Batalion "Czata 49" - dyskusja ogólna

[Albinos]

Przeglądając teraz biogramy żołnierzy "Czaty", trafiłem na coś takiego [ https://forum.historia.org.pl/index.php?s=&...st&p=136089 ]:

Szularz Jerzy ps. Jur

(...)

....Gdy wybuchły walki, znalazłem się na Woli. Miałem 20 lat i zgłosiłem się na ochotnika, nie przyjęli.

Więcej szczęścia miałem na Starym Mieście. Ze zgrupowania Wligóra zostałem oddelegowany do batalionu

Czata 49. Broniłem odcinka między Franciszkańską i Bonifraterską, brałem udział w desancie kanałowym

na plac Bankowy. 6 września zostałem ranny przy pomniku Kopernika. 23 września przez szpital i obóz przejściowy w Pruszkowie " wyszedłem" z Warszawy. 19 stycznia 1945 r. wróciłem do stolicy...

Tak się zastanawiam, jak to możliwe, aby ranny został przy pomniku Kopernika, i to jeszcze 6 września. Raz, że to jednak jest kawałek od Wareckiej, gdzie powinien wraz z desantem wyjść, a dwa, to jednak w dniu 6 września powinien wraz z resztą baonu być już na Czerniakowie (ostatnie elementy przeszły tam w nocy z 4/5 września). Orientuje się ktoś, jak to było?

[Albinos]

Sprawa wynikła na marginesie dyskusji o walkach na Woli w rejonie Górczewskiej-Młynarskiej-Leszna. Najpierw 5 sierpnia. Otóż Bartosz Nowożycki w swojej pracy podał coś takiego [Batalion Armii Krajowej "Czata 49" w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 2008, s. 45]:

Wieczorem mjr "Witold" z por. "Motylem" dokonali obchodu stanowisk batalionu, ciągnących się wzdłuż ul. Młynarskiej, Opolskiego i Żytniej.

I teraz pytanie, jak baon mjra "Witolda" mógł obsadzać plac Opolski (nie ma tam nigdzie ulicy Opolskiego, co zdaje się sugerować powyższy fragment) wieczorem 5 sierpnia? Owszem, plac został na krótko opanowany m.in. przez "Czatę", kiedy pod wieczór zostało wyprowadzone przez samego mjra "Witolda" uderzenie. Powstańcy doszli do Płockiej i tam pod silnym ogniem zalegli a w końcu wycofali się. Plac Opolski jeszcze tego samego wieczora mieli opanować Niemcy. Tymczasem tutaj mamy podane, jakoby teren ten utrzymano. Zastanawiające, skąd autor to wziął. Słyszał ktoś kiedyś o jakichś czujkach baonu w tym rejonie?

A teraz już 6 sierpnia. Tak mniej więcej do 4 nad ranem, narożnik pozycji obronnych "Radosława" obsadzała "Czata". Chodzi tu oczywiście o Leszno-Młynarską i kolonię Gizów. Wtedy baon miał zostać zluzowany przez 4 plutony z "Pięści" pod ogólnym d-dztwem kpr. Zbigniewa Szarawy "Hersego". Z tego co podaje Borkiewicz [Powstanie Warszawskie. Zarys działań natury wojskowej, Warszawa 1964, s. 120], oddział ten liczył łącznie ok. 120 ludzi. Z kolei "Czata" w dniu 5 sierpnia liczyła około 200-250 ludzi. Powstaje pytanie, jakie dokładnie jednostki baonu broniły tegoż narożnika Leszna z Młynarską od godzin wieczornych soboty 5 sierpnia do godzin rannych niedzieli 6 sierpnia (bo nie wierzę w to, żeby na miejsce ponad 200-osobowego oddziału wstawić niemal połowę mniejszy)? Do wyboru mamy niejako plutony "Ruskiego", "Motyla", "Miecza", "Piotra", "Czarnego", "Głoga" i "Małego" oraz kompanię "Zgody". W dniu 5 sierpnia pluton "Czarnego" miał zostać oddany czasowo do dyspozycji "Niebory" a plutony "Piotra" i "Miecza" obsadzały domy przy Wolskiej i Karolkowej. Ale to wszystko do godzin popołudniowych. Później "Piotr" i "Mieczyki" mieli wrócić na kwatery. W wieczornym kontrataku, który miał odrzucić Niemców do linii Płockiej udział wzięły oddziały "Czarnego", "Piotra", "Miecza" i "Motyla" oraz część plutonu "Ruskiego". Czyżby więc to te oddziały obsadzały później narożnik pozycji "Radosława"? Jeśli ma ktoś jakieś konkretne informacje na ten temat, z chęcią się zapoznam.

