Z borsukiem przez wieki

[secesjonista]

U Ałtajczyków istniał zwyczaj tyczący się borsuka (a ściślej tego co zeń zdjęto):

"z podobną symboliką spotkać się można w mieszkalnej jurcie. Górna strefa mieszkania (jurty) znajdowała się w bliskim związku ze światem niebiańskim. Po brzozie ustawionej w centrum jurty i wystającej przez otwór dymny szaman wspinał się jak po drabinie do bóstw górnego świata. Liczba wykonanych w niej nacięć symbolizowała liczbę warstw niebiańskich. Jako naruszenie panującego porządku uważano znajdowanie w górnej strefie domu zwierząt związanych z powierzchnią ziemi i podziemia. Na piecu nie wolno było np. kłaść skóry psa, borsuka czy świstaka".

/K. Górny "Szamańska wizja świata Ałtajczyków", "Lud", t. 77, 1994, s. 156/

W bytowskiem borsuk, obok np. "płaczu jelenia", łasicy podkopującej się pod dom miał, miał zwiastować śmierć.

/szerzej: J. Perszon "Na brzegu życia i śmierci: zwyczaje, obrzędy oraz wierzenia pogrzebowe i zaduszkowe na Kaszubach"; R. Kukier "Kaszubi bytowscy: zarys monografii etnograficznej"/

W swej pracy Leonard J. Pełka "Polska demonologia ludowa" podaje wierzenie o duchach zwanych "wypiórami" mającymi m.in. przybierać postać borsuka.

W "Zwierzęta a zabobony" (A. Bereszyński, S. Tomaszewska) pośród dość znanych powiedzeń i przysłów, mamy: "borsukowe lata" - starość, "żyć jak borsuk w norze" - zajmować się tylko swoim domem/własnymi sprawami.

Z zakresu lecznictwa i wierzeń, odnotowano taką praktykę, jeszcze ok. 1620 roku:

"... zawieszano na szyi, w celach leczniczych 'włosiastą skóreczkę z borsuka', w którą się także owijała położnica, aby się ubezpieczyć przed demonami. Do dziś menstruację w gwarze ludowej niemieckiej oznaczają zwrotem 'auf der Daxhaut liegen' = leżeć na skórze borsuczej".

/H. Biegeleisen "Matka i dziecko", Ateneum 1927, s. 348/

[adamhistoryk]

Maria Juszkiewiczowa w "Czarodziejskim imbryczek" ( zbiór baśni i legend japońskich) w tytułowym opowiadaniu pisze o imbryku który zamienia się w borsuka. Śpiewa i tańczy, dzięki czemu właściciel imbryka staje się bogaty. Z tego opowiadania wynika że w Japonii postrzegano borsuka przyjażnie.

Edytowane 7 Luty 2015 przez adamhistoryk

[secesjonista]

Z zastrzeżeniem, że nie ma pewności czy w japońskiej bajce występuje rzeczywiście borsuk. Bajka opiera się na obecnym w japońskiej (i chińskiej) mitologii cesze borsuka (bądź podobnych zwierząt - o czym poniżej) którą była zmiennokształtność. Zawiera się w tym znany element mitologiczny - negocjacji zwierzęcia z człowiekiem. Bajka pojawia się w wielu wersjach, imbryczek potrafi zamieniać się w dziewczynę, uratowane zwierzę w imbryczek. Co do metod wzbogacenia się, też istnieje wiele wersji: zwierzę zamienia się w imbryczek, który biedak może sprzedać, zwierzę zamienia się w tańczący imbryczek (czasami częściowo zdeformowany - z imbryczka wystaje zwierzęcy ogon itp.), który pokazywany jest za odpłatnością.

W różnych wersjach tej bajkowej historii mamy najczęściej jenota, występują też: lis, szop czy rzadziej borsuk. Problem z identyfikacją jest taki, że niedokładnie wiadomo co może się kryć pod nazwą "tanuki" (w japońskim: 狸), choć pierwotnie miała być to odmiana jenota, to w różnych regionach Japonii, mianem tym określa się całkiem różne zwierzęta.

O motywie "zwierzęco-imbryczkowym" wiele jest w Sieci, wystarczy poszukać za pomocą fraz: "分福茶釜" czy "Bunbuku Chagama".

W apokryficznej "Księdze Henocha", choć o jakimś szczególnym znaczeniu borsuka nic nie ma, to w jakiś sposób został on wyróżniony. Kiedy ze statku wyszedł człowiek i trzy byki (biały,czarny i czerwony) i poczęły się mnożyć, wydając na świat zwierzęta, pośród których obok m.in.: lwów, wilków, tygrysów, lisów, dzików mamy naszego borsuka.

O nie do końca rozpoznanych konotacjach postaci borsuka w świecie celtyckim co nieco napisano przy okazji postaci Tasgetiusa:

en.wikipedia.org/wiki/Tasgetius.

O borsukach głównie w literaturze, ale i mitach japońskich czy irlandzkich:

en.wikipedia.org/wiki/List_of_fictional_badgers.