Wierzenia Słowian

[Friggi]

Jasne ze domniemania , o ile niemal identyczne atrybuty i miano za dowód nie wystarczą

....Bogiem burzy był Perkun (Perkunas), zawiadujący deszczem i gromami. ....

http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=perkunas%20mitologia&source=web&cd=6&ved=0CEYQFjAF&url=http%3A%2F%2Fmitencyklopedia.w.interia.pl%2Fmitologia_baltyjska.html&ei=vLZST_riDca-0QWDw5XQCw&usg=AFQjCNGU19FZS5OPFd254x42jWIbPVLrng&sig2=NBeRavotApYCWMYuz6pVew&cad=rja

Perkun vel Perun ,

....jedno z naczelnych bóstw słowiańskich. Uosobienie gromowładcy, boga grzmotów i piorunów....

Uwzględniając dawną wspólnotę językową Bałtów i Słowian , przynajmniej ja nie mam wątpliwości

No właśnie! Czyli guzik się dowiedzieliśmy bo tyle to wszystkie źródła podają

Istnieje taka ewentualność, że Zorian zawita i coś napisze, ale bardzo minimalne są na to szanse.

Z racji tego, że chodzi o zmarłego w 1825 r. polskiego etnografa, który przybrał pseudonim: Zorian Dołęga Chodakowski a popelnił dzieło "O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem".

Ależ Skarbeczku, ja to wiem i dlatego zażartowałam czy mamy tutaj TAKIGO Zoriana, czyli Dołęgę.

I też nadal tkwimy w punkcie martwym gdyż dla mnie te rzeczy nie są wytłumaczeniem i wydaje mi się, że nidgy się nie dowiemy jak było naprawdę.

Pozostaje więc zaakceptowanie tego co ktoś ustalił/wymyślił lub drążenie na własną rękę tworząc nowy światło.

[lancaster]

No właśnie! Czyli guzik się dowiedzieliśmy bo tyle to wszystkie źródła podają

A co jeszcze chciała by się Mila Koleżanka dowiedzieć ?

W sprawie Peruna alias Perkunasa .

[Friggi]

Lancaster, przede wszystkim czy te dwie nazwy tyczą się tego samego bóstwa czy nie. Jednak nie jest Nam to dane.

Teraz wiemy tylko, że Perkun i Perkunas były używane jako do jednego bóstwa i oznacza to samo- główne bóstwo burzy i piorunów.

Perkunas to nazwa litewska, tj. Perkuns, fiń. Perkele, łot Perkonos, Perkons, prus. Perkunis; pochodzi od praindoeuropejskiego rdzenia perk- "dąb".

Ogólnie pytanie Autora tematu było dlaczego czcili Perkuna i innych skoro ich się bali.

[lancaster]

Lancaster, przede wszystkim czy te dwie nazwy tyczą się tego samego bóstwa czy nie. Jednak nie jest Nam to dane

Większość źródeł optuje ze jest to jedna i ta sama personifikacja , jeśli masz wątpliwości to racz się podzielić materiałem źródłowym na , którym je opierasz ?

Ogólnie pytanie Autora tematu było dlaczego czcili Perkuna i innych skoro ich się bali.

Ja się lękam gniewu Pana , co nie przeszkadza mi Go czcić , i tu zasada eis od tysiącleci nie zmieniała ( szczególnie o ile dotyczyła Bóstwa miotającego pioruny )

[Friggi]

Perun - najwyższy bóg panteonu słowiańskiego, bóg burzy i gromu, atmosferyczne bóstwo odpowiadające indoeuropejskiemu Gromowładcy. Perun opiekował się warstwą rycerską i pilnował przestrzegania przysiąg. Według klasyfikacji G. Dumezila, bóg I funkcji (władza prawna) i II funkcji (siła fizyczna i militarna), klęli się na jego imię członkowie drużyn (rus.); atrybuty: góra, dąb, niebo (w językach indoeuropejskich łączące się z pojęciem kamienia - "kamienne sklepienie"), koń, wóz, broń kamienna potem metalowa (młot, topór, strzała), ogień. Zgodnie z rekonstrukcjami przeciwstawiany był mu Weles jak władca chtoniczny. Ich współdziałanie miało stworzyć świat, w micie południowosłowiańskim Perun (Bóg) zstąpił na pierwotne wody, gdzie spotkał Welesa (Diabła) i wysłał go na dno wód po garść mułu. Po powstaniu ziemi i człowieka Perun stoczył walkę z Welesem, w której dosiadł konia lub rydwanu, posługując się swą bronią -piorunami i ciskanymi głazami -dla uwolnienia wód, czy też porwanej żony, i pobudzenia kosmicznej płodności. W folklorze utożsamiano go z św. Eliaszem walczącym piorunami z diabłami.

