Jednoty: litewska i wileńska

[Semper]

Ewa Cherner
Słownik biograficzny duchownych ewangelicko‐reformowanych
Jednota Litewska i Jednota Wileńska 1815‐1939

 

ISBN 978-83-7507-233-4
Format B-5, 452 s., ilustracje, bibliografia, indeksy: osób, miejscowości

stosowny link

 

Słownik wypełnia wiele luk w historii protestantyzmu na dawnych terenach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, szczególnie w XIX wieku. Widzimy Kościół sięgający swą strukturą XVI i XVII w. i trwający przy niej aż do 1939 roku. Obserwujemy wierne zaangażowanie starych rodów, jak Grabowscy, Grużewscy, Puttkamerowie, Mackiewiczowie, Moczulscy, Świdowie. Widzimy wpływ, jaki miały na Kościół ruchy migracyjne w XIX w.: emigracja Polaków z dawnego Wielkiego Księstwa oraz imigracja z różnych stron Europy wraz z rozwojem tych ziem. Widzimy polskie szlacheckie parafie, ale także Litwinów, Niemców, Żmudzinów, Czechów, Szwajcarów i potomków hugenotów. Następują procesy polonizacyjne, ale też germanizacja czy narastanie litewskiego ruchu narodowego, często w obrębie tych samych rodzin (Mieszkowscy, Dilisowie). Mamy nie tylko biogramy pastorów-spiskowców, jak Aleksander Kawelmacher, ale i osoby współpracujące z rosyjskim zaborcą, jak pastor Samuel Nerlich. Śledzimy historie prawdziwie tragiczne, takie jak pastora Jana Mollesona. Cała jego rodzina to pierwowzór rodziny Rollinsonów z Mickiewiczowskich „Dziadów”. Pastor, który nieświadomie donosi na swojego syna, skazanego przez to na śmierć, poddany zostaje do końca życia totalnemu ostracyzmowi. Jego żona Felicjanna wybłagała złagodzenie kary dla syna na dożywotnie zesłanie na Syberię i była jedyną osobą na pogrzebie męża. Mamy statecznych, sumiennych, stereotypowych pastorów kalwińskich, takich jak Władysław Kurnatowski, ale i jego bratanka, pastora-pieniacza, Bogusława Jana Kurnatowskiego. Mamy skandale obyczajowe – ale i zgodne, wieloletnie małżeństwa.
Dzięki ogromnej i mozolnej pracy Ewy Cherner udało się uchronić przed zupełnym zapomnieniem małe ojczyzny polskich i litewskich ewangelików: gimnazjum i pastorów w Słucku na Białorusi; parafię zahalską, położoną wśród poleskich błot, do której pastorzy podróżowali łódką i odprawiali nabożeństwa w drewnianych kaplicach, butwiejących i mozolnie odbudowywanych przez wiernych; garstkę ewangelików-reformowanych zbierających się na domowych kalwińskich nabożeństwach w Rohatyniu, przy dawnej polsko-rosyjskiej granicy z 1772 r. w Witebskiem; tyleż senny, co monumentalny katedralny kościół w Kojdanowie, który chroniły mury obronne i wieże pamiętające okres nie tak pokojowej kontrreformacji na tych ziemiach, Widzimy wielopokoleniowe dynastie pastorskie – Aramowiczów, Ceraskich, Kurnatowskich, Reczyńskich – koligacjami rodzinnymi sięgające początków reformacji w Polsce.

Parafrazując tytuł słynnej książki hrabiny Marion Doenhoff, książka Ewy Cherner przywraca nam choć na chwilę ludzi, których imion już nikt nie wymienia, nikt nie pamięta – oprócz Boga, któremu służyli.
Ks. dr Kazimierz Bem, Wprowadzenie (fragmenty)

