Stan wojenny/wyjątkowy podczas zamachu majowego

[Jarpen Zigrin]

Czy w trakcie zamachu majowego był wprowadzony stan wojenny lub inny stan wyjątkowy?

Jaka była procedura jego wprowadzenia z jakiej podstawy prawnej?

Czy ktoś dysponuje takimi danymi?

[secesjonista]

Ponoć tak - stan wyjątkowy z 14 V 1926 r. objął Warszawę, województwo warszawskie i wileńskie, powiaty: siedleckie i łukowskie (w województwie lubelskim).

A tu ciekawostka:

http://dziedzictwo.polska.pl/katalog/skarb,Prosba_Rady_Ministrow_o_zezwolenie_na_wprowadzenie_stanu_wyjatkowego_podczas_przewrotu_majowego_z_dnia_14_V_1926_roku,gid,116246,cid,2344.htm

[Jarpen Zigrin]

Czy ktoś potrafi to odczytać? Dzięki secesjonisto za trop. Mamy już jakąś prośbę, która sugeruje, że inicjatywa na wprowadzenie stanu wyjątkowego należała do Rady Ministrów, ale gdzie szukać całościowej regulacji, a także informacji o dalszych losach tej prośby?

To ważna kwestia np. pod względem prawnym.

[Jarpen Zigrin]

Mam pewne informacje z Konstytucji marcowej:

Art. 123.

Siła zbrojna może być użyta tylko na żądanie władzy cywilnej przy ścisłem zachowaniu ustaw do uśmierzenia rozruchów lub do przymusowego wykonania przypisów prawnych. Wyjątki od tej zasady dopuszczalne są tylko na mocy ustaw o stanie wyjątkowym i wojennym.

Art. 124.

Czasowe zawieszenie praw obywatelskich: wolności osobistej (art. 97), nietykalności mieszkania (art. 108) wolności prasy (art.105), tajemnicy korespondencji (art. 106), prawa koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń (art. 108), może nastąpić dla całego obszaru państwowego lub dla miejscowości, w których okaże się konieczne ze względów bezpieczeństwa publicznego.

Zawieszenie takie zarządzić może tylko Rada Ministrów za zezwoleniem Prezydenta Rzeczypospolitej podczas wojny albo gdy grozi wybuch wojny, jako też w razie rozruchów wewnętrznych lub rozległych knowań o charakterze zdrady stanu, zagrażających Konstytucji Państwa albo bezpieczeństwu obywateli. Zarządzenie takie Rady Ministrów w czasie trwania sesji sejmowej musi być natychmiast przedstawione Sejmowi do zatwierdzenia. W razie wydania takiego zarządzenia, mającego obowiązywać na obszarze, obejmującym więcej, niż jedno województwo, w czasie przerwy w obradach sejmowych - Sejm zbiera się automatycznie w ciągu dni 8 od ogłoszenia owego zarządzenia celem powzięcia odpowiedniej decyzji.

Jeśli Sejm odmówi zatwierdzenia, stan wyjątkowy natychmiast traci moc obowiązującą. Jeżeli Rada Ministrów zarządzi stan wyjątkowy po zakończeniu okresu sejmowego lub po rozwiązaniu Sejmu, zarządzenie Rządu powinno być przedstawione Sejmowi nowo wybranemu, niezwłocznie na pierwszym posiedzeniu.

Zasady te określi bliżej ustawa o stanie wyjątkowym.

Zasady czasowego zawieszenia wyżej wymienionych praw obywatelskich w czasie wojny na obszarze, objętym działaniami wojennymi, określi ustawa o stanie wojennym.

Tryb z grubsza już mamy. Pozostaje kwestia owe ustawy o stanie wyjątkowym, która obowiązywała w maju 1926 r.

