Krzysztof II Radziwiłł

[Tofik]

Taki dobry wódz, a nie ma tematu o nim :wink: Przyznam, że to, oprócz Janusza Radziwiłła, mój ulubiony hetman (acz lepszy od Janusza :wink: ). Syn słynnego Pioruna, od 1615 r. hetman polny litewski, walczył z wojskami szwedzkimi od 1617 r., jednak z powodu dysproporcji sił nie mógł za wiele zrobić (w 1621 r. stracono Rygę). W 1622 r. powstrzymywał samego Gustawa Adolfa pod Mitawą, jednak rozejm przez niego zawarty został przez króla uznany za przedwczesny przez co popadł w niełaskę. Z tego powodu został pominięty przy obsadzie wielkiej buławy, którą otrzymał Lew Sapieha. Należy jednak wspomnieć, że hetman nigdy nie stracił posłuszeństwa wobec władcy, o czym świadczą słowa z Instrukcji podróży dla Janusza Radziwiłla: Króla Jegomości, jako Pomazańca Bożego, nigdy źle nie wspominaj. Owszem, przed źle wspominającymi ochraniaj. Nie zmienia to faktu, że był nie lubiany przez króla (w gruncie rzeczy - niesłusznie), aż do 5 kwietnia 1632 r., gdy doszło do ugody pomiędzy hetmanem a królem (ponoć przy wzruszeniu obydwu zainteresowanych).

Radziwiłł miał plany rozwiązania kwestii szwedzkiej (sławny memoriał z bodajże 1624 r.), do tego był dobrym wodzem, o czym świadczą sukcesy ze Szwedami jak i działania w czasie wojny smoleńskiej. Wg Kupisza pierwszy miał w swoich oddziałach dragonię, lubił łączyć wzorce zachodnie ze staropolską sztuką wojenną, miał również oryginalne pomysły np. chciał przekształcenia piechoty wybranieckiej w wojska inżynieryjne.

Co o nim sądzicie?

[Kadrinazi]

Solidny dowodca, biorąc pod uwagę jakie miał słabe środki w 1621-22 radził sobie całkiem nieźle (wspomniana Mitawa). W 1626 roku już mu tak dobrze nie szło, niechęć do Lwa Sapiehy zrobiła swoje i podzielone siły litewskie były bite niemiłosiernie.

Widział potrzebę zmian w armii litewskiej, stąd wprowadzenie dragonii (podobno już w 1617 r.) czy umiejętna wojna 'fortyfikacyjna' ze Szwedami pod Mitawą.

[Pancerny]

Nie zmienia to faktu, że był nie lubiany przez króla

A to, że był kalwinem, nie miało żadnego wpływy, na stosunki z królem?

[Tofik]

A to, że był kalwinem, nie miało żadnego wpływy, na stosunki z królem?

Nie, bo:

a) chodziło o sprawy wojskowe,

B) gdyby chodziło o to, to w ogóle nie zostałby hetmanem polnym,

c) gdyby o to chodziło, nie doszłoby do ugody.

W 1626 roku już mu tak dobrze nie szło, niechęć do Lwa Sapiehy zrobiła swoje i podzielone siły litewskie były bite niemiłosiernie.

W latach wojny smoleńskiej zresztą też można się doszukać niesnasek pomiędzy hetmanem wielkim a hetmanem polnym.

[Pancerny]

B) gdyby chodziło o to, to w ogóle nie zostałby hetmanem polnym,

Ale był najbogatszym magnatem na Litwie, mający masę zwolenników, Zygmunt mógł go nie lubić, ale buławę musiał dać.

[Tofik]

Ale był najbogatszym magnatem na Litwie, mający masę zwolenników, Zygmunt mógł go nie lubić, ale buławę musiał dać.

Nic nie musiał - skoro nie dał wielkiej, to tym bardziej nie musiał dawać polnej (w RON istniała niepisana zasada, że hetmaństwo wielkie przechodziło na dotychczasowego hetmana polnego).

[ Dodano: 2008-10-15, 17:21 ]

Warto jeszcze powiedzieć co nieco o zmianach poglądów hetmana na temat wojen szwedzkich. Otóż, w 1618 r. (gdy zaczynały się podboje Gucia) Radziwiłł uważał, że do pokonania Szwedów w Inflantach potrzebne jest 2900 jazdy i 2500 piechoty (53% jazdy, 47% piechoty). W kwietniu 1622 r. pisał, że do zwycięstwa 6000 jazdy i 4000 piechoty (60% jazdy, 40% piechoty). Co ważne, wojsko szwedzkie, które zaatakowało Inflanty w 1621 r. liczyło 3125 jazdy i 14700 piechoty (18% jazdy, 82% piechoty). Zapewne pod wrażeniem tego Radziwiłł w Dyskursie o podniesieniu wojny inflanckiej (przedłożony sejmowi w 1624 r.) pisał, że armia musi składać się z:

- 2500 husarii,

- 2000 rajtarii,

- 1000 kozaków,

- 4000 piechoty cudzoziemskiej,

- 5000 piechoty polskiej.