Mit - odtwarzany na podst. danych folklorystycznych: walka Peruna z demonicznym przeciwnikiem (głównym - Żmijem ? Wołosem ? Smokami (Wijem) powietrznymi i czeredą pomniejszych duchów: biesów, czartów, latawców, porońców itp.) zawłaszczającym wody, bydło, partnerkę boga (Perperuna), kryjącym się przed gniewem Gromowładcy pod/w człowiekiem, koniem, krową, drzewem, kamieniem, w końcu w wodzie. W walce pomagają Perunowi płanetnicy, chmurnicy, obłocznicy (pol.), stuhy, zduhy, stuhače, zduhače, vjetrogonje, jedogonje (serb.) oraz, po przeniesieniu nazwy z demonicznego przeciwnika, zmaje, zme(je (bułg.) i żmije (pol.) (duchy, ludzie żywi - duchem lub ciałem - wznoszący się ku niebu podczas burzy, a nawet zwierzęta) walcząc ze smokami (pol.), zme(jami (rus.), aždahami (pdsł. z pers. Aži Dahaka), (ch)ałami (pdsł.).

Peruna przedstawiano ze srebrnymi włosami i złotymi wąsami (rus.). Bronią były: kamienie, kamienne strzały - ich pozostałościami wg wierzeń ludowych są fulguryty i belemnity, a czasem archaiczne narzędzia, wszystkie one występują jako: kamień piorunowy, gromowy, klin piorunowy, strzała piorunowa, piorunowiec, iskra pérunova, palec diabła, czarta, ale i palec Boży, a nawet palec Matki Boskiej (pol.) (por. żmudzkie: "palec Berkuna") - potem także młot i topór. Kamienie piorunowe bywają przenoszone z powrotem do nieba (przez wiatr lub płanetników). Broń Perunowa chroniła przed nieszczęściem, złymi mocami, chorobą i samym piorunem.

Roślinną hipostazą bóstwa był dąb, szczególnie wyróżniający się (nastarszy, największy, rosnący na wzgórzu) - powszechne miejsce kultu i składania ofiar (z byka, wołu, barana, koguta, jaj); dęby znaczone stały na granicach wiejskiej wspólnoty, "stacje" te obchodzono podczas święta wsi późną wiosną i latem (pdsł.) (por. Iupiter Quernus, patrz też: Perkunas). Z Perunem wiązano także inne rośliny o nazwach: perunika, perin (serb., rus.).

Przykłady toponimów: Perun, Perunac, Perunovac, Perunika, Perunićka Glava, Peruni Vrh, Perunja Ves, Peruna Dubrava, Perunuša, Perušice, Perudina, Perutovac (pdsł.), Prohn, Pronstorf (połab.; z Peron ?). Trudny do wyjaśnienia stopień pokrewieństwa (etymologicznego)z niemal identycznym: Perku-nas.

Prokopiusz z Cezarei uważa go za głównego boga Słowian w swoich kronikach pisze: Uważają bowiem, że jeden tylko bóg, twórca błyskawicy, jest panem całego świata i składają mu w ofierze woły i wszystkie inne zwierzęta ofiarne. O przeznaczeniu nic nie wiedzą, ani nie przyznają mu żadnej roli w życiu ludzkim, lecz kiedy śmierć im zajrzy w oczy czy to w chorobie, czy na wojnie, ślubują wówczas, że jeśli jej unikną, złożą bogu natychmiast ofiarę w zamian za ocalone życie, a uniknąwszy, składają ją, jak przyobiecali, i są przekonani, że kupili sobie ocalenie za tę właśnie ofiarę.