[secesjonista]

Podstawy były nikłe, bo de facto określono szczegóły dopiero w rozporządzeniach prezydenta RP z 16 stycznia 1928 r. o stanie wojennym i z 16 marca 1928 r. o stanie wyjątkowym, wcześniej opierano się na dekretach, oraz czymś takim:

http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19260460281

http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19221101010

http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19190010079

http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19260540320

[FSO]

Witam;

Jarpen:

"Protokół z posiedzenia Rady Ministrów dnia 14 maja 1926 r. odbytego w Belwederze

Rada Ministrów uchwala zwrócić się do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej o udzielenie zezwolenia na wprowadzenie stanu wyjątkowego analogicznie do uchwały z dnia 11 maja 1926 r., która wprowadzała stan wyjątkowy w mieście Warszawa, województwie warszawskie[?]m, województwie wieleńskie[?]m, oraz powiatach siedleckim i łukowskim - na całem terytorjum Rzeczypospolitej dotychczas stanem wyjątkowym nieobjętym w każdym województwie oddzielnie. Rada Ministrów upoważnia Ministra Spraw Wewnętrznych do wydania dalszych zarządzeń i upoważnienia wojewodów do faktycznego wprowadzenia powyższego stanu wyjątkowego w miarę uznania w zależności od stosunków bezpieczeństwa..."

Poniżej podpisy, na górze napis w prawym górnym rogu: posiedzenie 32 gie.

Z tego wynika, że stan wyjątkowy został wprowadzony w dwóch województwach i dwóch powiatach. Oznacza to, że w momencie przewrotu, z racji trwania stanu wyjątkowego, osobom które targnęły się na władzę groziła kara śmierci. Nie wiemy natomiast, czy czy Prezydent wyraził na to zgodę, a ta była wymagana by stan mógł być rozszerzony na cały kraj..

pozdr

[Jarpen Zigrin]

Czyli żeby był stan wyjątkowy na terenie Warszawy wystarczyła uchwała RM, a żeby był na terenie RP już Prezydenta?

[secesjonista]

Mnie się zdaje, że nie, skąd takie przypuszczenie?

Czytałeś Jarpenie* rozporządzenie w pierwszym z linków jakie podałem?

Uchwała plus zgoda Prezydenta (bądź Marszałka ) tak przynajmniej wynika z procedur jakie są prezentowane w linkowanych dokumentach.

W rozp. z 12 V 1926 r. zapisano wyraźnie:

"Rada Ministrów za zezwoleniem Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza..."

Jak widać by wprowadzić ograniczenia na pewnym tylko terytorium RP też trzeba było mieć placet prezydenta.

Szerzej o zawiłościach i aspektach prawnych pisze L. Mażewski w "Stany nadzwyczajne w Polsce w latach 1918-1989. Szkic ustrojowo polityczny", zaś baza źródłowa jest u P.K. Marszalek "Polskie prawo stanów szczególnych 1918-1939".

*Mam nieodparte wrażenie, że Jarpen wciąga nas tutaj w jakąś dyskusję, której cel już zna. Nie chcę mi się wierzyć by nasz kolega nie znał aspektów prawnych co do ówczesnych okoliczności.

Edytowane 11 Styczeń 2011 przez secesjonista

[Jarpen Zigrin]

Nie mogłem się doczytać, co tam jest napisane... dlatego poprosiłem o "tłumaczenie". Prośbę ponawiam.

Co do książek, szukałem ich właśnie na allegro, ale nie znalazłem.

Co do dyskusji, to nie znam jej rezultatu inaczej, by jej nie zaczynał. Wczorajsza rozmowa z FSO mnie zainspirowała do jej rozpoczęcia, więc mówiąc kolokwialnie bez takich Secesjonisto : P

[secesjonista]

Jarpenie, raczej miałem na myśli, że dajesz zaczyn ciekawej dyskusji... by potem ustrzelić nas - amatorów konkretną argumentacją, ale do rzeczy... odcyfrowanie wspomnianego pisma niewiele wnosi, ale skoro prosisz:

"Rada Ministrów dnia 14 maja 1926 w Belwederze...

Rada Ministrów uchwala zwrócić się do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej o udzielenie zezwolenia na wprowadzenie stanu wyjątkowego, analogicznie do uchwały z dnia 11 maja 1926, którą wprowadzono stan wyjątkowy w mieście Warszawa, województwie (...), na całym terytorium Rzeczypospolitej dotychczas stanem (:tu nieczytelne) nieobjętym w każdym województwie oddzielnie"

Dalej jest, że Minister Spraw Wewnętrznych będzie upoważniony do wydawania zarządzeń, a wojewodowie będą je praktycznie wprowadzać w życie.

