Stosunek do pamiątek po I WŚ

[Furiusz]

Zastanawia mnie jak władze PRLu odnosiły się do pozostałości z czasów I WŚ na swoim terytorium? Dla przykładu jedna z mogił w Szymanowie, żołnierzy rosyjskich, znalazła się na terenie PGRu i została rozorana. Wypadek przy pracy czy smutna rzeczywistość?

[adamhistoryk]

Są cmentarze z okresu I Wojny Światowej w bardzo dobrym stanie. Jeżeli teraz są w należytym stanie, to ( to się rozumie samo przez się) władze PRL nie zaorały tych cmentarzy. Ale to nie oznacza że nie popadły w ruinę. Czytamy w "Przewodniku po Ziemi Bocheńskiej": "II wojna światowa i kilkadziesiąt lat PRL-u sprawiły, że cmentarze z I wojny światowej odeszły w zapomnienie. Wiele z nich porastało zielskiem i drzewami, wiele zostało wręcz zdewastowanych". Poza tym Furiuszu możesz zdobyć wiedzę na temat istniejących cmentarzy z I Wojny światowej w "Ogólnopolskiej komputerowej Bazie Cmentarzy Wojennych".

[secesjonista]

Tylko, że z tej bazy raczej trudno się dowiedzieć jaki był stosunek władz PRL do tego typu miejsc pamięci.

Co do przypadku podanego przez Furiusza istotnym jest czy zaorano mogiłę bez przeniesienia szczątków? No i: czyja to była decyzja: władz powiatowych, centralnych czy samowola jakiegoś lokalnego dyrektora?

Mnie się zdaje, że z miejscami zbiorowych pochówków żołnierzy tej wojny nie było w czasie PRL tak źle, pozostała przecież świadomość o tym w jak różnych mundurach przyszło samym Polakom walczyć. Jakieś świadome niszczenie to raczej incydentalne przypadki, zupełnie inną kwestią jest aktywna ochrona takich miejsc. Wiele cmentarzysk po prostu niszczało, z czasem coraz mniej przypominając czemu to służyło. Dochodzi do tego strategia "przymykania oczu", czyli udawania, że nie zauważa się jak to okoliczni mieszkańcy cmentarze traktują jako źródło materiału budowlanego.

Ciekawym jest współczesne spostrzeżenie:

"Paradoksalnie na obszarach, które są biedniejsze (jak na Podkarpaciu czy Lubelszczyźnie), działań naprawczych jest o wiele więcej. Ciekawym jest również fakt częstego podkreślania przez Wielkopolan czy Ślązaków podobieństw względem pozytywnych cech niemieckich takich jak gospodarność i porządek. Co więc powoduje, że cmentarze dawnych mieszkańców Polski są w tak złym stanie?".

/A. Kurasińska "Problematyka ochrony cmentarzy", w: "Ewangelicy w gminie Kórnik", red. M. Machowska, J. Wałkowska, Poznań 2015, s. 43/

Może ten stan rzeczy pośrednio związany jest z sytuacją na Ziemiach Odzyskanych tuż po wojnie, kiedy starano się podkreślić polskość tych ziem, poprzez rugowanie z przestrzeni elementów świadczących o tym, że i inni tu zamieszkiwali?

[adamhistoryk]

Ale Furiusz może wyciągnąć wniosek ile pracy włożono w odbudowę cmentarzy.

[secesjonista]

No nie wiem, dwa przypadkowe obiekty:

Lokalizacja: Aleksandrówka, las

Gmina: Kozienice

Miejscowość: Aleksandrówka

Rodzaj obiektu: Cmentarz wojenny

Liczba pochowanych: nieznana

Liczba zidentyfikowanych: 0

Na cmentarzu spoczywają nieznani żołnierze armii rosyjskiej i austro-węgierskiej, polegli w latach 1914-1915. Powierzchnia obiektu wynosi 0,04 ha.

Lokalizacja: Asuny - dawny cmentarz wiejski (ewangelicki)

Gmina: Barciany

Miejscowość: Asuny

Rodzaj obiektu: Mogiła/grób zbiorowy

Liczba pochowanych: 2

Liczba zidentyfikowanych: 2

Mogiła zbiorowa 2 żołnierzy armii niemieckiej z I wojny światowej położona na dawnym cmentarzu wiejskim (ewangelickim). W miejscowości Asuny ustalono 2 lokalizacje dawnych cmentarzy niemieckich. Konkretna lokalizacja mogiły nie została ustalona.

W mogile spoczywają 2 osoby, w tym zidentyfikowany Musk. Schwarz vom Inf.R. 83 zmarły 9 września 1914 r . oraz 1 niezidentyfikowany żołnierz.

