argaleb]

Jak narodziła się teoria "Trzeciego Rzymu", którym miała być Moskwa? Co ta teoria zakładała? Jak Rosja w Czasach Nowożytnych dążyła do tego aby to nie była tylko teoria?

Tak chodzi o ten kawałek. Jeżeli komuś to potrzebne od nieco innej strony to może wyjaśnię o co chodzi.

Za pierwszy Rzym uważa się (tam baram bam!) Rzym! To akurat jest dość oczywiste. Po upadku Rzymu jego spuścizna została przejęta przez Bizancjum, ze stolicą w Konstantynopolu. To nazywa się drugim Rzymem. I jest w tym trochę racji jako że Cesarstwo Bizantyjskie było częścią dawnego Cesarstwa Rzymskiego. I tu dochodzimy do trzeciego Rzymu. Datą ważną jest tu 29 maja roku 1453. Dokładnie tego dnia Konstantynopol zdobyli Turcy Osmańscy. Więc oznacza to upadek kultury Rzymskiej. A przynajmniej tak sądzą niektórzy. Bo nagle pojawia się Moskwa. Opierają swe teorie mniej więcej tak. Rzymianie nauczyli Bizantyjczyków wszystkiego, przekazali im swoją kulturę. Upada Rzym. Bizancjum robi z Rusią mniej więcej to samo. Przekazuje religię i po części kulturę. Po upadku Konstantynopola Moskwa zaczyna rościć sobie prawa jako spadkobiercy Cesarstwa Rzymskiego. W teorii samie miasto miało być "Trzecim Rzymem". Tak to mniej więcej się przedstawia.

[secesjonista]

Głos z innego wątku:

(...)

Po drugie - czy nie uważacie, że koncepcja Moskwy jako trzeciego Rzymu, a Rosji jako matki Wszechrusi i opiekunki wszystkich prawosławych nie jest jednym, wielkim kłamstwem dziejowym, na podstawie którego Rosjanie na przestrzeni wieków wojowali z WKL (a co sie z tym wiąże także i z nami) o kolejne ruskie prowincje, a wszystko to pod szyldem wyzwolenia Rusi spod obcego panowania? Skutkiem tego jest chociażby przywołany wyżej problem z dzisiejszą identyfikacją Białorusinów. Koncepcja narodziła sie zaraz po tym gdy Turcy zdobyli Konstantynopol - stolice Ces. Bizantyjsiego, siedzibę Patriarchy (prawosławnego) Konstantynopola. Czy było jakieś upoważnienie? fuzja tytułów? zwierzchności? A może to tylko wymysł książąt moskiewskich, który został stworzony na potrzeby roszczeń terytorialnych, a powtarzany jak mantra, konsekwentnie przez kolejnych władców - stał się prawdą (kłamstwo staje sie prawdą, absurdalnie to brzmi).

A czy przy koncepcji "drugiego Rzymu" nastąpiły jakieś upoważnienia i fuzje?

[secesjonista]

Warte uwagi:

D. Romanowski "Trzeci Rzym. Rozwój rosyjskiej idei imperialnej".

[secesjonista]

(...)

Bo nagle pojawia się Moskwa. Opierają swe teorie mniej więcej tak. Rzymianie nauczyli Bizantyjczyków wszystkiego, przekazali im swoją kulturę. Upada Rzym. Bizancjum robi z Rusią mniej więcej to samo. Przekazuje religię i po części kulturę. Po upadku Konstantynopola Moskwa zaczyna rościć sobie prawa jako spadkobiercy Cesarstwa Rzymskiego. W teorii samie miasto miało być "Trzecim Rzymem". Tak to mniej więcej się przedstawia.

Problem w tym, że niekoniecznie wyglądało to: "mniej więcej tak...", jako, że w teorii "Trzeciego Rzymu" pojawia się objaśnienie przyczyn upadku dwóch pierwszych organizacji. A jest to istotne dla roli i zadań stojących przed Trzecim Rzymem.

Pierwszy miał zatem upaść za sprawą swej herezji - czyli katolicyzmu, drugi - za sprawą zgody, czy przyłączenia się do herezji, co upatrywano w unii zawartej na Soborze we Florencji (1439 r.).

Istotnym jest do kogo się zwrócił ihumen monasteru pskowskiego Filoteusz, z imieniem którego łączy się sformułowanie idei Moskwy jako Trzeciego Rzymu.

A zwraca się oczywiście do władcy, w tym przypadku do księcia Wasyla III, pisząc:

"Dwa Rzymy upadły, Trzeci stoi, Czwartego nie będzie, gdyż twoje królestwo chrześcijańskie przez żadne inne nie zostanie zastąpione".