Edytowane 11 Styczeń 2011 przez secesjonista

[Bruno Wątpliwy]

Chciałbym, tak jak poprzednik, polecić książkę L. Mażewskiego. Moim zdaniem nic lepszego o stanach nadzwyczajnych w historii Polski nie napisano.

[FSO]

Witam;

Jarpen: z cytowanego dokumentu wynika, że wcześniej [11 lub 12 maja] Rada Ministrów podobnym wnioskiem, na podobnym posiedzeniu uchwalonym, zwróciła się o zgodę Prezydenta RP na wprowadzenie stanu wyjątkowego na terenie dwóch województw, m. st. Warszawy i dwóch powiatów. Pismo z dania 12 maja oznacza, że taką zgodę dostała i na podstawie tej zgody wydano odpowiednie zarządzenia. Jak na razie tryb uzyskania zgody pozostaje taki jak został opisany n.p. w Konstytucji. Dla zamachowców działających na terenie w/w województw obowiązywały znacznie ostrzejsze kary niż dla tych którzy buntowali na innych terenach.

Pismo które pokazałeś, oznacza, że podobną możliwość rząd chciał mieć na terenie całego kraju. Dosłownie taka zgoda oznaczałaby tyle że: każdy wojewoda miałby podstawy, miałby możliwość samodzielnego wprowadzenia stanu wyjątkowego. Byłaby to swoista carte blanche. Jak na razie nie wiadomo [inaczej: nie znam, nie słyszałem] o dokumentach, które by mówiły o zgodzie prezydenta na rozszerzony stan wyjątkowy.

pozdr

[secesjonista]

Jedenastego, a zatwierdzone dwunastego - wystarczy przeczytać mój post.

"Dosłownie taka zgoda oznaczałaby tyle że: każdy wojewoda miałby podstawy, miałby możliwość samodzielnego wprowadzenia stanu wyjątkowego"

Nic takiego z tego nie wynika, ponieważ to nie wojewodowie wprowadzają stan nadzwyczajny, za to wydają przepisy regulujące różne kwestie na swym terenie. Tak jest i dziś.

Nie ma tu żadnej carte blanche.

[FSO]

Witam;

secesjonista: cytat z pisma: "...Rada Ministrów upoważnia Ministra Spraw Wewnętrznych do wydania dalszych zarządzeń i upoważnienia wojewodów do faktycznego wprowadzenia powyższego stanu wyjątkowego w miarę uznania w zależności od stosunków bezpieczeństwa..."

Minister S.W. jest upoważniony do zarządzeń, ale faktycznie [realnie stan wyjątkowy] wprowadzają wojewodowie, w zależności od zagrożenia. Oznacza to tyle, że w woj. śląskim tego rodzaju obostrzeń być nie musiało, choć stan taki mógł być ogłoszony, zaś w lwowskim - i owszem, bo wojewoda się decyduje na faktyczne [!], czyt: realne] wprowadzenia takiego stanu.

pozdr

[palatyn]

secesjonista: cytat z pisma: "...Rada Ministrów upoważnia Ministra Spraw Wewnętrznych do wydania dalszych zarządzeń i upoważnienia wojewodów do faktycznego wprowadzenia powyższego stanu wyjątkowego w miarę uznania w zależności od stosunków bezpieczeństwa..."

Minister S.W. jest upoważniony do zarządzeń, ale faktycznie [realnie stan wyjątkowy] wprowadzają wojewodowie, w zależności od zagrożenia. Oznacza to tyle, że w woj. śląskim tego rodzaju obostrzeń być nie musiało, choć stan taki mógł być ogłoszony, zaś w lwowskim - i owszem, bo wojewoda się decyduje na faktyczne [!], czyt: realne] wprowadzenia takiego stanu.

pozdr

Czym innym jest faktyczne wprowadzanie stanu wyjątkowego, a czym innym formalne. To drugie należy do RM za zgodą Prezydenta. Faktyczne wprowadzanie nie jest niczym innym niż wykonaniem przepisów dekretu. I żaden wojewoda nie decyduje wprowadzić czy nie.