Sposoby finansowania armii RON - u

[Pancerny]

Jak wyglądało finansowanie polskiej armii, wiadomo, że skarbiec królewski był zawsze był pusty, jak sobie z tym radzono. W jakiej formie dostawał żołd pojedynczy żołnierz?

[Kadrinazi]

Wogole go nie dostawała, zwłaszcza w drugiej połowie XVII wieku Michał Korybut miał powiedzieć deputacji żołnierzy, że powinni zadowolić się hiberną i nie pytać o żołd :? Wojsko ktore nie otrzymywało żołdu nawet przez kilka lat probowano uspokajać - typową metodą było przekupienie wysłannikow buntujących się żołnierzy.

[Pancerny]

Wogole go nie dostawała,

Ostro pojechałeś na samym początku, ale wolałbym o tym porozmawiać później.

To zaczniemy tak, czy żołd otrzymywany przez szeregowego żołnierza, był dla niego zadowalający, dawał zadowolenie ze służby wojskowej?

[Kadrinazi]

Nie, tylko wizja łupow mogła go finansowo 'ustawić'. Żołd był zbyt niski, by się z niego utrzymać i uzupełnić ekwipunek. Kawaleria narodowa w sumie miała jeszcze niezła sytuację (a bo to rotmistrz groszem sypnął czy też się jakąś konfederację zawiązało), za to piechota miała zawsze pod gorke. Nieopłacona na czas, okradana przez własnych oficerow -ileż to przypadkow śmierci z głodu i chorob zanotowała nasza BPP w roku kampanii.

To taki paradoks RON, że armia wobec ktorej zdarzały się kilkuletnie zaległości w wypłacie żołdu jakoś funkcjonowała

[artifakt]

Czasami wypłacano żołd w suknie. Do tego dochodził chleb zimowy, czyli hiberna. Z tego co kojarzę oficer dostawał również "strawowe".

[Kadrinazi]

Sukno i podszewkę otrzymywali Kozacy rejestrowi, ich żołd to także niewielkie sumy w gotowce (ok. 1/4 żołdu żołnierza jazdy lekkiej) .

Co do hiberny, to nie była ona żołdem, a tylko dodatkiem na utrzymanie wojska zimą i wczesną wiosną. Do 1649 roku hiberna świadczona była najprawdopodobniej tylko w naturze. Poza tym otrzymywała ją praktycznie tylko jazda. Zdarzały się też donatywy - dodatki za udział w kampanii, z reguły wymuszane przez wojsko jako ekwiwalent za utracony ekwipunek.

[Pancerny]

Sukno i podszewkę otrzymywali Kozacy rejestrowi,

Żołnierze piechoty i dragoni również otrzymywali sukno na mundur, ale mieli za to potrącane co miesiąc pewną kwotę z żołdu.

Do 1649 roku hiberna świadczona była najprawdopodobniej tylko w naturze.

W roku 1634 hiberna wynosiła 63 złote rocznie na jednego jeźdźca.

Z tego co kojarzę oficer dostawał również "strawowe".

Znane jest mi pobierane przez rotmistrza tzw. kuchenne, które wynosiło 1 zł. od jeźdźca i było doliczane do stawek żołdów.

[Kadrinazi]

W roku 1634 hiberna wynosiła 63 złote rocznie na jednego jeźdźca.

Wynosiła ekwiwalent owczesnych 63 złotych bo nie była wypłacana w monecie Dopiero po 1667 roku hiberna była świadczeniem pieniężnym, dokładnie rzecz biorąc stała się podwojeniem stawki żołdu (pancerny dostawał np. 164 zł hiberny bo taki był jego żołd roczny w 1667 r.). W 1690 roku ustalono następujące stawki hiberny dla Korony:

- husaria - 184 zł

- arkebuzeria - 154 zł

- pancerni - 144 zł

- jazda lekka - 104 zł

Dla porownania hiberna na Litwie w 1674 roku wynosiła:

- husaria - 150 zł

- rajtaria - 120 zł

- petyhorcy - 120 zł

- jazda typu kozackiego - 90 zł

- jazda tatarska - 80 zł

- dragonia - 45 zł

- piechota - 36 zł

Co ciekawe, widać że na Litwie hiberna obejmowała nie tylko jazdę narodową.

[ Dodano: 2008-10-16, 15:09 ]

Znane jest mi pobierane przez rotmistrza tzw. kuchenne, które wynosiło 1 zł. od jeźdźca i było doliczane do stawek żołdów.

To raczej było odwrotnie - kuchenne nie było doliczane do żołdu a potrącane z niego, czyli z 41 zł/rok żołdu w 1647 roku husarz dostawał 40, z 405 zł/rok w 1654 roku dostawał 404, etc.

[Pancerny]

Znane jest mi pobierane przez rotmistrza tzw. kuchenne, które wynosiło 1 zł. od jeźdźca i było doliczane do stawek żołdów.

Pół dnia szukałem i znalazłem, tak jest napisane w "Wojsko i skarb Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku" Jana Wimmera.

[Kadrinazi]

Paradoksalnie obydwu nam chodzi o to samo, tylko inaczej sformułowane Rotmistrz pobierał 1 zł z żołdu każdego towarzysza - to fakt. Według tego co napisałeś 'kuchenne' byłoby doliczane do istniejącego żołdu - czyli husarz z 1690 roku miałby żołd 183 zł + 1 zł 'kuchenny' dla rotmistrza. Według tego co ja napisałem - żołd to 184 zł od ktorego odprowadzano 1 zł 'kuchennego'. Czy mogłbyś zacytować jak określił to Wimmer? W 'Wojsku polskim...' nawet o kuchennym nie wspomina, podając pełne żołdy dla wojska.