Po zsumowaniu wychodzi, że armia litewska na "wzór radziwiłłowski" powinna zawierać 9000 piechoty i 5500 jazdy (38% jazdy, 62% jazdy; 42% cudzoziemców, 58% narodowców). A więc respekt hetmana dla Szwedów stale się zwiększał (co widać po powiększaniu minimalnej ilości armii), do tego Krzysztof II chciał dostosowywać strukturę rodzajów broni w armii do struktury wojska szwedzkiego.

Co ciekawe, hetman wielki Sapieha w 1627 r. uważał, że do zatrzymania Szwedów trzeba 8000 piechoty i 8000 jazdy.

[Pancerny]

Czyli hetman uczył się tworzyć armię pod "nieprzyjaciela", doszedłem do wniosku, że dowódcy walczący ze szwedami prędzej zaczęli doceniać walory piechoty niż hetmani walczący na kresach.

[Kadrinazi]

A więc respekt hetmana dla Szwedów stale się zwiększał (co widać po powiększaniu minimalnej ilości armii), do tego Krzysztof II chciał dostosowywać strukturę rodzajów broni w armii do struktury wojska szwedzkiego.

Przede wszystkim hetman widział konieczność zwiększenia ilości piechoty, zwłaszcza cudzoziemskiej. Jak pokazały walki pod Rygą czy Mitawą, duża ilość piechoty potrzebna była do licznych na Inflantach działań oblężniczych. Jazda litewska wciąż dawała sobie radę w starciu ze Szwedami (Kropimojza czy Mitawa), to jednak piechota była najważniejszą formacją mogącą zapewnić zwycięstwo Litwinom w toku tej kampanii. Co ciekawe, dragonia u Radziwiłła pojawiła się szybciej niż w szwedzkiej armii polowej

Co do dostosowywania do struktury wojsk szwedzkich - to chyba nie do końca tak Gustaw II Adolf bardzo chętnie zwiększyłby ilość swojej kawalerii, ale w 1621 roku było to po prostu bardzo trudne. Duża część spośrod 9 kawalerii rajtarii fińskiej pod Rygą w 1621 roku była bardzo słabo wyposażona- kilka kompanii nie miało pancerzy, brakowało też dobrej jakości broni palnej. Z kolei szwedzka rajtara (rownież 9 kompanii) nie nadawała się do walki z powodu przeżyć jakie zafundował im Bałtyk Ciężkie sztormy sprawiły że blisko połowa koni rajtarii szwedzkiej (ok 500) nie nadawała się do służby. Paradoksalnie tuż po rozpoczęciu oblężenia Rygi z 24-25 kompanii jazdy szwedzkiej (9 fińskich, 9 szwedzkich, 2-3 kompanie szlachty estońskiej, 5 kompanii kirasjerow 'varvade') tylko 11 kompanii nadawało się do służby (Finowie i 2 kompanie kirasjerow).

O ile Radziwiłł starał się zwiększyć ilość swojej piechoty, o tyle Gustaw II Adolf starał się rozwinąć jednostki kawalerii - pod Mitawę w 1621 roku zabrał 7 regimentow pieszych (pod Rygą miał ich 12) i 23-24 kompanie jazdy (z 24-25 spod Rygi) oraz nowo zaciągnięty regiment dragonii. Z kolei pod Mitawą w 1622 roku miał 5 regimentow pieszych (5519 ż), 13 lub 14 kompanii jazdy z ok. 1100 żołnierzami (jazda poniosła bardzo duże straty, zwłaszcza w zimie 1621/22) i regiment dragonow (397 ż.). Dlatego też nie dosyłano nowych regimentow pieszych z Finlandii i Szwecji (a tylko uzupełnienia istniejących), za to w czerwcu i lipcu do armii pod Mitawą dotarły 1 kompania jazdy szwedzkiej (194 ż.) i 7 kompanii jazdy fińskiej z ok. 870 żołnierzami (kompanie fińskie, mimo wciąż niedostatecznego wyposażenia, były w dobrym stanie gdyż zimowały w Finlandii a nie w nader nędznych kwaterach w Inflantach).

