Konspekt wypracowania z historii 2009 r.

[Jarpen Zigrin]

Temat I. Przemiany gospodarcze w Europie w XVI i XVII wieku

Wstęp

Starożytność, a tam wytworzenie się systemu kolonatu (wolni chłopi dzierżawili działki od właścicieli ziemskich z czasem z braku możliwości opłacania czynszu popadali w zależność od nich), który jest uważany za jedną z przyczyn upadku Imperium Rzymskiego, a także prekursorem systemu feudalnego, który wykształcił się w średniowieczu.

Wykształcenie się systemu feudalnego w średniowieczu polegającego na hierarchicznej zależności i poddaństwu chłopów.

System lenny. Senior, lenno, wasal. Przyczynił się do osłabienia władzy centralnej.

Podstawy systemu lennego pojawiły się we frankijskim państwie Merowingów, a wykształciły w dynastii Karolingów.

Kościół Katolicki popierał i korzystał z systemu feudalnego. Spór na linii Kościół-Cesarstwo.

Skutki feudalizmu.

- Rozdrobnienie feudalne. W Polsce rozbicie dzielnicowe.

- Ukształtowanie się trzech stanów.

- Przywileje dla duchowieństwa i rycerstwa.

- Kościół stał się właścicielem ogromnych majątków.

- Przyczynił się do tzw. dualizmu gospodarczego w Europie.

Kryzys gospodarczy w XIV w. Zahamowanie rozwoju gospodarczego w Europie.

- Czarna śmierć. Ok. 1/3 ludności Europy zginęła.

- Niedobór siły roboczej.

- Braki żywności.

- Liczne wojny dziesiątkujące ludność i niszczące gospodarkę.

- Spadek produkcji.

Wielkie odkrycia geograficzne.

Renesans i humanizm przyniosły zmiany w ludzkiej mentalności.

Gospodarcze przyczyny odkryć geograficznych.

- Poszukiwanie drogi do Indii.

- Poszukiwanie surowców.

- Poszukiwanie nowych rynków zbytu dla towarów europejskich.

- Rozwój technologii żeglarskiej.

Gospodarcze skutki odkryć.

- Odkrycie nowych lądów Kolumb, Magellan, Diaz etc.

- Rewolucja w handlu

-- Uzyskanie nowych rynków zbytu ? handel międzykontynentalny.

-- Upadek miast włoskich i hanzeatyckich na rzecz miast hiszpańskich i portugalskich.

-- Sprowadzenie nowych dotąd nieznanych w Europie roślin.

- Rewolucja w cenach

-- Napływ olbrzymiej ilości kruszców.

-- Wzrost cen, zwłaszcza żywności.

-- Spadek wartości pieniądza.

- Powstanie imperiów kolonialnych.

- Eksploatacja nowych cywilizacji.

- Przyczyniły się do tzw. dualizmu gospodarczego w Europie.

- Początek niewolnictwa i handlu ludźmi.

Przyczyny rozwoju gospodarki w XVI wieku w Europie.

- Wzrost zaludnienia w Europie. Z 40 milionów pod koniec XV wieku do 70 milionów do końca XVI w.

- Rozwój handlu i obrotu pieniężnego, a także jego zamienników.

- Utworzyły się scentralizowane monarchie narodowe, którym zależało na rozwoju gospodarczym państwa.

- Rozwój miast w Europie Zachodniej. Były one głównymi odbiorcami zboża z Polski. W Europie zachodniej nastąpił również wzrost pozycji mieszczaństwa i kumulacji kapitału w miastach w przeciwieństwie do Polski, gdzie zachodził odwrotny proces ? głównie przez przywileje szlachty.

Rozwój gospodarczy w XVI wieku.

Banki - wzrost ich roli głównie przez ogromną ilość pieniądza na rynku. Potrzeba zabezpieczenia gotówki przez kupców, a także uproszczenie obrotu gospodarczego. Zaczęto powszechnie używać weksli i listów kredytowych. Początek obrotu bezgotówkowego. Kredyt stał się powszechnym środkiem finansowym.

