Szmalcownicy

[Albinos]

Czy Kolega Albinos, którego postrzegam jako experta w materii okupowanej Warszawy, coś więcej na ten temat wie?

Raz - dajmy sobie spokój z tym ekspertem. Dwa - kolega Albinos z przykrością musi stwierdzić, że w sprawie Hotelu Polskiego ciężko mu cokolwiek powiedzieć ponad to, co każdy sam może z łatwością wyszperać w sieci, a to z tej przyczyny, że nigdy się tematem nie zajmował.

[secesjonista]

Ot takie dziwne zakręty historii słów...

najdziwniejszym miejscem gdzie natknąłem na "szmalcowników" był tom "Harry Potter i Insygnia Śmierci" ("Harry Potter and the Deathly Hallows") w tłumaczeniu Andrzeja Polkowskiego, jako objaśnienie słowa "snatchers".

Zupełnie nierozpoznanym (acz często występującym w literaturze wspomnieniowej) co do skali jest kwestia szmalcownictwa na polskiej wsi. W pewnym stopniu wspomina o tym w swym artykule "Tragiczna noc okupacji niemieckiej : o problematyce 'kolaboracji oddolnej' w Generalnym Gubernatorstwie (1939–1945)" Stanisław Salmonowicz.

/"Studia Iuridica Toruniensia. Studia monograficzne ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Łaszewskiemu" Vol. 11, 2012; dostępne w sieci/

[secesjonista]

(...)

Nie wiem, czy się mnie uda, ale spróbuję pogrzebać przy opublikowanych aktach krakowskiego SD.

I jakie efekty tegoż grzebania?

[Albinos]

Pierwsza zaś, opus magnum Hilberga, ma w bliżej nieokreślonym czasie pojawić się na polskim rynku (pierwotnie planowano publikację na pierwszą połowę 2013, ale coś chyba nie wyszło, ewentualnie ja o czymś nie wiem).

Bliżej nieokreślony czas powiedział do widzenia i zaprezentował polskie wydanie dzieła Raula Hilberga: http://www.holocaustresearch.pl/index.php?mod=news&show=282

[jancet]

Tylko dlaczego zakładasz antysemityzm szmalcownika?

Ja nie zakładam antysemityzmu szmalcownika, ponieważ nie wiem, kto to właściwie jest "szmalcownik".

Ja to tępy inżynier jestem i potrzebuję... no może nie definicji, ale jednak czegoś, co pozwala odróżnić śrubkę od wkręta. Więc z inżynierskim uporem wracam do pytania:

KTO TO BYŁ "SZMALCOWNIK"?

Bo dopóki sobie tego nie wyjaśnimy, to jakakolwiek dyskusja sensu nie ma.

Ps. Pamiętam, że z jednego forum zostałem już wydalony, ponieważ dopominałem się zdefiniowania pojęć "uwłaszczenie" i "nomenklatura", a mod temu definiowaniu był przeciwny. No ale może tu jest inaczej.

[secesjonista]

(...)

KTO TO BYŁ "SZMALCOWNIK"?

Problem zróżnicowania definicji pojęcia został już zaznaczony, czego od nas wymaga jancet więcej?

Najogólniejsza, brzmi: szmalcownik to osoba czerpiąca korzyści z szantażowania ukrywającego się Żyda.

(...)

Bo dopóki sobie tego nie wyjaśnimy, to jakakolwiek dyskusja sensu nie ma.

Atoli jak mniemam nie zakazuje nam jancet dywagacji w tym temacie?

(...)

Ps. Pamiętam, że z jednego forum zostałem już wydalony, ponieważ dopominałem się zdefiniowania pojęć "uwłaszczenie" i "nomenklatura", a mod temu definiowaniu był przeciwny. No ale może tu jest inaczej.

My nie jesteśmy, aż tak restrykcyjni, chociaż faktycznie jak ktoś zaczyna wałkować jedną kwestię w jakimś temacie powtarzając jedną "mantrę" staje się to dla dyskutantów cokolwiek nużące i odstręczające.

[jancet]

Niech więc tak będzie, że jest to "dla dyskutantów cokolwiek nużące i odstręczające", nic na to nie poradzę, zakres pojęcia "szmalcownik" zdaje mi się kluczowym, a zarazem nadal niejasnym.

Problem zróżnicowania definicji pojęcia został już zaznaczony, czego od nas wymaga jancet więcej?

Marzy mi się jasne i ścisłe zakreślenie tego pojęcia.

Najogólniejsza, brzmi: szmalcownik to osoba czerpiąca korzyści z szantażowania ukrywającego się Żyda.

No a tak konkretnie: czy osoba, ukrywająca tegoż Żyda, i czerpiąca korzyści z szantażowania, że ukrywać go przestanie, to szmalcownik czy nie szmalcownik?

[secesjonista]

Nazwa jest i będzie nieostra, jak sobie z tym poradzi jancet?

Odpowiadając na pytanie - dla mnie szmalcownik.

[secesjonista]

widiowy7 napisał:

"Mam wrażenie, że szmalcownictwo zostało dość późno potępione przez AK. Już po upadku Powstania w getcie warszawskim?

Znaczy już wprowadzono "czapę".