Radziwiłł widział potrzebę modernizacji armii litewskiej - zaciągnięcia większej ilości rajtarii (kirasjerow, arkebuzerow, jak byśmy ich nie nazywali...), piechoty cudzoziemskiej czy dragonii. Pamiętajmy że armia szwedzka z ktorą walczył nie była jeszcze najwyższej klasy - Gustaw II Adolf i kanclerz Oxenstierna dopiero wprowadzali w życie reformy. Przewagą Szwedow na pewno był dogodny moment ataku (zaangażowanie RON przeciw Turkom w 1621 roku) i słaba opinia o wojskowości szwedzkiej w Polsce czy na Litwie.

[Tofik]

A czy ktoś ma jakieś dane odnośnie tego ile dragonii miała w sobie zawierać piechota cudzoziemska (w opcji z 1624 r.)?

Co do dostosowywania do struktury wojsk szwedzkich - to chyba nie do końca tak Gustaw II Adolf bardzo chętnie zwiększyłby ilość swojej kawalerii [...]

Zwiększył? Nie do końca, zwłaszcza na tym etapie wojny z RON. Więc dostosowywanie do struktury było

[Kadrinazi]

Zwiększył? Nie do końca, zwłaszcza na tym etapie wojny z RON. Więc dostosowywanie do struktury było

To chyba nie przeczytałeś mojego postu do końca, gdzie podałem dane o zwiększaniu ilości kawalerii pod Mitawą w 1622 roku O ile w Polsce czy na Litwie wystawienie dużej ilości jednostek kawaleryjskich nie stanowiło problemu, o tyle dla Szwedow to nie było takie łatwe. Jazdę rekrutowano na dwa sposoby - zaciągi zagraniczne (varvade) na ktore na dobrą sprawę nie można było sobie pozwolić w dużych ilościach (brak pieniędzy a i odpowiedniej ilości żołnierzy, pamiętajmy że zaczęła się właśnie wojna trzydziestoletnia; duże zaciągi udało się Gustawowi II Adolfowi poczynić dopiero na w 1627/28 roku, gdy rozwiązana została najemna armia duńska) lub ochotnicze zaciągi narodowe (rajtaria szwedzka, fińska i szlachta). Koszt wystawienia jazdy narodowej był także wysoki - żołnierz musiał sam wyposażyć się w ekwipunek (chociaż mogło to być refundowane), co, zwłaszcza dla Finow, stanowiło wysoki prog do przeskoczenia. Stąd krol musiał wydać rozporządzenie, w ktorym nakazywał przede wszystkim zaopatrzyć się w broń palną i pancerze (hełm był najdroższy, więc można było z niego zrezygnować). De facto do 1626 roku szwedzka jazda borykała się z problemami z wyposażeniem.

Dzięki ustawicznym walkom z Litwinami i Polakami Gustaw II Adolf zrozumiał jak ważną rolę (wciaż!) odgrywa jazda - stąd stopniowa zmiana taktyki jej użycia w armii szwedzkiej (vide Tczew 1627) i zwiększanie jej ilości.

Piechoty Szwedzi mieli pod dostatkiem, gdyż była to formacja z chłopskiego poboru, ktory konsekwentnie przeprowadzano.

Z kolei w RON formacje typu piechota 'niemiecka' czy rajtaria wciąż były złożone głownie z najemnikow z Zachodniej Europy co podwyższało koszt wystawienia tych jednostek. Hajducy byli tańszą opcją, ale arkebuz nie zawsze dawał sobie radę z muszkietem

Powiedziałbym więc, że wymiana 'myśli' militarnej szła w obydwie strony - Litwini i Polacy podpatrywali u Szwedow, Szwedzi wprowadzali innowacje wzorowane czy przetestowane na wojskach RON.

[ Dodano: 2008-10-15, 17:37 ]

A czy ktoś ma jakieś dane odnośnie tego ile dragonii miała w sobie zawierać piechota cudzoziemska (w opcji z 1624 r.)?

Niestety nie mam takich danych, wiem tylko że w miejsce mocno przetrzepanego przez Szwedow pod Szmeltynem w 1622 roku pułku lisowczykow hetman zaciągnął w 1623 roku 300 dragonow (3 kornety?). Zapewne o podobnych liczbach można mowić i w przypadku opcji z 1624 roku.