Żołnierze polegli w Bitwie nad Jeziorami Mazurskimi w dniach 5-13 września 1914 r.

Co na podstawie tego można wywnioskować: o stosunku władz PRL i ew. włożonej pracy w tym okresie (bo o tym chyba jest temat)?

[gregski]

W Brwinowie w latach 80/90 ubiegłego wieku przekopano wojskowy cmentarz z 1914/15 roku zawierający około 140 mogił.

Z tym, że to chyba była inicjatywa miejscowego proboszcza.

[secesjonista]

Z tego co pamiętam pisał o tym szerzej gregski na "boazerii"; nie znając szczegółów w tej sprawie trudno mi się wypowiadać, tak ogólnie to tego typu praktyka nie jest czymś wyjątkowym. Stare groby często są "usuwane", szczątki oczywiście powinny być przeniesione do ossarium. Inna sprawa, że; moim zdaniem; powinno się pozostawić jakąś pamiątkową mogiłę świadczącą o zbiorowym pochówku w tym miejscu.

[jancet]

Zdarzyło mi się "odkryć" jeden z cmentarzy wojennych w Beskidzie Niskim. Nie założę się, ale chyba koło wsi Gładyszów.

Historia jest nieco romantyczno-polityczna.

Polityczna dlatego, że był to kurs Organizatorów Turystyki PTTK, realizowany przez koło, sympatyzujące z lewicowym ZSP. Aby "mucha nie siadała" poprosiliśmy prawicowe Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich o prowadzenie zajęć terenowych w Beskidach. Więc ja - jako komuch (wówczas to określenie chyba nie funkcjonowało, ale oddaje istotę rzeczy) miałem udowodnić tym z SKPB, że znam się na górach.

Romantyczna dlatego, że był to nasz - czyli mój i Ewy, wówczas mojej dziewczyny, a dziś żony - pierwszy wspólny wyjazd w góry. Przy czym Ewa była oficjalnie kursantką, a ja wchodziłem w skład organizatorów.

Elementem kursu były tzw. "manewry", czyli odszukiwanie określonych punktów w terenie. Robiono to w zespołach 2-osobowych. Choć nie byłem kursantem, zgodzono się, bym szedł z Ewą w jednym zespole.

Dostaliśmy za zadanie odczytanie napisu na głównym pomniku cmentarza wojennego, który znajduje się "na południowych stokach Gładyszowa". Przy czym nie wydawało mi się jasne, czy chodzi o stok na południe od Gładyszowa, czy o południowy stok góry, opadający w pobliżu Gładyszowa.

Obstawiliśmy to drugie i po paru godzinach intensywnego poszukiwania znaleźliśmy ów cmentarz. Było to dość szokujące, bo rosły na jego terenie kilkudziesięcioletnie drzewa. I choć mur wokół cmentarza był nader wyniosły, a pomnik główny wręcz monumentalny, to w dzikiej przyrodzie Beskidu można było przejść 10 metrów obok i nic nie zauważyć.

Po powrocie do "bazy" podaliśmy treść owego napisu. I tu kolejny szok - okazało się, że przewodnik SKPB (nie pamiętam ni imienia, ni nazwiska, jeśli to przeczyta, serdecznie pozdrawiam) wysłał nas w nieznane, bo sam przedtem szukał tego cmentarza, ale nie znalazł. Więc to my jesteśmy odkrywcami.

A co do tematu - to stosunek władz PRL do pamiątek po wielkiej wojnie był zerowy. To znaczy pozwalano, by las je zarastał, ale nie niszczono. Mimo wszystko w latach 70-ych i 80-ych podjęto działania, mające na celu identyfikację tych pamiątek, w których to działaniach mimochodem się zapisałem.

[adamhistoryk]

A czy jest jakowyś spis cmentarzy z I Wojny Światowej które zostały zniszczone celowo przez władze PRL?

[secesjonista]

To żart?

Jak na razie nikt nie wykazał by: celowo niszczono, zatem do spisu - daleka droga.

[jancet]

A czy jest jakowyś spis cmentarzy z I Wojny Światowej które zostały zniszczone celowo przez władze PRL?

Choć po Beskidach i Bieszczadach chodziłem dość długo, a i grupy kursantów prowadziłem, więc musiałem się dokształcać, jednak nigdy w żadnym materiale, ani nawet w plotce nie zetknąłem się z informacją, by władze PRL celowo niszczyły jakikolwiek cmentarz z I wojny.

Oczywiście, udowodnienie, że czegoś nie było, pozostaje poza zasięgiem moim i nauki w ogóle.