Jak już odpowiadałem - pierwszy wyrok zapadł w lipcu 1943 roku, natomiast w tej kwestii trzeba pamiętać o ogólnej sytuacji związanej z tworzeniem sądów "dla cywilów". Do czasu wydania rozkazu nr 165 przez komendanta AK sądzenie cywili donoszących do okupanta nie miało podstaw prawnych. A samo powstawanie sądów cywilnych opóźniało się w związku z negatywną opinią szeregu polskich prawników, w tym Leona Nowodworskiego, dyrektora Departamentu Sprawiedliwości Delegatury Rządu.

Do dziś dyskusyjnym wydaje się stwierdzenie Eugeniusza Ernsta (przewodniczącego CSS m.st. Warszawy), że koncepcja powstania cywilnych sądów specjalnych właśnie w związku z kwestią szmalcownictwa:

"CSS-y powstały w grudniu 1942 r., a sama koncepcja ich powołania zrodziła się po zwróceniu się Rady Pomocy Żydom 'Żegota' do Delegatury Rządu o pomoc w tępieniu denuncjacji i szantaży wobec ludności żydowskiej".

/L. Gondek "Polska karząca 1939-1945. Podziemny wymiar sprawiedliwości w okresie okupacji niemieckiej", Warszawa 1988, s. 61-62/

Ta relacja jest o tyle dyskusyjną zważywszy, że pierwszy wyrok zapadł 12 stycznia 1943 r. a na szmalcownika 7 lipca tegoż roku.

O kwestii donosicielstwa/współdziałania z okupantem (w związku z Żydami) pisano w prasie podziemnej, początkowo głównie w formie:

"Wypadki współdziałania w zbrodni z Niemcami były mimo zachęty ze strony okupantów rzadkie i sporadyczne i spotykały się z powszechnym potępieniem ogółu".

/"Rzeczpospolita Polska", 14 października 1942 r./

Pierwszy wyraźny sygnał w prasie to dopiero marzec 1943 roku. Niemal jednocześnie w "Biuletynie Informacyjnym", wspomnianej "Rzeczpospolitej...", w "WRN" i "Reformie" (związanej ze środowiskiem katolickim) ogłoszono "Ostrzeżenie" skierowane przez KWC do całego społeczeństwa.

O pierwszych wyrokach na szmalcownikach w prasie konspiracyjnej napisano w "Kraju" z 24 sierpnia 1943 r. (nr 5) był to wyrok na Janie Grabcu ("Biuletyn Informacyjny" zamieścił o tym fakcie informację w wydaniu z 2 września 1943 r., nr 35), w niecały miesiąc później ta sama gazeta zamieściła komunikat KWC o wyroku na Bogusławie Janie Pilniku (z 14 września 1943 r., nr 8).

Z literatury dodać można:

"The Story of Two Shtetls Brańsk and Ejszyszki. An Overview of Polish-Jewish Relations in Northeastern Poland during World War II" cz. 2 (zwłaszcza Appendix: "Collaboration with the Nazis")

A. Paczkowski "Kolaboracja zimnym okiem", "Tygodnik Powszechny" 2003, nr 21

A. Rodek "Tzw. szmalcownicy - Warszawa i okolice (1940-1944)" (praca magisterska na WH Uniwersytetu Warszawskiego obroniona w 2002 r.

A. Puławski "Co robiło się na Mętowie", "Rzeczpospolita" 6-7 lipca 2002

J. Grabowski "'Ja tego Żyda znam!' Szantażowanie Żydów w Warszawie, 1939-1943"

A. Penkalla "Akta dotyczące Żydów w radomskim Archiwum Państwowym (1815-1950"

A. Żbikowski "Antysemityzm, szmalcownictwo, wpółpraca z Niemcami a stosunki polsko-żydowskie pod okupacją niemiecką", w: "Polacy i Żydzi. Pod okupacją niemiecką 1939-1945. Studia i Materiały" red. A. Żbikowski

[secesjonista]

Z artykułu Stanisława Salmonowicza:

"Czy kwestie, o których mowa należą do spraw marginesowych epoki okupacji? Znalazłem informację, iż jeden z meldunków Delegatury Rządu w Warszawie oceniał w 1943 r. liczbę tzw. szmalcowników, tj. ludzi, którzy szantażowali ukrywających się Żydów bądź wydawali ich w ręce niemieckie, na zawrotną liczbę 15000 osób16. Być może to błąd w dokumencie, a z pewnością jest to informacja moim zdaniem znacznie zawyżona. Zważmy jednak, iż mowa tu tylko o szmalcownikach. A ilu było agentów Gestapo w Warszawie, współpracowników gorliwych Arbeitsamtów, policjantów granatowych działających na szkodę społeczeństwa? Czy Warszawa była tu miejscem szczególnym? Można wątpić, bowiem z wielu relacji czy opracowań wyłania się raczej obraz Krakowa- stolicy G.G. -jako miasta szczególnie osaczonego siecią konfidentów Gestapo. Zdajmy sobie sprawę w każdym razie, iż w skali całego Generalnego Gubernatorstwa nie jest to problem kwantytatywnie nieistotny, być może dotyczy 40000-70000 osób".

/tegoż, "Patologie społeczne okresu okupacji hitlerowskiej", "Czasy Nowożytne", T. 3, 1997, s. 16/