Bolesław V Wstydliwy

[Tofik]

Bolesław urodził się w 1226 r. Jego ojciec - Leszek Biały - zginął, gdy Bolesław miał półtora roku. Małym Bolesławem zaopiekowała się Grzymisława, która była żoną Leszka. Wkrótce jednak Grzymisława i Bolesław zostali uwięzieni przez stryja Bolesława, Konrada Mazowieckiego. Zostali jednak z niego wypuszczeni dzięki panom małopolskim (m.in. Klemensa z Ruszczy) jak i Henryka Brodatego. Bolesław formalnie sprawował władzę nad ziemią sandomierską, faktycznie jednak władzę i zwierzchnictwo nad Bolesławem sprawował Henryk Brodaty, a po jego śmierci (1238 r.) Henryk Pobożny. W czasie najazdu tatarskiego w 1241 r. Bolesław wraz ze swą żoną, Kingą (późniejsza święta, wówczas miała 7 lat, Bolesław liczył 15 wiosen) uciekł na Węgry. Dwa lata później w 1243 r. dzięki zwycięstwie pod Suchodołem, Bolesław wygnał z Krakowa stryja Konrada i sam objął tam władzę. Miał wówczas pod sobą całą Małopolskę. W 1259 r. Polskę nawiedził drugi najazd tatarski. Tatarzy znów zdobyli i puścili z dymem m.in. Kraków i Sandomierz. Lata 70. to okres zaangażowania się w spór czesko - habsburski. Z początku, Bolesław poparł Rudolfa Habsburga, jednak później przeszedł na stronę Przemysła Ottokara II. Do ostatecznego starcia doszło pod Suchymi Krutami w 1278 r. gdzie Przemysł poniósł klęskę i zginął w bitwie. Duże straty ponieśli też - posiłkujący Czechów - Małopolanie. W tym samym roku Bolesław odparł najazd Jaćwingów. Rok później Wstydliwy zmarł. Miał jedną żonę - św. Kingę. Był bezdzietny. Swoje ziemie (Małopolskę) Bolesław V Wstydliwy zapisał w testamencie Leszkowi Czarnemu. Co myślicie o Bolesławie?

[Aleksandra]

Nie był księciem wybitnym, ale zasłużył się miastu Kraków, głównie w dziedzinie handlu i ekonomii. Różnił się bardzo od innych książąt, bo złożył śluby czystości i tym samym skazał linię Piastów małopolskich na wyginięcie. Na dodatek swym następcą mianował Leszka Czarnego, którego żona kiedyś wyjawiła, iż jest bezpłodny!

[Tofik]

Nie był księciem wybitnym

Raczej średniak, trochę niepowodzeń (np. najazd tatarski), trochę sukcesów (np. rozwój wewnętrzny).

Odnośnie sprawy Leszka Czarnego. Wystawianie linii Kazimierza Sprawiedliwego na śmierć mogło być krótkowzrocznym krokiem, ale jak pokazała przyszłość, Leszek okazał się bardzo zdolnym władcą (lepszym np. od samego Bolesława V, choć sytuację miał trudniejszą). Wstydliwy mógł liczyć na to, że Czarny - będąc bezpłodnym - całą swą domenę (posiadłości kujawskie + Małopolska) przekaże następnemu księciu, co będzie służyło tylko umocnieniu władzy księcia krakowskiego, a w dalszej perspektywie zjednoczenia kraju. Tak się jednak nie stało, z tego co pamiętam Leszek już w 1279 r. oddał część swoich ziem kujawskich bratu.

[ojej94]

Na pewno źle zrobił, że odszedł od tytułu dux Poloniae na rzecz dux Cracoviae. A mam pytanie. Jak myślicie, czy to, że Bolesław V poparł Czechy - Przemysława Ottokara mogło mieć związek z późniejszymi pretensjami do tych ziem przez Wacława II?

[Tofik]

Wacław II opierał swoje dążenia na podstawie przelania swoich "praw" do Krakowa na niego przez Gryfinę, żonę Leszka Czarnego, więc nie ma to żadnego związku z polityką Bolesława Wstydliwego.

[STK]

Wstydliwy oczywiście od ślubów czystości złożonych z żoną Kingą, ale to tak przy okazji.

Mnie zastanawia wyprawa księcia na Jaćwingów, w 1256 i 1264 dotkliwie najechali Małopolskę. Jeszcze w 1264 książę zorganizował wyprawę na Jaćwingów zakończoną sporym sukcesem - zabiciem księcia Jaćwingów Komata. Następnie zorganizował biskupstwo w Łukowie. Jednak ostatecznie misja chrystianizacji zakończyła się niepowodzeniem, dlaczego?

[secesjonista]

Wstydliwy oczywiście od ślubów czystości złożonych z żoną Kingą, ale to tak przy okazji.

