Bona Sforza - ocena

[RoPa]

Witam,

Czy ktoś jest w stanie mi pomóc? Szukam listy osób, które przybyły do Polski z Włoch razem z Boną Sforca.

Pozdrawiam

[Konstanthinos XI]

Maria Bogucka "Bona Sforza" - tam masz wymienione co najmniej kilkadziesiąt, które z nią przybyły.

[Jarpen Zigrin]

A jak oceniacie skupowanie królewszczyzn przez Bonę?

[Tofik]

A jak oceniacie skupowanie królewszczyzn przez Bonę?

Było później co rozdawać Wg mnie lepiej żeby ziemia była w rękach monarchy aniżeli w rękach szlachty (ot i rym się trafił) albo magnaterii.

[secesjonista]

(...)

Bona jest kontrowersyjną postacią, ale trzeba pamiętać, że skupując dobra (niejednokrotnie nielegalnie) miała na celu wzmocnienie władzy królewskiej i trzeba również pamiętać, że miała na celu dobro Korony np. proponując Habsburgom układ, iż ona odda im swoje włoskie dobra, a oni Polsce Śląsk.

Tak z ciekawości: masz jakieś konkretne królewszczyzny na myśli?

Tytułu prawnego nie znamy jedynie dla wsi Łętkowice, niejasna jest też sprawa nadania starostwa lubaczewskiego, jako że rachunki tenutariuszy (Otto z Chodcza i Jana Kamioneckiego) nie odnotowują wpłat na rzecz królowej.

Pozostają : Sambor (sprawa Odrowąża), wykup Rowu (Baru), kwestia przenoszenia zapisu Seweryna Bonera w wysokości 5 tys. zł węg. z Łobzowa na Rabsztyn i darowizny na rzecz królowej (której nie przyjęła).

Edytowane 6 Grudzień 2011 przez Tofik
Posty przeniesione z http://forum.historia.org.pl/topic/8321-zony-wladcow/

[Tofik]

A sprawa dóbr dóbr rajgrodzko-goniądzkich (1529-1536)? Nie mówię, że to bezprawie, ale sprawa jest dość ciekawa. Sąd uznał, że w czasach Kazimierza Jagiellończyka Radziwiłł samowolnie zmieniał granice, ale zagrabione ziemie przyznał mu osobnym przywilejem sam Zygmunt I. Wobec wyroku sądowego Zygmunt odwołał przywilej i przyznał sporne ziemie królewiczowi Zygmuntowi.

Z Boną to ma raczej związek pośredni, ale wiadomo, że z Radziwiłłami miała mocno na pieńku

[secesjonista]

Całkiem możliwe i zaiste mocno musiała mieć na pieńku, jako że Aleksander Jabłonowski pisze w lustracji inwentarza starostwa goniądzkiego:

"gdy Goniądz z Rajgrodem Impani wwdzina witebska Anna Radziwiłłówna Kiszczyna osobie własnej spuściła przez Łuk. Górnickiego, sekr. etc. 1571 spisany - a p. Stef. Bielawskiemu dzierżawcy Knyszyń. podany"

/A. Jabłonowski "Polska XVI wieku. Pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VI cz. 1. Podlasie" "Źródła dziejowe" t. XVII cz. 1, s. 177; podkreślenie - moje własne/

A już X. Boniecki podaje, że w 1551 r. dobra te... dostała od Zygmunta Augusta żona wojewody połockiego Stanisława Dowojny... Petronela, druga córka Jana Radziwiłła.

Nie takie to proste zatem sprawy, a skąd informacja o darowiźnie na rzecz królewicza?

Ale to dywagacje bardziej zdatne do innego tematu:

Bona Sforza - ocena

Edytowane 6 Grudzień 2011 przez secesjonista

[Tofik]

Nie takie to proste zatem sprawy, a skąd informacja o darowiźnie na rzecz królewicza?

Z popularnonaukowej książeczki D. Wójcik-Góralskiej, Niedoceniana królowa, Warszawa 1987, s. 204.

[secesjonista]

A jak oceniacie skupowanie królewszczyzn przez Bonę?