Najbardziej prawdopodobną etymologią imienia bóstwa jest temat "*per-" i końcówka "-un". Prasłowiański rdzeń "*per-" jest źródłosłowem wyrazów "prać" w polskim znaczeniu "bić", "uderzać". Chociaż z racji pełnionej funkcji Perun jednoznacznie kojarzony jest z piorunem, pochodzenie tego słowa (znanego w tym brzmieniu tylko w języku polskim) jest wynikiem jego laicyzacji tzn. imię bóstwa stało się określeniem zjawiska atmosferycznego, jeszcze niedawno okrzyk "do pioruna!" odczuwany był jako przekleństwo.

Druga etymologia opiera się na ogólnoindoeuropejskim rdzeniu "querk-" dającym początek słowom takim jak: "dąb", "las", "kamień" (czyli określeniom o znaczeniu mitologicznym). Słowiański i bałtyjski temat "perk-" jest wynikiem przesunięcia dźwiękowego lub zmianą głoski wynikającą z mitologicznego tabu zabraniającego wymawiania imienia boga w jego właściwej formie. W mitologii bałtyjskiej znane jest bóstwo Perkun o kompetencjach Peruna. Poparciem dla etymologii drugiej wydaje się być fakt, że kult drzew, w szczególności dębów, był bardzo popularny w całej Europie w czasach przedchrześcijańskich i późniejszych. Czczone drzewa były bezwzględnie chronione przed ścięciem, przy nich odbywały się obrzędy kultowe; wiele drzew trafionych piorunem zyskiwało miano "drzew piorunowych" zwiększając stopień swojej sakralizacji.

Niezwykłość zjawiska atmosferycznego jakim jest burza, budziła w umysłach wielkość boga, który był z nią kojarzony. Średniowieczne teksty przytaczają opisy mówiące o tym, że świętością było otaczane miejsce, w które uderzył piorun. Sądzono też, że człowiek rażony piorunem został doceniony przez boga; a spożycie popiołu z miejsca uderzenia pioruna dawało długowieczność. W polskim folklorze do niedawna istniał zwyczaj uderzania się małym kamykiem w głowę podczas pierwszej wiosennej burzy.

Wiele informacji dotyczących Peruna pochodzi z latopisów ruskich. Najstarszy z nich (zredagowany w X w.) opisuje jak książę kijowski Włodzimierz (980-1015) wystawił przed swą siedzibą posągi. "I wystawił posągi poza grodem: Peruna, o złotym wąsie i srebrnej głowie; Chorsa, Dadźboga, Strzyboga, Siemargła, Mokosz". Ten sam latopis w innym miejscu ukazuje moment przyjęcia przez Włodzimierza chrześcijaństwa w 988 r. i likwidacji tych posągów: "Kazał powywracać bałwany", Perun miał być wleczony do rzeki i wrzucony do niej, aby odpłynął.

Wiele kolejnych dowodów czci Peruna przynoszą określenia toponomastyczne (miejscowości, gór, lasów) z całej Słowiańszczyzny oraz północno-wschodnich terenów Niemiec.

Także na polu archeologicznym można odnaleźć ślady Peruna. Najsłynniejsza, odkryta przez archeologów, świątynią Peruna znajduje się w Nowogrodzie Wielkim. Miejsce kultu otoczone było kręgiem o średnicy ok. 33 m. Wewnątrz kręgu znaleziono fragmenty kamiennego cokołu i posągu, który był na nim osadzony.

Bóstwo piorunowe pojawia się w podaniach ludowych. Szczególnie częsty jest motyw walki Peruna i smoka lub żmija (istot demonicznych próbujących zakłócić ład świata). Opowieści zebrane z różnych miejsc Słowiańszczyzny różnią się od siebie, ale ogólne motywy i charakter pozostaje ten sam. Podania zawierają w sobie wiele symboliki mitologicznej np.: drzewo, nad którym znajdują się bogowie; korzenie drzewa, w których chroni się przeciwnik; konary drzewa skierowane w cztery strony świata; siedzą na nich zazwyczaj trzy ptaki. Mit z motywem walki sprowadza się do tezy, że bóg piorunów może zniszczyć smoka wszędzie lecz nie wtedy, gdy ten ukryje się pod wodą.