Przemysł nakładczy - kupiec pośrednik pomiędzy producentem, a swoim klientem.

Manufaktury - zakład produkcyjny, w którym produkcja następuje poprzez podział pracy pomiędzy pracowników, co przyspiesza proces produkcji.

Giełda - powstanie pierwszej giełdy w Antwerpii.

Handel międzynarodowy - rozwój handlu międzynarodowego, zmusił kupców do łączenia się w spółki. Z czasem niektóre spółki zaczęły przekształcać się w kompanie handlowe, a te uzyskiwały opiekę od państwa i monopol na handel.

Ogradzanie w Anglii - przechodzenie z rolnictwa do bardziej opłacalnej hodowli owiec. Przyczyniło się do spadku produkcji rolnej w Anglii i popytu na siłę roboczą w rolnictwie.

Rozwój gospodarczy Hiszpanii.

- Budowa imperium kolonialnego.

- Podbój ludów w Ameryce Płd. Opanowali Wielkie i Małe Antyle, Kubę , Meksyk, Peru, Filipiny.

- Wyniszczająca eksploatacja zdobytych terenów. Wyzysk.

- Rozwój handlu i napływ kruszców. Jednakże za rozwojem handlu nie poszedł rozwój gospodarczy, liczne wojny, nadmierna konsumpcja władzy i wysokie podatki doprowadziły do upadku gospodarczego Hiszpanii na rzecz Anglii i Holandii.

Refeudalizacja w Europie Środkowo -Wschodniej ? przywileje szlachty, przymus pańszczyźniany, gospodarka folwarczno-pańszczyźnian, tworzenie się wielkich latyfundiów głównie nastawionych na produkcję zboża, którego potrzebowała Europa Zachodnia. Upadek miast i roli mieszczan.

Handel zbożem ? Polska wiodła prym w eksporcie zboża. Gdańsk jednym z najbogatszych miast Europy.

Dualizm gospodarczy.

- Dualizm gospodarczy - dwutorowy rozwój gospodarki w Europie. Granicą była rzeka Łaba.

- Na zachód od Łaby rozwijało się rolnictwo intensywne, a także nastąpił początek kapitalizmu. Rozwija się gospodarka towarowo-pieniężna.

- Na wschód od Łaby królowało rolnictwo ekstensywne i gospodarka folwarczno-pańszczyźniana szczególnie widoczna w Polsce. Nastąpiła refeudalizacja.

Przyczyny rozwoju gospodarki w XVII wieku w Europie.

- Powstanie kolonii w wyniku wielkich odkryć geograficznych.

- Rewolucja przedprzemysłowa w Anglii

- Merkantylizm.

Rozwój gospodarczy w XVII wieku.

Merkantylizm - pogląd ekonomiczno-polityczny wywodzący się z bulionizmu (utożsamianie bogactwa z gromadzeniem w kraju szlachetnych kruszców) mówiącej, że posiadanie metali szlachetnych (złoto i srebro) równa się bogactwu. Za jego twórcę uważa się Jeana Baptiste Colberta.

-Cechy merkantylizmu to przede wszystkim ochron celna własnych wytwórców, rozwój produkcji krajowej i handlu wspierany przez państwo, dążenie do samowystarczalności, wzrost eksportu produktów przemysłowych. Także oznaczało to zniesienie ceł wewnętrznych, ujednolicenie systemu podatkowego rozwój komunikacji.

Rozwój gospodarczy Anglii.

- Monopol na handel czarnymi niewolnikami.

- Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska.

- Powstał Bank Angielski, który jako pierwszy przyjmował depozyty. Drukowanie banknotów, które stały się powszechnym środkiem płatniczym.

- Ekspansja kolonialna.

- Postęp w rolnictwie.

- Samowystarczalność.