Jak najbardziej pozytywnie, choć w perspektywie czasu tkwił w tych poczynaniach haczyk, mogący mieć zgubne skutki dla państwa polskiego - kwestia ewentualnej spłaty...

Na przykład: literalne; acz niezgodne z duchem; odczytywanie pierwszych konsensów skupionych tenut, czyli Rogoźna wielkopolskiego(1530 r.), Wielunia (1531 r.) i Borunic (1532 r.), sprawiało że gdyby Zygmunt August zmarł wcześniej niż królowa Bona, dziedziczyliby w przyszłości uprawnienia matki jego bracia i siostry, a nie jego potomstwo. A także jego rodzeństwo przyrodnie, gdyby królowa, po zawarciu ponownego małżeństwa doczekała się potomstwa.

Konsensy, choćby co do Leżajska (6 XII 1534 r.), Baru i niezwykle istotnego finansowo Sambora (3 VI 1537 r.) stanowiły, że w przypadku zgonu Zygmunta Augusta i dziedziczeniu zapisów królowej przez córki, w chwili ich zamążpójścia, trzeba by owe sukcesorki spłacić - co byłoby trudne dla skarbu państwa.

/MK 72, k 4v, 110v-111, 121v-122/

Problem z oprawą; wobec roszczeń Katarzyny szwedzkiej i sukcesorów Jadwigi brandenburskiej i Zofii brunszwickiej; jedynie zgoda (wymuszona zresztą i opłacona ekwiwalentem pieniężnym za sumy zainwestowane przez Bonę) Anny Jagiellonki (z 1576 r., a potem dodatkowe ustalenia z 1581 r., 1584 r.) uratowała nasz skarb przed katastrofalnym drenażem finansowym.

/"Świętosława Orzelskiego ksiąg ośmioro" s. 636-637, 642-653/

Bona - moja ulubiona królowa. Dla mnie jak dla prawie wszystkich mieszkańców Ziemi Sanockiej jest wielka. Zapisała się w dziejach regionu złotą głoską, mimo tego, że najprawdopodobniej nigdy nie przebywała w Sanoku. Ziemia Sanocka była oprawą wdowią królowych polskich, to stąd szły dochody na utrzymanie władczyń, a zamek sanocki był siedzibą królowych wdów lub miał być. Bona mimo iż nakazała wnieść nowy zamek? rozbudować? to nigdy w nim nie zamieszkała. To była kobieta interesu, więc wszystkie jej ziemie kwitły, a ludziom dobrze żyło się. Doceniali to. W herbie Sanoka jest pole na którym znajduje się herb Sworzów: lewiatan (wąż) pożerający saracena. Mieszczanie sanoccy prosili Królową aby zgodziła się na takie uhonorowanie sanockiego herbu.

(...)

Nie wydaje się by Bona czerpała zyski z Sanoka, oprawę na Sądecczyźnie stanowiono za Piastów.

Zresztą w tym czasie odchodzono już od oprawy wdowiej o charakterze majątkowym, w skład tradycyjnej oprawy królowych wchodziły (uszeregowane według średniej dochodowości z lat 1461-1556)na mocy odwoływania się do precedensowego aktu względem Elżbiety Rakuszanki:

Radom z Jedliną i Kozienicami

Korczyn z Wiślicą i Żarnowcami

Łęczyca

Przedecz z Kłodawą

Inowrocław

Pyzdry

Łobzów

Chęciny z Radoszycami

Konin

oraz cła słońskie i radziejowskie

[lucyna beata]

Trudno odnieść mi się do Twoich wątpliwości. W pawie wszystkich publikacjach dotyczących Sanoka i na szkoleniach jest mowa o oprawie wdowiej i królowej Bonie. Zresztą jej córka Izabela jako była królowa Węgier przebywała na sanockim zamku. Nie mam porządnej naukowej monografii Sanoka (nie stać mnie na nią, to biały kruk) więc posłużę się piękną publikacją wydaną przez sanockie muzeum historyczne "Gdzie wspólne źródła" (wydanie projektowe, wyżebrane), artykuł Andrzeja Romaniaka "Historia Ziemi Sanockiej"

"Również następna żona Władysława Jagiełły - księżniczka holszańska Sonka (Zofia) została związana z Sanokiem , bowiem został jej darowany przez męża z okazji jej koronacji w 1424 r. Od tego czasu stanowił oprawę królewskich żon."