Warto zwrócić uwagę na atrybut Peruna, jest nim młot - wyraz wywodzący się z ogólnoindoeuropejskiego praleksykonu oznaczającego "broń". Część badaczy sugeruje, że młot jako atrybut boga piorunów wskazuje także na jego wojenny charakter, i przyjmuje ten fakt jako przejęcie wikińskich elementów mitologicznych (Thor - bóg wojny i piorunów, wyposażony w młot Mjölnir) w czasach, gdy Wikingowie oddziaływali gospodarczo i politycznie na północne tereny Rusi (X w.). Twierdzenie to ma raczej kruchą podstawę i należy przyjmować, że Perun przybrał cechy wojenne w czasach tworzenia się wczesnofeudalnego państwa ruskiego z silną pozycją wojów. Podobnie w XI w. na Połabiu - jedynym ówcześnie pogańskim skrawku Słowiańszczyzny Perun nabył cech militarnych. Objawia się on tam pod różnymi postaciami, oto one:

Świętowit - czczony w Arkonie, o którym dowiadujemy się z relacji Sakso-Gramatyka. Poświadczony jest on także w rzemiośle artystycznym jako bóstwo czterotwarzowe. Imię pochodzi ze złożenia słów "svęt-" oznaczającego rozdawanie mocy magicznej oraz "*vit -" "pan".

- Jarowit - czczony we Włodogoszczy ("jar-" - "siła"), znany także pod nazwą Jaryło.

- Rujewit - informacji na temat tego bóstwa dostarczają duńskie teksty źródłowe. Czczony był w Gardźcu, jego posąg zniszczony został przez biskupa z Roskilde w 1168 r. podczas najazdu duńskiego. Przyjmuje się, że Rujewit znaczy tyle co Pan Rugii.

Plemiona połabskie znajdując się w obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa zalewem chrześcijaństwa zmieniały swoje podejście do czczonych bóstw przypisując im wiele cech wojennych i dostosowując je do aktualnych potrzeb. W obrzędach magicznych im przypisywano powodzenie wypraw militarnych.

Folklor południowosłowiański wspomina o żeńskim imieniu PERPERUNA. Pojawia się tu nierzadki w mitologiach indoeuropejskich zabieg podwajania brzmienia tematu imienia. Perperuna kojarzona jest jednoznacznie z opadami, jej kult silny był w czasie suszy. Słowiańszczyzna zachodnia ani wschodnia nie zna tego imienia. Nie jest jasne czy Perperunę należy traktować jako towarzyszkę Peruna; chociaż za związkiem tych bóstw przemawia fakt, że w sensie mitologicznym pioruny, niebo i opady tworzą harmonijną całość uzupełniając się.

W mitologii bałtyjskiej znane jest bóstwo Perkun o kompetencjach Peruna. Poparciem dla etymologii drugiej wydaje się być fakt

Znane jest- to stawia go w świetle niewyjaśnionym.

Wydaje się- czyli tylko domniemania faktów ale nie stuprocentowe fakty.

Opieram się na źródłach ogólnie wszystkim dostępnych lecz wszędzie zauważyłam niepewność czy oby chodzi o te same bóstwo. Stąd moje wątpliwości.

Edytowane 8 Marzec 2012 przez Friggi

[secesjonista]

A co z Trzybkiem, Pomorkiem i Zarazkiem?

Zadumałem się nad tymi mianami, zna ktoś coś więcej?

Edytowane 24 Marzec 2012 przez secesjonista

[secesjonista]

Klika przydatnych w tym obszarze tytułów:

M. Cetwiński, M. Derwich "Herby, legendy, dawne mity"

T. Linkner "Słowiańskie bogi i demony. Z rękopisu Bronisława Trentowskiego"

H. Łowmiański "Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII)"

A. Szyjewski "Religia Słowian"

W. Szafrański "Prahistoria religii na ziemiach polskich"

S. Urbańczyk "Długoszowe bóstwa", w: "Słownik starożytności słowiańskich" t. I; tegoż: "Mitologia słowiańska", w: "Słownik..." t. III