Mnie zastanawia wyprawa księcia na Jaćwingów, w 1256 i 1264 dotkliwie najechali Małopolskę. Jeszcze w 1264 książę zorganizował wyprawę na Jaćwingów zakończoną sporym sukcesem - zabiciem księcia Jaćwingów Komata. Następnie zorganizował biskupstwo w Łukowie. Jednak ostatecznie misja chrystianizacji zakończyła się niepowodzeniem, dlaczego?

Tylko co zastanawia?

Fakt odwetowej wyprawy?

To, że misja chrystianizacji się nie powiodła (?), nie pierwszy i nie ostatni raz w historii.

Cóż więc kolegę tak zadziwia.

[secesjonista]

W dniu 4.07.2007 o 3:50 PM, Tofik napisał:

Do ostatecznego starcia doszło pod Suchymi Krutami w 1278 r. gdzie Przemysł poniósł klęskę i zginął w bitwie. Duże straty ponieśli też - posiłkujący Czechów - Małopolanie. W tym samym roku Bolesław odparł najazd Jaćwingów

 

W 1278 r. to raczej Bolesław Wstydliwy nie: "odparł najazdu" Jaćwingów, uczynił to w 1264 r. w bitwie stoczonej najprawdopodobniej pod Brańskiem (por. Z Romaniuk "Uroczysko Kumat pod Brańskiem", "Ziemia Brańska", t I 1989, t. II-III 1990/1991), a i wtedy nie tyle było to odparcie najazdu co wyprawa odwetowa.

"Tak tedy usłyszawszy o wnętrznych rozterkach Ruskich i Litewskich xiążąt, roku od Chrystusa Pana 1264, wielką mocą zszokowawszy wojska Polskie pod Zawichwostem, ciągnął na Podlasze, ostrożną sprawą (...) Co obaczywszy Bolesław, wywiódł Polskie uphy¹¹⁵ przeciw im szykowane, potkali się z obudwu stron ogromnie, jedni na drugich, ślepą a zapalczywie uporną chęcią, darli się, tak, iż kilko godzin wątpliwym zwycięztwem, i spólnym męstwem bitwa trwała. Potym gdy Polacy wielkością przemagali, i xiążę Jatwiezkie Komata ukłóli (...) iż ani uciekać, albo nogi umknąć na wojnie, ani też bitwy, choć przegraną widzieli, zwłoczyć albo wzbraniać byli zwykli. Dla którego uporu na teగ woగnie od Polaków prawie byli z gruntu wygładzeni, zwłaszcza bojare albo szlachta, iż tylko mało co chłopstwa, z nich zostało, którzy się potym z Litwą zmieszali, tak iż dziś imię Jatwieżów nie bardzo znajome jest".

/M. Stryjkowski "Kronika polska, litewska żmudzka i wszystkiéj Rusi" (fragmenty), oprac. Fundacja Nowoczesna Polska na podst. "Kroniki..." wyd. nakł. G.L. Glucksberga, Warszawa 1846, s. 46-47/

 

W 1278 r. to Leszek Czarny pobił pod Łuckiem wojska litewskie.

 

W dniu 4.07.2007 o 3:50 PM, Tofik napisał:

Małym Bolesławem zaopiekowała się Grzymisława, która była żoną Leszka

 

Trochę to dziwnie brzmi, a cóż miała począć matka ze swym synem? 

 

W dniu 4.07.2007 o 3:50 PM, Tofik napisał:

Wkrótce jednak Grzymisława i Bolesław zostali uwięzieni przez stryja Bolesława, Konrada Mazowieckiego. Zostali jednak z niego wypuszczeni dzięki panom małopolskim (m.in. Klemensa z Ruszczy) jak i Henryka Brodatego

 

Henryk Brodaty to raczej nie był: "panem małopolskim" i trudno nazwać "wypuszczeniem" ucieczkę:

"Ważnym wydarzeniem w XIII-wiecznych dziejach Sieciechowa, które zajmuje dużo miejsca na kartach kronikarzy, a nam dostarcza informacji klasztorze i grodzie kasztelańskim — jest uwięzienie i ucieczka Bolesława Wstydliwego z matką (...) Bliżej nieznane źródło, z którego Długosz czerpie wiadomości o tym fakcie, informuje nas o uwięzieniu przez Konrada Mazowieckiego w r. 1233 Grzymisławy i Bolesława in Czirsko castro suo forti, następnie o przeniesieniu illos in Syecyechoviense castrum supra fluvium Wisla (...) Pod r. 1234 Długosz opisuje szczegółowo ucieczkę księcia z matką po przeszło rocznym pobycie in Syecyechoviensi castro; ucieczka ta została zorganizowana przy pomocy opata sieciechowskiego, Mikołaja, z pochodzenia Francuza, który przekupił straże castri Syecyechoviensis
i Bolesław z matką na podstawionych tajemnie wózkach z więzienia umknęli (...)