[Nabuchodonozor]

Warto też powiedzieć cos o postawie Krzysztofa II Radziwiłła w stosunku do Władysława IV. Jeszcze w czasie gdy Władysław był królewiczem utrzymywali bardzo dobre stosunki. Po śmierci Zygmunta III obrano go marszałkiem na konwokacji. Ale w chwili gdy tron był pusty a Władysław przygotowywał sie do elekcji ten bliski przyjaciel za jego plecami zacheca króla szwedzkiego by zgłosił swoją kandydature. Oczywiście o nic go nie winie ponieważ dbał w tym o interesy innowierców oraz kraju (proponuje Szwedowi oddać Inflanty i Prusy oraz przyłączyć Śląsk po Odre) ale czy to nie jest przejaw dwulicowości? To że był świetnym dowódcą tego nie można mu odbierać ale również był magnatem pełną gębą (z wszystkimi wadami z tym idącymi). Po śmierci Lwa Sapiehy Władysław nadał godność wojewody wileńskiego Januszowi Tyszkiewiczowi, co wywołało furie u Radziwiłła, że ten narobił tyle szumu że król musiał odwołać tą poprzednią nominacje i oddać ją Krzysztofowi. Co więcej po wojnie z Moskwą zjawił się w izbie poselskiej na sejmie 1634 roku i zaczął się domagać nadania mu jako lenna zamków na pograniczu rosyjsko-polskim oraz potwierdzenia tego specjalną konstytucja. Skromność to chyba nie odpowiednie słowo opisując Krzysztofa II Radziwiłła, jednak karierowicz, prywaciarz jak najbardziej

[Tofik]

To że był świetnym dowódcą tego nie można mu odbierać ale również był magnatem pełną gębą

Dla mnie to trochę taki litewski Koniecpolski, ale nie pod względem militarnym (bo z Litwy do Koniecpolskiego najbliżej Chodkiewiczowi IMHO), ale pod politycznym - miał ogromne zasługi dla kraju, ale szlachecka mentalność pozostała...

[Nabuchodonozor]

Wyraźnie zaznaczono zasługi Krzysztofa II Radziwiłła w kampanii z 1621 roku, jednak nikt nic nie powiedział o jego potknięciach. Nie to że szukam dziury w całym albo próbuje umniejszyć jego zasługi w Inflantach ale w owej kampanii wydaje mi się że Radziwiłł popełnił szereg błędów. Fakt że siły jakimi dysponował były niewielkie ale jego postawa była bierna, oddał całkowitą inicjatywę Szwedom. Następnie choroba hetmana uniemożliwiła jakiekolwiek działanie. Przygotowanie Inflant do wojny też nie było znaczące, chociaż niemal wszyscy wiedzieli że inwazja nastąpi. W kampanii tej na pochwałę zasługuje jedynie Aleksander Gosiewski. Poprawcie mnie jeśli się mylę.

[Kadrinazi]

A co tak naprawdę Radziwiłł mogł zrobić z siłami jakimi dysponował? Nie dość że armia była mała, to jeszcze źle wyekwipowana i o słabym materiale żołnierskim. Cała 'para' wojskowa RON poszła w 'gwizdek' chocimski. I tak udało się ładnie Szwedow poszarpać, przykład to wspomniany przez Ciebie Aleksander Gosiewski i starcie pod Kropimojzą. Dużą zasługą hetmana jest natomiast krecia walka pod Mitawą i odbicie miast z rąk Szwedow.

[Nabuchodonozor]

Oczywiście zgadzam się z Tobą siły jakimi dysponował nie prezentowały się najlepiej. Ale Szwedzi od samego początku "inwazji" nie byli nękani przez nikogo. Spokojnie rozładowali się i usypali umocnienia. Wojsko hetmana z biernością przyglądało się oblążeniu Rygi. W fazie wstępnej istniała możliwość prowadzenia wojny szarpanej, zakłucenia aprowizacji i utrudniania prac oblężniczych. Radziwił nie przedsięwział jakichkolwiek kroków utrudniających pochód Szwedom. Litwini zupełnie stracili inicjatywe operacyjną. Odsiecz Rydze, zakończyła się fiaskiem. Mitawa bez walki poddała się wrogowi - zawiodło miasto ale czy nie dało się wcześniej temu zapobiec? Takich przykładów można mnożyć np problemy związane z zaprowiantowaniem były zwiazane min ze spóźnionymi działaniami Radziwiłła itp. Jednak nie o to do końca mi chodzi. Jestem ciekaw jak ta kampania potoczyła by się gdyby w Inflantach pozostał Chodkiewicz, albo na miejscu Radziwiłła znalazł się późniejszy Koniecpolski. Myślisz że naprawde nie dało się tam nic zrobić?