Akty Nawigacyjne ? Pierwszy z 1651 r. Oliver Cromwell, zezwalał on na przywóz towarów do Anglii tylko przez statki z Brytyjską banderą lub banderą kraju pochodzenia towaru. Drugi Akty Nawigacyjny wydał Karol II w 1660 r. handel zamorski Anglii i jej kolonii miał się odbywać tylko na statkach pod banderą Anglii.

Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska ? założycielką jej była Elżbieta I, która nadała kompanii przywilej monopolu handlowego z Wschodnimi Indiami. Miała szerokie uprawnienia polityczne i administracyjne. Utrzymywała własną armię, miała własną walutę i mogła negocjować układy polityczne. Działalność kampanii doprowadziła do jej faktycznych rządów w Indiach. Była obecna także w Chinach.

Rozwój gospodarczy Holandii.

- Ekspansja kolonialna.

- Monopol na handel z Japonią.

- Postęp w rolnictwie.

- Największa flota w Europie.

- Holendrzy opanowali handel ze Skandynawią, Polską i państwem moskiewskim.

- Rozwój sukiennictwa.

- Powstanie banku w Amsterdamie miasto stało się centrum finansowym ówczesnego świata.

Holenderska Kompania Wschodnioindyjska - powstała w 1602 r. i miała monopol na działalność kolonialną w Azji. Jako pierwsza kompana na świecie wypuściła papiery wartościowe i akcje, by finansować swoją działalność. Miała liczne faktorie.

Polityka izolacjonizmu w Japonii od 1639 r. (Tokugawa). Tylko Holendrzy mieli możliwość handlu z Japonią.

Rozwój gospodarczy Francji.

- Kolbertyzm. Ludwik XIV i minister Colbert. Wspieranie rodzimego przemysłu, handlu i zakładanie licznych manufaktur. Zakazano emigracji i przymuszano ludzi do pracy. Dodatni bilans wymiany handlowej.

Warto także było napisać o wpływie wojny trzydziestoletniej na gospodarkę w XVII wieku.

- wyludnienie

- zniszczenia gospodarcze

- upadek handlu i rzemiosła

Własne podsumowanie

Zalecana literatura do odwołań w wypracowaniu

Cameron Rondo, Neal Larry, Historia gospodarcza świata. Warszawa 1999

J.Ciepielewska, I.Kostrowicka, Z.Landau, J.Tomaszewski, Dzieje gospodarcze świata do roku 1980. Warszawa 1987.

Z. Wójcik Historia powszechna XVI-XVII w. Warszawa 1985.

B. Zientara Historia powszechna Średniowiecze. Warszawa 1983

PS Do całości wypracowania obowiązują rady zawarte w tym tekście: https://historia.org.pl/index.php?id=historiaesej

PSS Konspekt będzie na bieżąco uzupełniany jeśli komuś z redakcji coś ważnego się jeszcze przypomni : )

PSSS Jest tylko orientacyjny konspekt nie musi pokrywać się z kluczem ułożonym przez CKE.

[MArthinus]

Witam wszystkich na szanownym forum.

Mam bardzo ważne pytanie mianowicie wypracowanie pisałem na I temat i w związku z tym mam pytanie.Niestety zapomniałem napisac o merkantylizmie i gentry skupiając się na sytuacji na wschód od Łaby.(na przykładzie Polski statuty wareckie piotrowskie potem rozejm w Altmarku,latyfundia itp) Myslicie że już za to moje szanse na wejscie w tzw 4 poziom spadły?

PS:Teraz zauważyłem że mając w pamieci "Polska na przestrzeni wieków" przypisałem cytat Wyczańskiego Tazbirowi.Myslicie że to na tyle duża pomyłka że egzaminator to zauważy?