[Pancerny]

"Do stawek żołdu husarzy i kozaków doliczano przy tym 1 zł kwartalnie jako tzw. "kuchenne", które było wynagrodzeniem rotmistrza" - "Wojsko i skarb Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku" Jana Wimmera.

- rajtaria - 120 zł

- petyhorcy - 120 zł

- jazda typu kozackiego - 90 zł

Zastanawia mnie wysoki żołd petyhorca, stojący na poziomie wynagrodzenia rajtara, czyżby petyhorcy mieli uzbrojenie ochronne?

[Kadrinazi]

No to już zupełnie jestem skołowany z tym 'kuchennym' - logiczne wydawało mi się, to do potrącenie z pełnego żołdu, a tu wynika że to jednak dodatek, ktory potrącano. Dziwne...

Co do żołdu petyhorcow na Litwie - petyhorcy byli wtedy odpowiednikem jazdy pancernej w Koronie, więc wyższy żołd (szczegolnie w porowananiu z litewską jazdą kozacką) faktycznie mogłby wskazywać na lepsze wyposażenie - kombinacja kolczugi i rohatyny?

[secesjonista]

Ja bym nie przesadzał z tak surową konstatacją; jak to ujął Kadrinazi; że w ogóle nie dostawano należnego żołdu.

Faktem jest, że pieniędzy zawsze była niewystarczająca ilość stąd należności wypłacano w niepełnym wymiarze i z ogromnymi opóźnieniami.

Samymi wypłatami zajmowały się jednorazowo obierane komisje zapłaty wojskowej, w koronie składające się na ogół z reprezentantów Izby Poselskiej i Senatu oraz dwóch (zwykle) przedstawicieli wojska. Na Litwie z czasem do komisji wchodzili komisarze obierani z poszczególnych województw na sejmikach relacyjnych. Komisje takie prócz obrachunków należności dla wojska, wypłaty, sejm wyposażał je często w prawo do zaciągania pożyczek (a i często bez takiej delegacji komisje je zaciągały, co spotykało się z krytyką), z reguły otrzymywały instrukcje co do prowadzenia negocjacji z wojskiem, których przedmiotem było "urwanie" części należności. Tak oto kostytucja Sejmu Warszawskiego z 1661 r. obliguje komisarzy by:

"ante omnia przyłożą pilnego starania w zatrzymaniu w dalszej służbie wojska naszego W. X. Lit. tak starego jak i nowego zaciągu. Adhibendo curam, i perswadując, żeby uważywszy in quo statu Respublica tot calamitatibus pressa zostawa, jako właśnie tej matki powszechnej synowie, chcieli admittere media słusznie; zwłaszcza gdy ta czyni, co jeno possibilitas pozwala i na terźniejszym Sejmie pewną in parte obmyśliwszy zapłatę proponent i to, żeby chcieli i część jaką zasług Rzeczyposp. a raczej samym sobie, jako Patrii i Braci swojej potęgą nieprzyjacielską zrujnowanym darować".

/Vol. Leg. IV f. 788/

Miały one również uprawnienia sądowe względem dowódców, którzy dopuścili się malwersacji finansowych; zresztą uprawnienia sądownicze często wybiegały daleko dalej niż tylko co do kwestii finansów wojska (rozpatrywanie i karanie za szkody popełnione przez wojsko ludności cywilnej).

Czasem funkcje wypłaty powierzano Trybunałowi Skarbowemu (tzw. Radomskiemu), na przykład w 1662 r. kiedy połączono go (w Koronie) z Komisją Zapłaty Wojsku.

Działania takich komisji zakończyły się wraz z rozdzieleniem wojsk na ziemie i województwa, czyli po ostatecznej repartycji z 1771 roku.

Dodajmy, że wspomniane komisje przyczyniały się do psucia monety, jako że z powodu pustek w skarbie, niemożności zaciągnięcia odpowiednich pożyczek, zajmowały się zlecaniem bicia lichej monety.

Inną sprawą jest, że były pomiędzy młotem a kowadłem...

Poza tym skąd by się brało "workowe" dla podskarbiego?

Wedle rachunków wojskowych z 1676 r. odnotowano na takie ekspensa:

po szelągu od złotego

po dwa grosze na "spisne" od konia

/Arch. Gł. 86, nr 62/

Inną sprawą jest na jakim etapie te pieniądze były pobierane?

[Kadrinazi]

Secesjonisto, jakże często zdarzało się, że wojsko albo nie dostawało żołdu przez nawet kilka lat, albo dostawało jakieś grosze. Typową procedurą było przekupywanie deputatów wojskowych, żeby ci jakoś uspokoili wojsko Np. żołd za lata 1679-80 płacono stopniowo aż do... 1684 roku. Gros żołdu za okres 'Potopu' wypłacono dopiero w 1663 roku i to dopiero po tym, jak żołnierze zrzekli się większości należącego im się żołdu.

[secesjonista]

Pełna zgoda co do tych rezygnacji (ku chwale Rzplitej.) i wieloletnich opóźnień (tu uderzała ich po kieszeni dodatkowo inflacja), ciekawym by było jednak zestawić ile w rzeczywistości dotarło do wojska (za daną kampanię) z uwzględnieniem wszelkich (a więc i opóźnionych) wypłat.

Zatem ile generalnie utracili z tego co im "przyobiecano".