Istotnym jest, że zwraca się do władcy politycznego, a nie do głowy kościoła.

Lew Liebiediew, historyk religii, uważał, że w tej idei pojawił się rozdźwięk pomiędzy politycznym i religijnym rozumieniem roli Rosji w dziejach. Miało być to napięcie pomiędzy Trzecim Rzymem a Świętą Rusią. Zdaniem Antona Kartaszewa w tej drugiej zakładano uświęcenie przez służbę, a w pierwszej - zwierzchność nad całym chrześcijaństwem.

Zanim mesjanizm religijny i polityczny na dobre wzięły rozbrat ze sobą, próbę pogodzenia tych dwóch kierunków podjął ihumen Józef z Wołokołamska.

Czy osiflanizm miał szansę na zmianę charakteru idei Trzeciego Rzymu?

[jancet]

Tym prawosławnym "Rzymem" było państwo, którego władcy uznawali tę religię za religię państwową i niejako otaczali swą opieką wszystkich jej wyznawców. "Pierwszy" Rzym odgrywał swą polityczną rolę jeszcze przed podziałem na kościół wschodni i zachodni. Kolejne stulecia należały do "Drugiego Rzymu", czyli Konstantynopola, choć w XV wieku niezbyt wiele basileus znaczył militarnie i politycznie. Jednak upadek Konstantynopola postawił prawosławnych w trudnej sytuacji - brakowało naturalnego następcy. Naturalną potrzebą prawosławnych było znalezienie jakiejś świeckiej potęgi, która będzie ich bronić. Wybór był skromny - niepodległych państw prawosławnych niezbyt wiele wówczas było. Abisynia troszkę za daleko, Gruzja sama resztkami sił broniła ostatków swej niepodległości, podobnie Mołdawia i Wołoszczyzna. Pozostawało właściwie jedynie Wielkie Księstwo Moskiewskie - i państwo to przyjęło ten zaszczyt, choć oficjalnie chyba nigdy tytuł cesarza rzymskiego w nomenklaturze władców Rosji nie wystąpił.

W polsko-litewskim ręku pozostawał wówczas Kijów, który o wiele bardziej pasowałby do koncepcji III Rzymu, niż Moskwa. Tyle że władali nim katolicy. Teoretycznie można było wpaść na to, by Wielkim Księciem Kijowskim ogłosić jakiegoś prawosławnego Gedyminowicza, przez co Kijów mógłby stać się się polityczną stolicą prawosławia, ale to raczej już historia alternatywna.

Zresztą polityczne znaczenie owej "rzymskości" Moskwy było nikłe, aż po Szepielewicze w 1654.

[secesjonista]

"Tym prawosławnym "Rzymem" było państwo, którego władcy uznawali tę religię za religię państwową...".

No ale to chyba dopiero po fiasku osiflanizmu?

[jancet]

"Tym prawosławnym "Rzymem" było państwo, którego władcy uznawali tę religię za religię państwową...".

No ale to chyba dopiero po fiasku osiflanizmu?

Secesjonisto, usiłuję się wczuć w rolę prawowiernego, po Wielkiej Schizmie - prawosławnego chrześcijanina - no może nie tak całkiem zwykłego, ale powiedzmy - popa czy zakonnika. Od czasów Teodozjusza przyzwyczaił się do świeckiej, militarnej i politycznej potęgi, która wspiera i chroni jego religię. I po upadku II Rzymu odczuwał potrzebę istnienia kolejnego, III Rzymu.

Osiflanizm nie ma nic do rzeczy, powstał później i raczej jest zabawką dla prawosławnych intelektualistów, o której wspomniany pop nigdy nie słyszał.

[secesjonista]

Którego Teodozjusza?

I jak wyglądała ta militarna potęga na Rusi, zważywszy na "epizod" z chanatem.

"Osiflanizm nie ma nic do rzeczy, powstał później...".

Później niż: co?

[Furiusz]

swoją drogą czy przypadkiem Makiawelli nie uczestniczył w negocjacjach mających w efekcie podporządkowanie kościoła wschodniego papieżowi na soborze we Florencji? czy wyłamanie się hierarchów ruskich mogło mieć wpływ na powstanie i rozwój idei trzeciego Rzymu?

[jancet]

Którego Teodozjusza?

I, zwanego Wielkim

I jak wyglądała ta militarna potęga na Rusi, zważywszy na "epizod" z chanatem.

W drugiej połowie XV w.?

Później niż: co?

Niż Turcy zdobyli Konstantynopol.

[secesjonista]

To kiedy zdaniem janceta pojawiła się kwestia "Trzeciego Rzymu" i w jakich (kogo) tekstach?

Tak z podaniem autora i rokiem - byśmy wiedzieli do czego się odnosimy.