[Jarpen Zigrin]

Witaj,

Gentra to jeszcze może przejść niezauważona, ale merkantylizm to jednak podstawa, na pewno zostanie jego brak zauważony, jeśli tylko o tym zapomniałeś to nie ma strachu, ale jeśli jeszcze coś przeoczyłeś to mogą polecieć poziomy. To, że odwoływałeś się do literatury bardzo dobrze, myślę, że egzaminator takiego błędu nie zauważy, musiałbyś pechowo trafić : )

Jeśli o Polsce pisałeś to dobrze, ale jeśli ona była na pierwszym planie, a nie tłem do gospodarki w Europie Zachodniej, bo tam były największe zmiany to proporcja może zostać zachwiana.

Mimo wszystko bądź dobrej myśli : ) Trzymam kciuki.

Pozdrawiam

[MArthinus]

hmm powiem tak starałem zachowywac proporcje pomiędzy oboma granicznymi strefami nie mniej wydaje mi się że udało mi się to utrzymac jedynie do wieku XVI.W następnym chyba za bardzo pisałem o gospodarce folwarczo-pańszczyznianej.Oczywiscie zauważałem też rozwój mieszczan na Zachodzie co miało doprowadzic do rosnących u nich ambicji politycznych dalsze umacnianie stosunków towarowo-pieniężnych itd.Co do tej pomyłki z cytatami to mam nadzieję że rzeczywiscie tak będzie.

Dziękuje za odpowiedź i pozdrawiam.

[MArthinus]

Tak na marginesie jeszcze dodam że aby wszystko to co jest w opracowanym tutaj konspekcie umiescic na maturze na wypracowanie należałoby miec z 5 godzin + czas potrzebny na roziązanie testu i źródeł.Jednak mimo wszystko dla porówniania z tym co się napisało jest przydatny:)

[Don Pedrosso]

Tak na marginesie jeszcze dodam że aby wszystko to co jest w opracowanym tutaj konspekcie umiescic na maturze na wypracowanie należałoby miec z 5 godzin + czas potrzebny na roziązanie testu i źródeł.Jednak mimo wszystko dla porówniania z tym co się napisało jest przydatny:)

Oczywista oczywistość . Co do tego, czy dałoby się to wszystko umieścić na maturze również mam pewne wątpliwości- kartek by zabrakło .

[McHeir]

Skutki feudalizmu.

- Rozdrobnienie feudalne. W Polsce rozbicie dzielnicowe.

Jarpen, z tego co słyszałam to rozbicie dzielnicowe nie jest skutkiem feudalizmu. W tym roku pisali olimpiadę z historii i właśnie jeden z uczestników miał taką uwagę. Więc jak w końcu z tym jest? sama jestem ciekawa.

Mi zabrakło i kartek, i czasu. 3 godzinki to trochę za mało, ale u mnie i tak wyszli już po 2 godzinach.

Edytowane 13 Maj 2009 przez McHeir

[Jarpen Zigrin]

Według mnie jest to skutek feudalizmu, osłabienie roli króla i rozdrobnienie monarchii, a także zasada, że wasal mojego wasala nie jest moim wasalem doprowadziła do rozbić dzielnicowych.

[Vissegerd]

Przychylam się do zdania Jarpena, rozdrobnienie wynikało ze stosunków feudalnych, było odzwierciedleniem epoki. Przekładało się nie tylko na rozbicie dzielnicowe państw, ale i podział pomniejszych majątków. Taki charakter dziejów

Pozdrawiam.

[McHeir]

O ile mi się wydaje to w Polsce przed rozbiciem, czyli przed Krzywoustym nie funkcjonował feudalizm znany z Zachodu /Francja czy nawet Anglia/ dlatego też moim zdaniem nie feudalizm spowodował rozbicie.

Przynajmniej w pierwszych latach rozbicia w Polsce w ogóle nie funkcjonowała primogenitura, która kłóciła się z zasadą senioratu, a primogenitura jest w zasadzie domeną feudalizmu jako takiego.

Popraw mnie jeśli się mylę uczę się dopiero

[Vissegerd]

Nie wiem jak inni, ja napisałem powyżej o Europie i zjawisku w sensie ogólnym. W Polsce faktycznie pewne zjawiska występowały później, jednak były one odzwierciedleniem przemian na zachodzie Europy. W Polsce rozbicie dzielnicowe spowodował przede wszystkim testament Krzywoustego

Pozdrawiam.