[FSO]

Witaj;

wziąlem do ręki Kirchmayera a tam jest napisane [strony 200 i nast:]:

"... Ugrupowanie Kedywu zmieniło się w nocy 5/6 sierpnia o tyle, że batalio Czata stanowiący skrajne najbardziej zagrożone skrzydło został zluzowany przez 4 plutony batalionu Pięść. Reszta tego batalionu [jedna kompania] odeszla dla wzmocnienia ochrony Komendy Głównej w fabryce Kamlera..."

"... Natarcie policji utknęło na ryglowych stanowiskach polskich wzdłuż ul. Żytniej i nie mogło już ruszyć z miejca. Natomiast 608 pułk osiągnął do godz. 13.00 odległość szturmową i po silnej nawale ogniowej na obydwa cmentarze ruszył do szturmu. O godzinie 13.30 cmentarze zostały opanowane a oddzialy polskie odrzucone na ul. Okopową. Także plutony batalionu "Pięść" zostały odrzucone w kierunku Okopowej.

W tym położeniu ul. Okopową obsadziły i broniły: zaalarmowany batalion "Czata" i odrzucony z cmentarza kalwińskiego batalion Parasol..."

"... O zmierzchu położenie polskie przedstawialo się następująco [szkic nr 20]

1. Zgrupowanie Kedywu - na stanowiskach obronnych w czworoboku ograniczonym od Zachodu ul. Młynarską [bataliony Czata, Pięść i część Parasola], od pólnocy cmenatrzem żydowskim [broda] od południa Żytnią i Leszno [batalion "Parasol"] po barykadę u wylotu Okopowej na plac Kercelego, od wschodu ul. Wronią po ul. Wolność włącznie [natalion Miotła]. Batalion zapasowy Igor, nie uzbrojonych z batalionów Czata i Miotła oraz kompanię Wigry z plutonem Juliusz odesłano na Stare Miasto..."

Być może rzeczywiście tylko zluzowano słabszym oddzialem, by dać wytchnąć Czacie? Tym bardziej, że nie cala Czata poszla w jedno miejsce, lecz oslabiona o jeden batalion? Z dalszego opisu wynika, że sama Czata miala być oddzialem "rezerwowym"...

pozdr

PS. http://www.bip.warszawa.pl/Menu_podmiotowe...an_warszawa.htm - możesz pogrzebać i znaleźć mapy Woli i całego miasta w granicach z '39 r., z zaznaczeniem mapy z '45 r. i czymś na kształt szkicu z '39 r. Być może ów plac Opolski dzielil wysunięte ubezpieczenia polskie i niemieckie? Przy okazji - dalej dręczy mnie owa fabryka marmolady... Po pólnocnej stronie [skrzyżowania Leszno i Górczewskiej] zaznaczony jest budynek w kształcie litery "L" - zastanawia mnie czy aby to nie byl ten zaklad... Bo jedynie w takim wypadku próba ataku nań miala by sens.

[Albinos]

FSO, czy ja nie napisałem przypadkiem, że interesują mnie konkrety? To co podałeś, konkretem nie jest. To są informacje, które znam doskonale tak z Kirchmayera, jak i Borkiewicz, Przygońskiego czy "wolskich trojaczków" (o wspomnieniach "Czatowców" nie wspominam już nawet). Co więcej, pytałem się o okres od godzin wieczornych 5 sierpnia (możemy to nawet konkretnie wyznaczyć do mniej więcej 20-21; o 20:10 oddziały po dojściu do Płockiej, po zniesieniu placówek npla na placu Opolskim i w blokach Wawelberga, zaczęły się wycofywać na swoje stanowiska, do której to trwało, nie wiem) do godzin rannych (dokładnie do 4 nad ranem) 6 sierpnia. A Ty mi piszesz o walkach, które baon stoczył 6 sierpnia. Po co?

Być może rzeczywiście tylko zluzowano słabszym oddzialem, by dać wytchnąć Czacie? Tym bardziej, że nie cala Czata poszla w jedno miejsce, lecz oslabiona o jeden batalion? Z dalszego opisu wynika, że sama Czata miala być oddzialem "rezerwowym"...

Placówkę, którą miałby obsadzać ponad 200 osobowy oddział (rozumiem, że uważasz, że dosłownie cały oddział mógł tam być, czy tak?) zastąpiono oddziałem 120 osobowym? Może. Ale to konkret nie jest. Nie cała "Czata" poszła, ale osłabiona o jeden batalion. Że jak? Sama "Czata" była batalionem. Czy Ty FSO czytasz co piszesz? I jak to nie cały oddział poszedł w jedno miejsce. Możesz mi powiedzieć, gdzie w takim razie skierowano tę resztę i jaki to konkretnie był pluton/kompania? O tym, że "Czatę" wyznaczono na odwód, wspominałem wyżej. Takie było z resztą jej pierwotne przeznaczenie. Jednak taki a nie inny przebieg walk od 1 sierpnia zmusił "Radosława" do wystawienia baonu na pierwszą linię. Niemniej, co jakiś czas, któryś z oddziałów był przesuwany do odwodu.