Ze sprawą uwolnienia Bolesława związani są trzej przedstawiciele rodu Gryfitów (Klemens z Ruszczy, por. przyp. 62, Teodor i ew. Marek). Możliwe, że należałoby przyjąć propozycję Z. Budkowej, że źródłem wiadomości Długosza w tej sprawie był zaginiony rocznik mazowiecki".

/T. Wąsowiczówna "Topografia wczesnośredniowiecznego Sieciechowa", "Przegląd Historyczny", 1959, T. 50 , Nr 3, s. 579, s. 579 przyp. 62/

 

W dniu 1.01.2010 o 1:53 PM, ojej94 napisał:

Na pewno źle zrobił, że odszedł od tytułu dux Poloniae na rzecz dux Cracoviae.

 

W tym szedł za przykładem swej matki, stosowała ona różną tytulaturę odzwierciedlającą w pewnym zakresie zmieniającą się sytuację polityczną. W marcu 1228 r. występuje jako ducissa Polonie (na dokumencie wystawionym dla klasztoru cystersów w Jędrzejowie), ale w innym dokumencie z tego samego miesiąca pisze się: Grimislava Cracovie Ductrix at Sandomirie, w tymże samym roku podczas wiecu w Skaryszewie (maj) podpisuje się jako: Dei gratia ducissa Cracouie (na dokumencie uposażającym klasztor cystersów w Henrykowie), a gdy w Wierzbicy zrezygnowała z księstwa sandomierskiego, na rzecz syna Konrada Mazowieckiego, to tytułowała się już jedynie, jako: relicta ducis Lesconis.

"Zaczynał się okres zamieszek politycznych w Małopolsce, utrzymanie władzy dla małoletniego Bolesława stawało się coraz trudniejsze. Widać zmianę polityki księżnej, która zrezygnowała z tytułu
władcy krakowskiego, rozumianego ponaddzielnicowo jako tytuł księcia mającego szersze aspiracje polityczne".

/A. Teterycz-Puzios "Kilka uwag o działalności politycznej księżnych krakowskich w okresie rozbicia dzielnicowego", "Res Historica", T. 26, 2008, 13-14/

 

Czy w ogóle Bolesław miał aspiracje do: dux Poloniae?

Może zadowolenie się "małym" i skupienie aktywności na obronie swych ziem przyniosło lepsze owoce niźli próby uzyskanie władzy nad innymi ziemiami? W opinii kronikarzy zasłużył na pozytywne oceny, które chyba były szczere, nawet gdy uwzględnimy, że piszący je duchowni pamiętali jego aktywność donacyjną na rzecz Kościoła. Wedle Rocznika kapituły krakowskiej za jego władztwa miał panować wielki i długi pokój, a w zapiskach Rocznika małopolskiego określono go jako: obyczajnego, wstrzemięźliwego, obrońcę swobód, miłośnika służby wojskowej:

"Boleslaus dux Cracovie, filius Lestconis obiit, qui multis privilegiis et graciis ecclesiam Cracoviensem decoravit et clero libertatem dedit et tempore suo magna et bona pax fuit"

i
"homo castus, pudicus, sobrius, mansuetus, nulli malum pro malo reddens, libertatum eciam conservator, militum verus amator, religiosorum omnium fuit benefactor".

/za: G. Ryś "Jeden, święty, powszechny, apostolski. Spotkania z historią Kościoła", 2016, b.p., ed. elektr./

 

W dniu 4.07.2007 o 3:50 PM, Tofik napisał:

Bolesław formalnie sprawował władzę nad ziemią sandomierską, faktycznie jednak władzę i zwierzchnictwo nad Bolesławem sprawował Henryk Brodaty

 

Formalnie to Henryk Brodaty sprawował tę władzę w imieniu Władysława Laskonogiego, który na mocy układu w Cieni z 1228 r. adoptował Bolesława i uczynił go dziedzicem Wielkopolski.

[secesjonista]

W dniu 22.05.2010 o 5:07 PM, STK napisał:

Następnie zorganizował biskupstwo w Łukowie. Jednak ostatecznie misja chrystianizacji zakończyła się niepowodzeniem, dlaczego?

 

Z kilku powodów: ponieważ początkowi sojusznicy Bolesława Wstydliwego zrezygnowali z aktywnego wspierania tego projektu, ponieważ Krzyżacy okazali się skuteczniejsi w swych zabiegach dyplomatycznych w Rzymie i ostatecznie papież cofnął swą zgodę przelewając prawa do chrystianizacji Jadźwingów na rycerzy Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego.

