Samuel Łaszcz

[Pancerny]

"Samuel Łaszcz herbu Prawdzic (ur. 1588 – zm. 1649), strażnik wielki koronny, znany warchoł i zagończyk XVII wieku.

Odznaczył się w walkach z Turkami w 1621 (Chocim) i 1633, ze Szwedami w 1626, Tatarami w 1624 (bitwa pod Martynowem) 1629, Kozakami w 1637-1638 (Kumejki) oraz podczas powstania Chmielnickiego. Własnym kosztem zorganizował kilka chorągwi awanturników utrzymujących się z rozboju. Osławiony szlachcic z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, starosta owrucki, żołnierz, banita i warchoł. Został 236 razy skazany na banicję oraz 37 obłożony infamią. Plotka głosi, iż niewykonanymi wyrokami sądowymi podbijał sobie delię płaszcza. Mógł to uczynić, ponieważ jako znakomity żołnierz przez długie lata znajdował się wyłącznie pod jurysdykcją hetmańską."- za Wikipedią

Jak macie więcej wiadomości ( gdzie walczył, za co dostawał wyroki sądowe ) o pierwszym warchole Rzeczpospolitej, to proszę o zamieszczanie ich w tym temacie.

[Kadrinazi]

Informacje gdzie walczył już podałeś Dodam tylko, że walczył w armii Koniecpolskiego przeciw Abazy paszy w 1633 roku.

Był specjalistą od zwalczania Tatarow (zwali go 'strachem tatarskim') i Kozakow (dowiodł tego chociażby pod Kumejkami). Towarzystwo musiało sie go niego nielicho garnąć, jeżeli do armii Potockiego w 1637 roku przyprowadził 500 jazdy i 300 piechoty własnego pocztu! Protegowany Koniecpolskiego, ktory doceniał jego zasługi wojskowe i przeforsował na ważną funkcję strażnika koronnego.

Co do osławionych wyrokow na nim ciążacych - zapewne tak on i jak i jego swawolna kompanija :wink: często najeźdzała majątki szlacheckie, wyprawiając tam rozne bezeceństwa. Na kimś musiał Sienkiewicz wzorować swego Kmicica

[mariuszdragula]

Nie dziwię się, że wszystko mu wybaczano, był zawsze tam gdzie niejedna kompanija by się nie zapuściła z bojaźni. Przykładowo gdy w 1624 orda weszła w nasze granice to on już ze swymi, nie tylko Czerkiesami (tacy odpowiednicy czeczeńskich terrorystów) ciągnął za nimi, jako rzep, udręka tylnej straży. Jego najczęstszym zadaniem było zdobywanie języków i wypuszczanie z najświeższymi wiadomościami, gońców do hetmanów. A że miał w swej kompaniji i mahometan, tak więc podejrzewam, że inwigilacja wojsk wroga była głęboka. Drobne potyczki to dla niego taka czynność jak codzienny posiłek, ale zawsze zdążył połączyć się z głównymi siłami tuż przed walnym starciem. Więc jak na takim żołnierzu egzekwować wyroki.

Tak opisał go żołnierz, który był świadkiem spotkania z nim : " Mąż to był wesoły, i z wielkiej fantazji szeroko w wojsku znany. Teraz, na ruiny Husakowa zgrozę budzące niepomny, ze śmiechem, czapką machając nadjeżdżał kłusem. I w ten sposób jednocześnie swój czub, na samym środku łba ogolonego ufryzowany, demonstrował, bo modniś był z niego okrutny. Chmielecki, krzyw na takie błazeństwa, ledwie się przywitawszy, o Tatarów ostro go zapytał. Nie zwracając na niegrzeczność uwagi, pan Łaszcz śmiech tylko pohamował i już z powagą mówić począł mówić..."

[Kadrinazi]

Nader piękna informacja o Łaszczu podana jest w 'Husarii' J.Cichowskiego i A.Szulczyńskiego. Kiedy strażnikowi koronnemu urodził sie syn, natychmiast pan Łaszcza wpisał potomka z sześciokonnym pocztem (sic!) do hetmańskiej chorągwi husarskiej, mowiąc:

Aby był zasłużeńszym żołnierzem, niech zaraz z pieluch służyć zacznie

[Tofik]

Walczył chyba też w 1630 r. przeciwko Fedorowiczowi i pokazał, że do litościwych nie należy.

[Kadrinazi]

Brak litości to chyba raczej cecha zagończykow dla ktorych szkołą były Dzikie Pola - a po co brać Tatarow do niewoli?

