Stefan Batory - ocena

[Jarpen Zigrin]

Jaka jest wasza ocena tego władcy, który często jest wymieniany jako najwybitniejszy władca Polski po okresie Jagiellonów?

[Tofik]

Pozmieniał trochę w ustroju, ale ja go nie cenię za reformy ustrojowe, za reformy wojskowe. Przekształcił husarię w ciężkozbrojnych, stworzył piechotę wybraniecką itp. Zdobył Inflanty i ziemię połocką, ujawnił się jego talent wojskowy, co do oblężenia Pskowa to popełnił błąd, ale może chodziło jedynie o demonstrację siły? Co do błędów - zamiast brać pieniądze od elektora mógł zaanektować Prusy, co prawda dzięki tym funduszom odzyskaliśmy Inflanty, ale taki sam (a może i większy) zysk dawało zajęcie Prus. Potem Prusy anektować było coraz ciężej... No i jeszcze trochę zbyt późno przejrzał zamiary Zamoyskiego.

[lukass]

Batory był moim zdaniem kiepskim politykiem, wiele razy na sejmach zasłaniał się Zamoyskim, który był prawą ręką króla. Jednak uważam, że należy go pochwalić za osiągnięcia wojskowe i reformy w polskim wojsku. Batory często ulegał zdaniu Zamoyskiego, moim zdaniem popełnił błąd nadając Zamoyskiemu dożywotni tytuł Hetmana Koronnego, oraz przekazaniu mu tak dużej ilości królewszczyzny.

[Tofik]

Chętnie zobaczyłbym Batorego w dowodzeniu, podczas walnej bitwy. Stał on się wzorem do prowadzenia oblężeń, jednak chciałbym wiedzieć jak jego talent wypadał jeśli chodzi o walne bitwy.

[Roman]

Co do Inflant/ Prus... Paweł Jasienica twierdzi, że Batory jako monarcha Rzeczypospolitej _Obojga Narodów_ musiał dbać o interesy zarówno Polski, jak i Litwy. Prusy były zagrożeniem dla tej pierwszej, Moskwa zaś dla drugiej, z tym, że położenie Litwy było daleko bardziej niebezpieczne. Hohenzollernowie wystąpili przeciw nam dopiero ok. 80 lat po opisywanych wydarzeniach, i to po całej serii kompromitujących błędów popełnionych przez dynastię Wazów, natomiast Iwan Groźny w pewnym momencie był bliski zdobycia Wilna. Trzeba było najpierw uporać się z groźniejszym niebezpieczeństwem- tylko polityczny naiwniak rozpoczynałby walkę na dwóch frontach naraz.

A jeśli chodzi o reformy ustrojowe, to pamiętajcie, że Batory zmarł niespodziewaną śmiercią, kiedy wydawało się, że ma przed sobą jeszcze długie lata panowania. Jako wytrawny polityk z pewnością widział konieczność naprawienia ustroju Rzeczypospolitej, i dokonałby tego, gdyby nie nagły zgon. To samo dotyczyłoby też kwestii pruskiej, stworzenia floty z prawdziwego zdarzenia, być może utworzenia Kościoła narodowego (ale to już moje gdybanie...) A już idealnie byłoby, gdyby doczekał się ślubnego potomka (tzn. musiałby się ponownie ożenić, Anna Jagiellonka z wiadomych przyczyn nie wchodziła w rachubę ) i założył dynastię nad Wisłą.

[lukass]

Co do Inflant/ Prus... Paweł Jasienica twierdzi, że Batory jako monarcha Rzeczypospolitej _Obojga Narodów_ musiał dbać o interesy zarówno Polski, jak i Litwy. Prusy były zagrożeniem dla tej pierwszej, Moskwa zaś dla drugiej, z tym, że położenie Litwy było daleko bardziej niebezpieczne.

Uważam, że Korona znacznie częściej chroniła Litwę, niż Litwa Polskę.

Hohenzollernowie wystąpili przeciw nam dopiero ok. 80 lat po opisywanych wydarzeniach,

Nie tyle wystąpili, co Wazowie "sprzedali" Prusy Brandenburgii.

natomiast Iwan Groźny w pewnym momencie był bliski zdobycia Wilna

Iwan Groźny był bliski zdobycia całych Inflant. Chciał również zjednoczyć wszystkie ziemie ruskie, czyli odebrałby prawie wszystko Litwie.

założył dynastię nad Wisłą.