Bolesław Wstydliwy w ustanowieniu biskupstwa misyjnego widział zapewne możliwość wzmocnienia swej pozycji względem innych książąt dzielnicowych, ograniczyłby apetyty zakonu krzyżackiego, a przy okazji nieco zaoszczędził dzięki zwolnieniu z dokładania się do innych krucjat. W tych zamiarach wspierał go Ziemowit I, panujący na Mazowszu, który w takim koncepcie widział naturalną konsekwencję wynikającą z jego sojuszu z księciem halicko-wołyńskim. Trzecią postacią zainteresowaną tą kwestią był Kazimierz I kujawski (Konradowic) i to on jako pierwszy zaczął zabiegać w Rzymskiej Kurii o zgodę na założenie biskupstwa misyjnego.

Ostatecznie papież Innocenty IV dał swój placet, który formalnie potwierdził dwiema bullami datowanymi na czerwiec 1253 roku. W pierwszej bulli papież zezwala księciu łęczycko-kujawskiemu i Bolesławowi Wstydliwemu na opanowanie Galindii, w drugiej bulli zaznacza, że nawracanie miało się odbywać w sposób pokojowy. W lipcu 1254 r. papież wydaje bullę "Ad audientiam nostram pervenit", w której precyzuje warunki powstania biskupstwa łukowskiego i wybór biskupa. Tego miał wyznaczyć papieski legat Opizon z Mezzano po konsultacjach z arcybiskupem gnieźnieńskim i duchowieństwem polskim. Wybór padł na franciszkanina Bartłomieja z Pragi. 

Tyle, że Krzyżacy nie ustawali w swej kontrakcji i w maju 1254 r. Rzym poddał pod władzę zakonu ziemie Jaćwingów i Bartów. W ten sposób te same ziemie Stolica Apostolska przyznała dwóm (a dokładniej: trzem) zantagonizowanym stronom. A dodatkowo Krzyżacy podpisali układ z Ziemowitem I i jego halickim sojusznikiem - Danielem, w myśl którego mieli oni otrzymać po 1/3 ziem Jadźwingów, pod warunkiem wspierania zakonników w podboju tych obszarów. W ten sposób Bolesław Wstydliwy stracił swego pierwotnego sojusznika. Potem mamy porwanie Ziemowita przez rozeźlonego Kazimierza kujawskiego, odwetowe spustoszenie ziem Jadźwingów przez Krzyżaków (czyli ziem podlegających wciąż formalnie akcji misyjnej Kazimierza i Bolesława). w 1255 r. Kazimierz w myśl ugody inowrocławskiej zrzeka się na rzecz Zakonu praw do północnej części Jaćwieży. W 1257 r. papież Aleksander IV wydaje bullę "Dilectus filius nobilis vir" wskrzeszającą biskupstwo łuckie i potwierdzającą oddanie ziem jaćwieskich pod zwierzchnictwo książąt polskich, anulując tym samym wcześniejsze prerogatywy poczynione na rzecz Zakonu.

"W maju 1257 roku Zakon Krzyżacki złożył apelację do Rzymu, domagając się prowadzenia akcji misyjnej na ziemiach Jaćwingów, jak również cofnięcia klątwy legata Opizona z 1254 roku. W odpowiedzi na apelację zaangażowani w sprawy jaćwieskie książęta polscy spotkali się w Krakowie, gdzie doszło do załamania zgodnego dotychczas współdziałania. Ziemowit I wystąpił z koalicji zajmując stanowisko przychylne Krzyżakom. Na początku sierpnia 1257 roku w wyniku rokowań we Włocławku wszelkich pretensji do ziem jaćwieskich na rzecz Krzyżaków zrzekł się Kazimierz kujawsko-łęczycki. W efekcie Bolesław Wstydliwy pozostał w izolacji i musiał zrezygnować ze swych planów politycznych oraz chrystianizacyjnych [7, s. 257]. Szóstego sierpnia 1257 roku papież Aleksander IV stwierdził, że tylko Zakon Krzyżacki jest uprawniony do głoszenia haseł krucjatowych w odniesieniu do Litwinów i Jaćwingów. Kuria cofnęła wszystkie klątwy oraz interdykty nałożone na Krzyżaków w związku z akcją misyjną, prowadzoną wśród Jaćwingów i innych pogan. Wszelkie pełnomocnictwa odebrano też biskupowi łukowskiemu Bartłomiejowi, mimo ich wcześniejszego rozszerzenia w kwietniu 1257 roku. Zdaniem papieża hasła, które głosił biskup Bartłomiej stały w jaskrawej sprzeczności z krzyżacką krucjatą do Prus. Decyzje Aleksandra IV z sierpnia 1257 roku oznaczały, iż biskupstwo łukowskie nie ma racji bytu. Próby restytucji diecezji nigdy nie zostały podjęte".

/M. Gomółka "Biskupstwo łukowskie – powstanie, obsada, upadek (1254–1257)",  "Історія релігій в Україні" Науковий щорічник, 2017. Вип. 27, Львов, s. 10/