[Masahiko]

Wstęp moim zdaniem trochę za długi. Wydaje mi sie, że wystarczyło po krótce opisać Europę na początku XVI stulecia, czyli w momencie przejścia od średniowiecza do odrodzenia. Poza tym w kilku punktach też moim zdaniem nie na temat, albo bardzo odbiegające od tematu, choćby skutki odkryć geograficznych, ale na terenach odkrytych, bo to ma się nijak do gospodarki europejskiej. Brakuję moim zdaniem wojny trzydziestoletniej, która przyczyniła się do pewnej stagnacji w Europie Zachodniej, a zwłaszcza w Niemczech...

[Jarpen Zigrin]

Wojna trzydziestoletnia jest uwzględniona.

Wstęp robię dość długi, by w miejscu i czasie umiejscowić gospodarkę, od kolonatu poprzez feudalizm do kapitalizmu. Wstęp wydaje się być długi, ale nie wymaga rozwinięcia ponad to, co jest. Resztę punktów z rozwinięcia można jak najbardziej rozwijać np. poprzez odwołania do literatury czy krytykę jakiś autorów. Podobny wstęp (też cofnąłem się daleko, zajmował on jedną stronę A4) napisałem kilka lat temu dostają 20/20 z wypracowania stąd z własnego doświadczenie mogę powiedzieć, że się opłaca. Co do odkryć to mają kolosalne znaczenie od nich tak naprawdę zaczyna się pre-kapitalizm. Skutki odkryć na terenach odkrytych miały znaczenie dla gospodarki europejskiej.

[Narya]

Co do odkryć to mają kolosalne znaczenie od nich tak naprawdę zaczyna się pre-kapitalizm. Skutki odkryć na terenach odkrytych miały znaczenie dla gospodarki europejskiej.

O ile fakt niepodważalny jest, że odkrycia geograficzne miały ogromne znaczenie dla Europy i świata, o tyle nie jest prawdą, że od nich zaczął się pre-kapitalizm. Ten pre-kapitalizm zaczął się w feudalizmie na długo przed "odkryciem Kolumba". Czytamy już w pismach św. Tomasza z Akwinu o pracy i pieniądzu. Tam szczegółowo wyjaśnia zagadnienia ekonomiczne (oczywiście wszystko w duchu średniowiecznego myśliciela) i porusza zagadnienia prywatności, zależności pieniądza i pracy. Adam Smith opierał się m.in. na pismach św. Tomasza z Akwinu.

[FSO]

Witam;

uważam, że bardzo dobrze iż Jarpen poruszył sprawę podejścia kościola [potem katolickiego] do spraw finansowych. Nieważne co mówiło się w średniowieczu, jak opisywało stosunki gospodarcze, to reformacja i jej [skrótowo] założenie że bogactwo nie jest złem a czymś wręcz przeciwnym znacząco wpływało na to co się działo na Zachodzie. Poza tym rozmaite pogromy, dokladniej - wypędzenia protestantów wplywaly na sytuację gospodarczą danegop kraju. Poza tym, ów okres [czyli w. XVI i XVII] przeorał cały ówczesny świat zmieniając wszystko i tak na dobrą sprawę zarysowując podzial ktory bywa, że dotrwal do dnia dzisiejszego [przemyslowy Zachód, rolniczy Wschód ; Poludnie].

Viss: dwie sprawy : rozdrobnienie majątków i prawo primogenitury - to także wyznacznik tego dlaczego tak wiele zabijaków z drobnej szlachty czy ntego dziecka bogatego pana spotykamy w Nowym Świecie parającego się zdobywaniem majątki, dlaczego zajmowali się oni tymi dzialami dzialalności człowieka którego polski szlachcic by się nigdy nie tknął, choć korzystał z niego pełną gębą i nie tylko.

To tyle "na szybko".

pozdr