Gdybanie :twisted:

[Tofik]

Uważam, że Korona znacznie częściej chroniła Litwę, niż Litwa Polskę.

Nie rozumiem co to ma do rzeczy. Kto bardziej zagrażał RON - Rosja czy Prusy? Poza tym w pomaganiu Litwie Polacy widzieli zdobycze, które będą włączone do Korony.

Nie tyle wystąpili, co Wazowie "sprzedali" Prusy Brandenburgii.

Po pierwsze - Zygmunt zrobił to dla pieniędzy, bo tych akurat nie miał, ale to chyba jego największy błąd, bo był błędem z perspektywy czasu - i to poważnym.

Po drugie najbardziej sprawę zawalił Władysław IV - najpierw wprowadza wojska do Prus, a potem nic nie robi. Po co to?

Po trzecie traktaty welawsko - bydgoskie to raczej nie wina Jana Kazimierza, który polskiemu posłowi kazał przekazać, że żadnych ustępstw nie będzie.

Pamiętajmy, że tendencja to zdobywania kasy na Hohenzollernach powstała w czasach Batorego. Nie widzę kompromitujących błędów Wazów z wyjątkiem wpadki Władysława.

Iwan Groźny był bliski zdobycia całych Inflant. Chciał również zjednoczyć wszystkie ziemie ruskie, czyli odebrałby prawie wszystko Litwie.

Inflant? Chyba Narwii, ale wszystko zaprzepaścił swoją dyplomacją, a właściwie jej brakiem. Gdy zmieniały się sojusze status Rosji pozostał niezmienny - wojna przeciwko wszystkim.

I jeszcze co do postu Romana - to z Wilnem to chyba jakaś pomyłka, czasy gdy Rosjanie dotarli pod Wilno to połowa wieku XVII.

[Tofik]

Tak na rozruszanie tematu.

Chętnie zobaczyłbym Batorego w dowodzeniu, podczas walnej bitwy.

No się dowiedziałem, Stefek wpierw dowodził pod Hadad (1562 r.), gdzie przegrał, a później pod Szentpal (1575 r.), gdzie wygrał, ale trzeba przyznać, że Bekiesz nie należał do wymagających rywali. Szentpal zresztą przyczyniło się do utrwalenia obrazu Batorego jako króla - wodza (mimo zaledwie jednego zwycięstwa), dającego nadzieję, nie dziwnego Walezego, strasznego chana Dewleta Gireja, czy w końcu Habsburgów.

Może się wydawać, że zwycięstwo Batorego było nie lada zaskoczeniem, bo w kolejności wygłaszania przemów posłów poszczególnych kandydatów (co było jednym z wyznaczników wagi poszczególnego kandydata) Siedmiogrodzian wyprzedzili nawet posłowie włoscy, nie wspominając o habsburskich i szwedzkich.

[Tofik]

Wydaje mi się, że 42 - letni Batory miał wiedzę o Polsce zaledwie nieco większą od 22 - letniego Henryka Walezego i chyba nieco mniejszą od 21 - letniego Zygmunta III... Dowodem na to niech będzie m.in. prośba skierowana do szlachty o wytypowanie jakichś przedstawicieli do tajnej rady królewski. Szlachta uprzejmie odpowiedziała elektowi, że RON to kraj, gdzie król nie ma tajemnic przed ludem. Poza tym niezwykle zadziwił go opór szlachty przeciwko zwiększeniu liczby wojska (choć to raczej wszystkich dziwiło). No i nie zapominajmy o nieznajomości j. polskiego, co też jest elementem przygotowania do rządów

[Tofik]

Piszę i piszę, a dyskusji jak nie było tak nie ma

Batory doceniał znaczenie propagandy, np. dziełko Heidensteina (sekretarza królewskiego) ma zabarwienie co najmniej lekko probatoriańskie. Król wydawał również po swych kampaniach specjalne relacje (np. Edykt Stefana Batorego z dnia 6 września 1580 roku spod Wielkich Łuk do szlachty polskiej przesłany).

Swoszowski w swej mowie do Zygmunta III po zdobyciu Smoleńska, nazwał Stefana wielkim królem, a Niemcewicz w Śpiewach historycznych nazwał czasy panowania "złotymi latami". Wg mnie ta wielkość jest mocno wątpliwa, bo na czym się opierała?