Edit

I dajmy głos następnemu historykowi.

Krzysztof Kaczmarski "Poczet starostów sanockich XIV-XVIII w" "[...] starostwo sanockie w tym czasie należało do królowej Bony tytułem jej oprawy, a rodowy kartusz pozostał w herbie Sanoka do dzisiaj." W owym czasie starostą był Mikołaj Wolski związany z dworem Bony.

Edytowane 7 Grudzień 2011 przez lucyna beata

[secesjonista]

Skoro piszesz, że była to oprawa to ja się kłócić nie będę bo nie znam się na tych aspektach i całkiem możliwe, że w jakimś okresie Sanok wchodził w jej skład, wreszcie to ty interesujesz się tym regionem i to twoje "oczko w głowie".

Jakby nie szukać w sieci to wszędzie piszą, że Sanok wchodził w skład jej oprawy, również na stronach Muzeum tego miasta - nie będę się zatem spierał z historykami-regionalistami.

Zwracam jednak uwagę, że wszędzie stosuje się ten sam zwrot... co kusi by stwierdzić, że to jedno źródło i późniejsze duplikowanie informacji.

Coś koleżanka wycięła ze swego posta?

Zdaje mi się, że wcześniej była tam informacja, ze Sanok stanowił zabezpieczenie posagu (czy wiana)?

Bo taka wzmianka postawiłaby na głowie kwestię oprawy Bony.

Co do różnych monografii czy historii tej ziemi...

"Coraz też rzadziej o Sanoku słyszymy, bo następca Jana Olbrachta, Aleksander przywilejem mielnickim związany, był wedle brzmienia tego przywileju tylko przewodniczącym senatu wedle zaś uchwał sejmu piotrkowskiego z r. 1504. i radomskiego z r. 1505., nie mógł zastawiać ani rozdawać dóbr królewskich".

/W. Kucharski "Sanok i sanocka ziemia w dobie Piastów i Jagiellonów. Monografia historyczna", Lwów 1905, s. 33/

Autor nie wiedzieć czemu sądzi, że uchwalone prawo jest gwarantem realnych działań.

Otóż - nie.

Aleksander zastawiał, puszczał i cuda wyczyniał ze swą domeną.

W tym zastawił m.in.: Bełz, Gostynin, Halicz, Lublin, Niepołomice, Płock, a Sanok był nadany Mikołajowi Kamienieckiemu w użytkowanie.

/"Matricularum Regni Poloniae summaria" wyd. T. Wierzbowski Warszawa 1905-1919 r., 10241/

Co do Mikołaja Wolskiego - to trzeba pamiętać, że równocześnie był arendarzem tejże królewszczyzny.

Jak jesteśmy przy posiadaniu dóbr ziemskich Bony...

Jak wybrnęła ona z oskarżeń szlachty, że łamie zasadę związaną z prawami ustalonymi przez Ludwika Andegaweńskiego (a rozszerzonymi przez Władysława Jagiełłę) co do ograniczeń posiadania: "ex genre ducali"?

/szerzej: A. Tomczak "Walenty Dembiński", s. 22 i dalsze/

Czy oskarżenia względem królowej co do cudzoziemców na dzierżawach i nierespektowania osiadłych starostów były zasadne?

[lucyna beata]

Skoro piszesz, że była to oprawa to ja się kłócić nie będę bo nie znam się na tych aspektach i całkiem możliwe, że w jakimś okresie Sanok wchodził w jej skład, wreszcie to ty interesujesz się tym regionem i to twoje "oczko w głowie".

Jakby nie szukać w sieci to wszędzie piszą, że Sanok wchodził w skład jej oprawy, również na stronach Muzeum tego miasta - nie będę się zatem spierał z historykami-regionalistami.

Zwracam jednak uwagę, że wszędzie stosuje się ten sam zwrot... co kusi by stwierdzić, że to jedno źródło i późniejsze duplikowanie informacji.