Za link dzięki, ale akurat ortofotomapy udostępnione przez UM znam od dawna i regularnie z nich korzystam (podobnie jak z kilkunastu innych map). Niemniej w tym przypadku nie muszę specjalnie tam zaglądać, bo akurat ten rejon Woli znam doskonale i niemalże na pamięć. Mieszkałem tam ponad 16 lat a i dzisiaj jestem tam stosunkowo często, z racji tego, że ciągle mam tam mieszkanie. Ale wracając do rzeczy. W żadnej publikacji poświęconej Powstaniu nie ma mowy o tym, aby linie powstańcze były utrzymywane w nocy z 5/6 sierpnia na linii placu Opolskiego. Powstańcy opanowali go na krótko po 18:30 w sobotę 5 sierpnia i jeszcze przed 21 utracili. Wystarczy zajrzeć do Kirchmayera, Borkiewicza czy Przygońskiego i jak wół stoi, że linia obrony była na Młynarskiej. Jedyne na co czekam, to konkretne info o czujkach baonu w tym miejscu. Żeby przeprowadzić obchód stanowisk baonu na tym placu, o czym pisał Bartosz Nowożycki, mjr Runge i kpt. Ścibor-Rylski musieliby wchodzić na teren niemiecki, więc jak dla mnie autor zwyczajnie się pomylił. Co do fabryki... FSO, Ty jesteś pewien, że wiesz w którym miejscu Górczewska z Lesznem się stykają? Bo jak teraz patrzę na tę mapkę, to owszem, po północnej stronie Leszna jest coś w kształcie "L" (niemniej nie wydaje mi się, aby na takiej mapce zaznaczano kształt pojedynczego budynku), ale to coś znajduje się po wschodniej stronie Młynarskiej. Czyli na terenie, który obsadzali Powstańcy. Poza tym, w tym momencie jest to szukanie wyjaśnienia na siłę. Nie zgadza nam się źródło, to zmieniamy niewygodny element. Podlewski wyraźnie wspomina o terenie między Wolską a Lesznem. I dopóki nie znajdziemy innej informacji na temat położenia fabryki, nie ma sensu szukać na siłę w innym miejscu. To już wolałbym jednak kontynuować w temacie o samej Woli.

[widiowy7]

- obrona szkoły graficznej;

Gdzie był ten obiekt?

[Albinos]

Tak na szybko: http://www.warszawa1939.pl/index.php?r1=ko...rska_2&r3=0

A tak na marginesie, dzięki za raport widiowy

[widiowy7]

Zapomniałem nawet że jest to historia mojej szkoły. Wielekroć przejeżdżałem tamtędy i nie zwróciłem uwagi. Wstyd panie widiowy.

[Albinos]

Każdemu może się zdarzyć Jakiś czas temu podawałem listę samochodów i motocykli (a właściwie jednego motocykla), którymi dysponował oddział mjra Runge. Tylko teraz pytanie, skąd je miał? Część zapewne pochodziła z parku maszyn CZT. Znane jest zdjęcie bodaj czterech ciężarówek "Startu III". Swoje pojazdy miała też grupa z 27. WDP AK. Z tego co podał Podlewski [Wolność krzyżami się znaczy, Warszawa 1989, s. 115], w dniu 20 lipca Warszawę miały opuścić dwa samochody ciężarowe. Następnie autor podał, że w drodze powrotnej zabrali się z nimi (tj. "Sobkiem" i "Szczepanem", kierowcami ciężarówek), "Piotr" i "Doman". Zastanawiające jest tylko to, czy obie ciężarówki wróciły i czy zostały już w mieście.

[Albinos]

Kontynuując wątek pojazdów w baonie. Według tego co podał w swojej pracy Jan Tarczyński, to co ocalało zostało odstawione na Franciszkańską 12 (i tam już zapewne pozostało). Pytanie tylko: co udało się wyciągnąć z Woli? Trafił ktoś na takie informacje?

[Albinos]

Szukając ostatnio informacji nt. plut. Wiktora Leczuka "Wiktora", trafiłem na postać strz. Zygmunta Grewińskiego "Wiktora". Urodzony 25 października 1910 r. w Olszynach syn Jana i Rozalii, nr legitymacji AK 31226. Walki w Powstaniu rozpoczynał na Woli jako żołnierz III Obwodu, z czasem dołączył do "Czaty". Kolejny jego przydział, to oddziały "Hala". I teraz pojawia się kilka pytań. Pierwsze: kiedy trafił do "Czaty"? Drugie: kiedy przeniósł się do "Hala"? We wnioskach awansowych z dn. 4 września, podpisanych przez "Witolda", mamy "Wiktora". Tak więc do "Hala" musiał przenieść się około 4 września, zapewne zaraz po wyjściu ze Starówki. I tutaj można postawić kolejne pytanie, szersze: jak duża ilość żołnierzy "Czaty" opuściła szeregi baonu po walkach na Starówce i przeszła do innych oddziałów w Śródmieściu?