Przede wszystkim wkład króla w rozwój sztuki był żaden. Był niezwykle gorliwym katolikiem, chyba nawet bardziej gorliwym od Zygmunta III, bo raczej stronił od kobiet. Na tym tle doszło do ostrego sporu w zdobytym Połocku. Król chciał wybudować tam kolegium jezuickie, na co nie zgadzała się prawosławna ludność. Doprowadzony do ostateczności Madziar, zakrzyknął, że skoro zdobył miasto, to może robić w nim co chce. Trzeba pamiętać, że do ekscesów religijnych z inicjatywy władcy nie dochodziło, choć przeciwnicy Batorego mawiali, że król faworyzuje katolików. Za jego rządów pogłębiła się kontrreformacja (co przyznaje U. Augustyniak), z tym, że rozpoczęła się ona zarówno wśród szlachty (Zamoyski) jak i magnaterii (Łaski) za Zygmunta Augusta.

Zreformował husarię, stworzył piechotę wybraniecką, ale ta nie odegrała większej w roli. Utworzył Trybunały, czym po raz kolejny powiększył uprawnienia szlacheckie, ale czy niesłusznie?

Nie lubił dyskusji sejmowych, nie rozumiał jak szlachta może się sprzeciwiać planom zaciągu wojska i w ogóle sprzeciwiać się woli władcy. Wyrazem tego była sprawa Samuela Zborowskich i słynne zdanie z kąsaniem psa.

Resztę, można by powiedzieć w tematach poświęconych jego stosunkom z Prusami, Turcją i Gdańskiem... W każdym razie, IMHO tylko dwie rzeczy mu dobrze wyszły: wojna z Rosją i reformy wojskowe.

[Kadrinazi]

Przynajmniej zapisał się w dziejach jako porządny reformator wojska Po Batorym trzeba było czekać do panowania Władysława IV żeby coś się w armii zmieniło. Miał na pewno wielkie plany, ktore, jeżeli już wchodziły w życie, to realizowano je z rozmachem (kampanie przeciw Iwanowi IV), brakowało jednak krolowi dostacznej wiedzy na temat, jakże specyficznych, realiow życia w RON. Niemniej jednak bardzo ciekawiło mnie zawsze, co by się stało gdyby Batory nie zmarł tak nagle i porządził jeszcze kilka latek?

[Bronek]

tylko dwie rzeczy mu dobrze wyszły: wojna z Rosją i reformy wojskowe.

TYLKO wojna z Rosją dobrze mu wyszła? Ależ z tym problemem borykali się wszyscy królowie, było to zagrożenie bytu całego państwa, więc sukcesu na tym polu nie można skwitować słowem "tylko".

Gdyby taki np. Stanisław August Poniatowski nie zrobił kompletnie niczego, ale zdołał TYLKO odeprzeć Moskali, nie byłoby rozbiorów.

[Tofik]

TYLKO wojna z Rosją dobrze mu wyszła? Ależ z tym problemem borykali się wszyscy królowie, było to zagrożenie bytu całego państwa, więc sukcesu na tym polu nie można skwitować słowem "tylko".

?

To było zagrożenie przynależności Inflant do RON i tyle. W XVI wieku nikt nie zagrażał istnieniu naszej państwowości.

[Nabuchodonozor]

Przy osobie króla Stefana Batorego warto jeszcze dodać do zasług utworzenie Akademii Willeńskiej.

Uczelnia powstała w 1579, kiedy Stefan Batory przeznaczył środki na przekształcenie Kolegium Jezuitów w Wilnie w Akademię i Uniwersytet Wileński Towarzystwa Jezusowego. W tym samym roku ustanowienie tej uczelni oficjalnie zaaprobował papież Grzegorz XIII. Oficjalnym językiem wykładowym tej uczelni była łacina, zaś wykładowcami byli uczeni pochodzących z różnych części Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Początkowo miała wydziały filozoficzny, teologiczny i prawniczy.Uczelnia bardzo długo stanowiła jedyną wyższą szkołę na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego.

[Bronek]

I jeszcze dodajmy uporządkowanie systemu monetarnego w Rzeczypospolitej. Nowa ordynacja mennicza wprowadziła nową lepszą monetę co dobrze świadczy o gospodarskich walorach króla.