L. Kolankiewicz "Dziady. Teatr święta zmarłych"

A. Kowalik "Kosmologia dawnych Słowian. Prolegomena do teologii politycznej dawnych Słowian"

[secesjonista]

Ja ze swej strony chciałem przypomnieć popularnego na Rusi Welesa (vel Wołosa). Kompetencje tego bóstwa nie są dokładnie znane. Jedni twierdzą, że jego imię pochodzi od słowa "właść" czy "włość". Inni że od słowa "włos" (czyli sierść) i dlatego miałby być opiekunem rolników i hodowców bydła. Jednak podobno że na rusi wojownicy przysięgali na Wołosa a reszta ludności na Peruna. W takim razie to raczej potwierdzałoby pierwszy wywód etymologiczny.

(To za Arturem Błażejewskim "Starożytni Słowianie" Ossolineum 2007)

Ja jeszcze gdzieś czytałem, że podobno Weles miał być bogiem ognia.

W najstarszej kronice ruskiej nie widać takiego rozróżnienia, wedle Gieysztora w "Powieści dorocznej" brzmiało to tak:

"Według prawa ruskiego klęli się na swój oręż i na Peruna swego boga

i na Wołosa boga bydła, i pokój został tak potwierdzony".

Ognia?

Dziwne, na Rusi atrybuty tego bóstwa miały mieć moc gaszenia ognia piorunowego.

[aniart]

Wołos wydaje się mieć wiele wspólnego z postacią Pana Zwierząt z pieczęci protoindyjskiej, czy celtyckim rogatym bogiem Cernunnosem.

Przyjaciel Gilgamesza Enkidu jest być może personifikacją tego dawnego bóstwa, które zostało pokonane przez "cywilizację" sumeryjską. Przedstawienia bykołaków (pół-ludzi pół-byków)znalezione podczas wykopalisk w Biskupinie i wśród przedmiotów obszaru kultury Harappy, zdają się potwierdzać powszechny kult bydła.

Wszystko przemawia za tym, że ten starodawny bóg został w późniejszym czasie, pod wpływem nowych najeźdźców, zdegradowany do roli diabła.

[Furiusz]

Przedstawienia bykołaków (pół-ludzi pół-byków)znalezione podczas wykopalisk w Biskupinie i wśród przedmiotów obszaru kultury Harappy, zdają się potwierdzać powszechny kult bydła

Tak z ciekawości o jakie to przedstawienia konkretnie chodzi? Co do roli bydła to da się je chyba znacznie prościej wytłumaczyć.

[secesjonista]

Jak wygląda pieczęć proindyjska?

[Furiusz]

Może się wygłupię ale cóż to takiego?

[aniart]

Radzę poczytać o starożytnych Indiach, a potem porozmawiamy.

[Furiusz]

A co konkretnie? Jakie prace? Dziwny to też sposób odpowiadania na pytanie czy wątpliwości. O której tez czesci chronologicznej mamy poczytać? Mehrghar? Ceramiki malowanej ochrą, pólnocnej wyświecanej ceramiki ?

[aniart]

Trzeba sięgnąć aż do cywilizacji doliny Indusu (kultura harappańska, protoindyjska)z III tysiąclecia p.n.e. Wykopaliska dotyczą Mohendżo Daro, Harappy i dawnego portu Lothal (ówczesny obszar oddziaływania to obecne Indie, Pakistan i Afganistan).

Niestety jest niewiele publikacji na ten temat, najlepsza to książka Bridget Allchin i Raymond Allchin "Narodziny cywilizacji indyjskiej" zawierająca reprodukcje pieczęci steatytowych z tego okresu. J. Friedrich ukazuje podobieństwo pisma Protohindusów i pisma z Wyspy Wielkanocnej ("Zapomniane pisma i języki"), znaki tego nieodczytanego pisma (swoją wersję, ale nieuznaną niemniej bardzo ciekawą opisuje prof. Benon Zbigniew Szałek "Korzenie Wyspy Wielkanocnej") publikuje również D. Diringer w książce "Alfabet, czyli klucz do dziejów ludzkości". Inne polecane: E. Słuszkiewicz "Pradzieje i legendy Indii", Arthur L. Basham "Indie".