Spis treści

Kazimierz Bem, Wprowadzenie
Wstęp
Podziękowania

Biogramy

Aniszewski Aleksander
Aramowicz Adam
Aramowicz Jakub
Balczewski Aleksander
Balczewski Gabriel
Baloun Miłosław
Bałaban Antoni
Bernacki Bogusław
Biergiel Józef
Ceraski Józef
Ceraski Michał Ceraski Michał Władysław 
Ceraski Władysław
Chodorowski Stefan
Chodorowski Stefan Józef
Ciechański Aleksander
Cumft Adam
Cumft Marcin G .
Czygłowski Michał
Czyż Konstanty
Dilis Paweł
Downar Rafał
Drue Józef
Fajans Józef
Głowacki Bogusław
Głowacki Józef
Gorodiszcz Piotr
Grotkowski  Tobiasz
Herowski Bogusław
Herowski Jan
Jakubenas Paweł
Janik Józef
Jaremko Piotr
Jastrzębski Michał
Jastrzębski Stanisław
Jelinek Jan
Kader Andrzej
Kawelmacher Aleksander
Kołysza Jerzy
Kubik Henryk
Kühn Józef
Kuncewicz Lucjan
Kuncewicz Romuald
Kurnatowski Bogusław Jan
Kurnatowski Bogusław Samuel
Kurnatowski Felicjan
Kurnatowski Jan
Kurnatowski Konstanty
Kurnatowski Oskar
Kurnatowski Tytus
Kurnatowski Władysław
Kwantski Aleksander
Lipiński Stefan
Lothweison Julian
Łabowski Aleksander
Mandzelowski Adam
Mandzelowski Jan
Mandzelowski Józef
Mandzelowski Władysław
Marszewski Józef 
Mieszkowski Aleksander
Mieszkowski August
Mieszkowski Wilhelm
Moczulski Adam
Moczulski Aleksander
Moczulski Karol
Moczulski Konstanty
Molleson Jan G .
Natkiewicz Karol
Nejman Adolf
Nerlich Karol
Nerlich Samuel
Opoczeński Jarosław
Orłowski Leonard
Paszkiewicz Aleksander
Piasecki Aleksander Otton
Pospiszył Józef
Reczyński Jerzy
Reczyński Michał
Reczyński Paweł
Reczyński Stefan
Snarski Jan
Szarnas Adam
Szepetys Jan
Szwedko Sergiusz
Thumas Konstanty
Tomesz Jan
Wannowski Felicjan
Wannowski Konstanty
Wannowski Leopold
Wannowski Michał
Young Konstanty

Tabela 1. Duchowieństwo Jednoty Litewskiej Ewangelicko-Reformowanej w 1815 roku
Tabela 2 . Liczebność parafii Jednoty Litewskiej w latach 1818, 1905 i 1909
Dyrektorzy i miejsca obrad Synodów Jednoty Litewskiej w latach 1815-1939
Superintendenci Jednoty Litewskiej Ewangelicko-Reformowanej
Superintendenci i seniorzy Jednoty Wileńskiej Ewangelicko-Reformowanej
Kolegium Jednoty Litewskiej Ewangelicko-Reformowanej w latach 1830-1918
Kolegium/Konsystorz Jednoty Wileńskiej Ewangelicko-Reformowanej w latach 1919-1939
Bibliografia
Spis ilustracji
Indeks osób
Indeks miejscowości
Biogramy zamieszczone w książce: K. Bem, Słownik biograficzny duchownych ewangelicko‐reformowanych. Pastorzy i diakonisy Jednoty Małopolskiej i Jednoty Warszawskiej 1815‐1939, Warszawa 2015

Edytowane 17 Marzec 2018 przez Semper

[Semper]

Ewa Cherner podaje nowe szczegóły.
Polecam bardzo ciekawy wywiad z autorką

[euklides]

Trochę to wszystko mętne. Słowo "ewangelicy"  jest tu używane jako synonim kalwinów a mnie się ono zawsze kojarzyło z luteranami. A przecież kalwini i luteranie to co innego. Poza tym nigdy bym nie wpadł na to że kościół ewangelicko-reformowany (nazwa wzięta z w.w wywiadu) to kościół kalwiński. Jeżeli chce się coś jakoś zareklamować to trzeba napisać co to jest, czym się różni od innych chrześcijańskich struktur, a na forum historycznym to jeszcze wypadałoby napisać skąd to się wzięło oraz kiedy i gdzie się to pojawiło. Jeżeli te warunki nie są spełnione to każdy kto coś na ten temat przeczyta szybko się zniechęci bo nic nie zrozumie.   

[Bruno Wątpliwy]

A może należy optymistycznie zakładać, że jeżeli ktoś jest zainteresowany tematyką religijną, to najprawdopodobniej np. pojęcia: ewangelicy-augsburscy i ewangelicy-reformowani nie są mu obce i nie musi przechodzić szkoleń w aż tak bardzo podstawowym zakresie? 