Coś koleżanka wycięła ze swego posta?

Zdaje mi się, że wcześniej była tam informacja, ze Sanok stanowił zabezpieczenie posagu (czy wiana)?

Bo taka wzmianka postawiłaby na głowie kwestię oprawy Bony.

Co do różnych monografii czy historii tej ziemi...

"Coraz też rzadziej o Sanoku słyszymy, bo następca Jana Olbrachta, Aleksander przywilejem mielnickim związany, był wedle brzmienia tego przywileju tylko przewodniczącym senatu wedle zaś uchwał sejmu piotrkowskiego z r. 1504. i radomskiego z r. 1505., nie mógł zastawiać ani rozdawać dóbr królewskich".

/W. Kucharski "Sanok i sanocka ziemia w dobie Piastów i Jagiellonów. Monografia historyczna", Lwów 1905, s. 33/

Wchodził na pewno. Na pewno informacja pochodzi jednego źródła. Podejrzewam, że od Adama Fastnachta. Źródło jest na pewno udostępnione w "Słowniku historyczno-geograficznym Ziemi Sanockiej w średniowieczu". Niestety, mam tylko tom I, najprawdopodobniej taka informacja jest w tomie III. W słowniku są fragmenty wszystkich dokumentów do których dotarł historyk. Mam tylko "Sanok Materiały do dziejów miasta do XVII w" tegoż autora ale w gąszczu informacji nie jestem w stanie odnaleźć wzmianki o Bonie. Niestety, nie ma indeksu nazwisk.

Wycięłam, przypomniałam sobie od kogo usłyszałam tę informację na szkoleniu. Ten człowiek czasami gada jak Piekarski na mękach.

[secesjonista]

I słusznie, że wycięłaś jak można zabezpieczać dług na cudzym majątku?

Innymi słowy Zygmunt miałby zabezpieczać dług względem żony na jej własności...

Wchodził na pewno

Co mówią o tym zapisy w Metrykach Koronnych?

Czy w zestawieniu rachunków podskarbińskich występuje Sanok i czy występują tenuty z oprawy królowej?

Czy ewentualne zabezpieczenie tyczyło się "reformatio dotis" bądź "reformatio dotalicii" (donationis nuptialis)?

[secesjonista]

Jak na razie dotarłem do zapisów o istnieniu Sanoka w oprawie Elżbiety Habsburżanki (zeznanie Elżbiety co do renuncjacji ze swej oprawy złożone w Wilnie 20 marca 1545 r., na podstawie czego wpisano w MK 67 nową oprawę).

I pytanie do znawców tematu: było to przed decyzją Bony o zrzeczeniu się swej oprawy, czy konsekwencją tegoż?

Co do jednego z pytań z końcówki mego posta... to królowa wybrnęła wobec zarzutów szlachty w ten sposób, że stwierdziła, iż nie pochodzi z "książęcego rodu", a wywodzi się od "najsławniejszych królów".

/"Stanislai Gorski contiones in conventu 1537" wyd. W. Kętrzyński, "Archiwum Komisji Historycznej", t. I, Kraków 1878, s. 79/

[lucyna beata]

Jak na razie dotarłem do zapisów o istnieniu Sanoka w oprawie Elżbiety Habsburżanki (zeznanie Elżbiety co do renuncjacji ze swej oprawy złożone w Wilnie 20 marca 1545 r., na podstawie czego wpisano w MK 67 nową oprawę).

I pytanie do znawców tematu: było to przed decyzją Bony o zrzeczeniu się swej oprawy, czy konsekwencją tegoż?

Co do jednego z pytań z końcówki mego posta... to królowa wybrnęła wobec zarzutów szlachty w ten sposób, że stwierdziła, iż nie pochodzi z "książęcego rodu", a wywodzi się od "najsławniejszych królów".

/"Stanislai Gorski contiones in conventu 1537" wyd. W. Kętrzyński, "Archiwum Komisji Historycznej", t. I, Kraków 1878, s. 79/

Niestety, na to pytanie nie jestem w stanie odpowiedzieć. Nie znam nikogo, kto specjalizowałby się w tym okresie.