[wars]

Czy masz moze wiecej informacji o plut,Wiktorze Czulaku. Pozdrawiam...

[Albinos]

Właśnie spostrzegłem swój błąd. Nie chodziło mi w ostatnim poście o Wiktora Czulaka, ale Wiktora Leczuka. Za pomyłkę przepraszam.

[Albinos]

Pisałem, że czekam na konkretne informację odnośnie czujek "Czaty" za Młynarską wieczorem 5 sierpnia i znalazłem. Śreniawa-Szypiowski w swoim opracowaniu z '59 podał, iż za Młynarską, w rejonie placu Opolskiego-Żytniej-Młynarskiej znajdowała się placówka baonu. Jak duża, nie wiem. Ale jest jedna rzecz, która mnie zastanawia. Bartosz Nowożycki podał, iż "Witold" z "Motylem" obeszli stanowiska wzdłuż tych wymienionych punktów. Jednak już Śreniawa-Szypiowski używa określenia "w pobliżu", dość mało szczegółowego, bo to może oznaczać zarówno na samej granicy placu czy też na nim samym, co i za Szlenkierów (tuż za, czy w połowie między Młynarską a Szlenkierów?). Z drugiej strony, odległości są tak nieduże, że tutaj ciężko cokolwiek zakładać. Tak czy inaczej, B. Nowożycki miał w zasadzie rację, choć użył, mam takie wrażenie, niespecjalnie szczęśliwego sformułowania, wskazującego dość konkretnie położenie stanowisk mjra "Witolda", podczas gdy "Wapniak" tak dokładny nie był. Choć można założyć jeszcze, iż B. Nowożycki dotarł do innej relacji, uściślającej tę kwestię. Inna rzecz, czemu w pozostałych pracach, tych ogólniejszych, linię obrony baonu i całego zgrupowania ustawia się na Młynarskiej? Ja rozumiem, że Borkiewicz i Kirchmayer tego nie uwzględnili, biorąc pod uwagę czas wydania. Ale przecież już Przygoński czy też wolskie trojaczki zapewne znali to opracowanie dt. "Czaty", a jednak nie wspomnieli o oddziale za Młynarską.

[Albinos]

Tego zdjęcia nie ma chyba w sieci [zdjęcie z: Tarczyński J., Pojazdy Powstańców Warszawskich 1944, Warszawa 2009]: http://img16.imageshack.us/i/p7220004js.jpg/

Interesuje mnie pierwszy pojazd, Mercedes 170V. Według podpisu zdjęcie wykonano 1 sierpnia. Batalion miał mieć na stanie jednego Mercedesa 170V. Z tym, że ten został zdobyty dopiero w nocy z 1/2 sierpnia podczas walk o P.M.T. (sam "Motyl" podaje, że około 22:30 dostał od "Radosława" rozkaz wysadzenia murów w fabryce, tak aby móc wedrzeć się do środka, Śreniawa-Szypiowski w artykule z '59 podał dość ogólnie, iż nastąpiło to w nocy). I teraz pytanie, czy oddział posiadał może już 1 sierpnia jeszcze jednego Mercedesa, czy też zdjęcie wykonano jednak 2 sierpnia (bądź później)? Według wykazu Śreniawy-Szypiowskiego ze wspominanego artykułu, batalion na 1 sierpnia miał do dyspozycji:

- 1 motor (Zundapp znany z kilku zdjęć)

- Opel-Kadet nr Ost-44275 (ten wytrwał co najmniej do 10 sierpnia)

- odkryta bagażówka

- riksza rower na akumulator

- 2 samochody (jakie?)

Orientuje się ktoś, jak to w końcu było?

[Albinos]

Jestem winien małe sprostowanie do tego:

I teraz pytanie, jak baon mjra "Witolda" mógł obsadzać plac Opolski (nie ma tam nigdzie ulicy Opolskiego, co zdaje się sugerować powyższy fragment) wieczorem 5 sierpnia?

Ulica Opolska istniała w tamtym rejonie, ale sporo przed wojną. Pierwsza wzmianka na jej temat, na którą się natknąłem, to "Kurier Warszawski" z 14 października 1920 roku. Wówczas to podano do informacji, że na Woli między Żytnią a Górczewską powstaje plac Opolski oraz mała uliczka, właśnie Opolska. Jak długo istniała, nie mam pojęcia. Faktem natomiast jest, że nie ma jej już na planie Warszawy z roku 1935.