A jak już naprawdę nie wie w czym rzecz, to bez najmniejszego problemu jest w stanie to sprawdzić?

[euklides]

W dniu 23.01.2019 o 11:56 AM, Bruno Wątpliwy napisał:

A może należy optymistycznie zakładać, że jeżeli ktoś jest zainteresowany tematyką religijną, to najprawdopodobniej np. pojęcia: ewangelicy-augsburscy i ewangelicy-reformowani nie są mu obce i nie musi przechodzić szkoleń w aż tak bardzo podstawowym zakresie? 

(...)

 

Akurat po przeczytaniu powyższego się dowiedziałem że ewangelicy-reformowani to kalwini i żadne wielkie szkolenie nie jest tu potrzebne a co do zainteresowania to wystarczy umiarkowane.  

 

W dniu 23.01.2019 o 11:56 AM, Bruno Wątpliwy napisał:

(...)

A jak już naprawdę nie wie w czym rzecz, to bez najmniejszego problemu jest w stanie to sprawdzić?

 

Wypada mi podziękować za dobrą radę ale nie jest najlepsza. Zwracam uwagę że proces poznawania rzeczywistości składa się z 2 etapów: analizy i syntezy. Tutaj na tym forum zdarza się że w odpowiedzi na czyjeś wątpliwości daje się dobre rady w postaci gdzie co szukać a przecież to może być przydatne tylko w analizie. Ja osobiście wolę poczytać jakąś syntezę napisaną przez człowieka który analizował zagadnienie a przy tym ma olej w głowie. Przecież jeżeli wpadnie w ręce jakiś tekst to czasem nawet po jego pobieżnym przejrzeniu wiadomo czy autor te 2 w.w warunki spełnia, chociaż czasem zdarza się że spełnia ale i tak pisze mętnie.     

[secesjonista]

W dniu 23.01.2019 o 10:50 AM, euklides napisał:

Trochę to wszystko mętne. 

 

Na ogół; przynajmniej na tym forum; kiedy euklides coś uważa za mętne to oznacza, że dla większości ludzi zajmujących się taką kwestią wszystko jest w miarę jasne. 

 

W dniu 23.01.2019 o 10:50 AM, euklides napisał:

Słowo "ewangelicy"  jest tu używane jako synonim kalwinów a mnie się ono zawsze kojarzyło z luteranami.

 

Cóż nie od dziś wiemy, że skojarzenia euklidesa dziwnymi ścieżkami podążają, czy jest winą innych, że w podstawowych kwestiach euklides czegoś nie wie?

 

W dniu 23.01.2019 o 10:50 AM, euklides napisał:

Jeżeli chce się coś jakoś zareklamować to trzeba napisać co to jest, czym się różni od innych chrześcijańskich struktur

 

Jeśli ktoś zamierza sięgnąć bądź kupić książkę będącą słownikiem biograficznym pewnej konfesji to nie potrzebuje takiej informacji. Wywiad poświęcony jest pewnemu wycinkowi historii członków Jednoty, w jego zakres nie ma potrzeby wprowadzać wykładu o różnicach pomiędzy kalwinami a innymi chrześcijanami.

 

22 godziny temu, euklides napisał:

Ja osobiście wolę poczytać jakąś syntezę napisaną przez człowieka który analizował zagadnienie a przy tym ma olej w głowie

 

Jeden woli syntezę, inny coś z heurystyki, a ktoś inny badani przyczynkarskie. I co z tego ma wynikać? 

 

21 godzin temu, euklides napisał:

Zwracam uwagę że proces poznawania rzeczywistości składa się z 2 etapów: analizy i syntezy. Tutaj na tym forum zdarza się że w odpowiedzi na czyjeś wątpliwości daje się dobre rady w postaci gdzie co szukać a przecież to może być przydatne tylko w analizie

 

A ja zwracam uwagę, że nie jest prawdą, iż proces poznawczy czy metody naukowe składają wyłącznie z takich etapów. Jak sięgnie euklides po stosowną literaturę to dowie się, iż podstawową zasadą jest, że metoda badawcza wyznaczona jest przez środki badania. Dowie się też ze zdziwieniem, że istnieją inne operacje myślowe wykorzystywane w procesie poznawczym.

Nie ma potrzeby tworzyć O.T.

Niech euklides założy stosowny temat gdzie będzie mógł do woli podyskutować o procesach poznawania rzeczywistości.