[Nabuchodonozor]

Nie był Łaszcz spokojną duszą, jednak pod koniec życia trafiła kosa na kamień. Na jego drodze stanął Wiśniowiecki i ... został wyrugowany z majątku. Panowie bardzo nieprzepadali za sobą i gnębili kiedy mogli. Łaszcza spotykamy jeszcze w 1638 roku, podczas buntów kozaków wysłany przez Potockiego, rozbijał bandy na czele jazdy min. atamana Filonienki idącego z pomoca obleganym kozakom. Był też w obozie regimentarzy przed bitwą piławiecką, został jednak wygnany na życzenie Jaremy, potem schronienie i opiekę znajduje u Zasławskiego. W tym czasie również Chmielnicki starał się pozyskać Łaszcza,proponując w zamian mu całą wiśniowiecczyznę. Ten jednak nie dał się skusić i dalej dzielnie walczył przeciw kozakom. Przed bitwą eks-strażnik koronny był wysyłany na podjazdy rozpoznawcze.W przeddzień bitwy piławieckiej Łaszcz i książe Korecki z 1 000 ochotników, nie wiadomo z czyjego rozkazu, czy też na własna rękę przeprawili sie gdzieś bokiem przez rzekę i znienacka uderzyli na obóz Chmielnickiego, od zupełnie nie spodziewanej strony, narobiwszy w szeregach kozackich niemałego zamieszania. Zmarł w czasie sejmu koronacyjnego Jana Kazimierza, w kilka dni po otrzymaniu od sejmu listu żelaznego. Pozbawiony majątku w ostatnich kampaniach zapracował sobie na list żelazny ten niezwykły człowiek.

[Samuel Łaszcz]

Anegdotka:

Podczas sejmu koronacyjnego Jana Kazimierza umierał Samuel Łaszcz. Do końca życia nie opuścili go tylko wierzyciele i cygan, grajek.

Na pytanie od oddanie długów Łaszcz odpowiedział, że nie ma z czego bo mu majątek odebrano [w 1647 roku wyrugował go Jeremi], ale jego grajek może zagrać im jego ulubioną melodię - był to ostatni jego dowcip, bo śmiejąc się z niego skonał...

[Vapnatak]

Czy istnieją jakieś publikacje naukowe na temat imć Samuela Łaszcza? Czy jest jakaś biografia?

vapnatak

[Samuel Łaszcz]

Czy istnieją jakieś publikacje naukowe na temat imć Samuela Łaszcza? Czy jest jakaś biografia?

vapnatak

Jest.

Darowski Weryha Aleksander, Samuel Łaszcz, strażnik koronny : opowiadanie historyczne, Kijów 1865

http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=31265&s=1

Życzę miłej lektury !

Swoją drogą muszę kiedyś coś o nim napisać.

Edytowane 15 Sierpień 2010 przez Samuel Łaszcz

[Vapnatak]

Nie wybrzydzając zbytnio, ale miałem nadzieję, że znajdzie się coś nowszego. Ale cóż, i to trzeba przeczytać.

vapnatak

[secesjonista]

Biografii się nie doczekał, można zajrzeć do:

Jacek Komuda , Warchoły i pijanice

[Samuel Łaszcz]

Można jeszcze zajrzeć do:

Rolle A. J., Samuel Łaszcz. Kartka z dziejów swawoli kresowej [w:] idem, Szkice i opowiadania. Seria V, Kraków-Warszawa 1887.

Jak znajdę w Sieci rzucę linkiem.

[secesjonista]

Dnia 15.08.2008 o 19:55, Kadrinazi napisał:

Nader piękna informacja o Łaszczu podana jest w 'Husarii' J.Cichowskiego i A.Szulczyńskiego. Kiedy strażnikowi koronnemu urodził sie syn, natychmiast pan Łaszcza wpisał potomka z sześciokonnym pocztem (sic!) do hetmańskiej chorągwi husarskiej, mowiąc:

Aby był zasłużeńszym żołnierzem, niech zaraz z pieluch służyć zacznie

 

Trochę piękno tej informacji burzy fakt pobierania żołdu przez niemowlaka:

"... żart niewinny nie mający moralnej doniosłości, ale w rzeczy Łaszcz stawił nowy poczet przeciwko artykułom wojskowym: niemowlęciem zastępował miejsce mężowi i brał żołd niezasłużony. Było to z jego strony nowe nadużycie krajowych ustaw i towarzyskiego prawa".

/A. Darowski Weryha "Samuel Łaszcz. Strażnik koronny", Kijów 1865 s. 29/

 

Jeśli Radosław Sztyber trafnie odczytał (w: "Na marginesie i wokół zagadkowego rebusu z 1621 roku", "Filologia Polska", Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, nr 1, 2015) autorstwo anonimowej broszury "Rozmowy świeże o nowinach z Ukrainy, z Węgier i z Turek", to Łaszczowi do szeregu różnych występków trzeba by dodać plagiat z dziełka Wawrzyńca Chlebowskiego "Królów y cesarzów tureckich dzieła abo sprawy (...) Przy tym Prognosticon o upadku ich monarchijej przez Pana Północnego".