Bitwa pod Walmozją (Wallhof) - 17/01/1626

[Kadrinazi]

Znowu klimaty litewskie, mam nadzieję, że ciekawe

Świtem 17 stycznia 1626 roku oddziały szwedzkie dowodzone przez samego Gustawa II Adolfa, podeszły skrycie pod oboz sił litewskich pod Walmozją (Wallhof). W toku kilkugodzinnej bitwy Litwini dowodzoni przez Jana Stanisława Sapiehę, zostali całkowicie rozbici, tracąc tabor, artylerię, oboz i ok. 500-600 zabitych. Wszelkie proby kontratakow jazdy litewskiej były zatrzymywane przez bardzo skuteczny ostrzał muszkieterow i artylerii szwedzkiej. Wygrana bitwa pozwoliła krolowi szwedzkiemu przejść do kolejnej fazy wojnyz RON - ataku na ujście Wisły.

Poniżej słow kilka o siłach walczących stron:

I. Szwedzi:

(opracowanie dzięki uprzejmości niezawodnego Daniela Staberga)

Piechota:

Hovregementet (Żółty regiment), hrabia Frans Bernhard von Thurn: 683 żołnierzy

Bla regementet (Niebieski regiment), Maximilian Teuffel: 643 żołnierzy

Röda regementet (Czerwony regiment), Kasper Sigismund von Plato: 661 żołnierzy

Skwadron Reutera: 400 muszkieterów (rdzenni Szwedzi)

Uwaga: tylko 800 muszkieterów (Szwedzi + det. z regimentów najemnych) wzięło udział w bitwie

Jazda (24 kompanie)

8 kompanii szwedzkich Landsryttare:

(nazwiska d-ców kompanii)

Lars Larsson

Hans Rotkirch

Erik Soop

Isak Axelsson

Nils Asserson

Karl Jönsson

Lorens Wagner

Bernhard Rehbinder

12 kompanii fińskich Landsryttare

(nazwiska d-ców kompanii, gwiazdka oznacza, że rotmistrz nie dowodził w polu, ale nieznane jest nazwisko porucznika)

Job Bengtsson*

Anders Pauls

Reinhold Anrep

Fabian Wrangel

Gustav Horn

Reinhold Wunsch

Klas Bertilsson

Gerhard Skytte

Johan Rams *

Henrik von Hoven

Jakob Bengtsson

Lars Lindelöf *

4 kompanie Värvade Ryttare (najemna jazda):

Livfanan (Gwardia królewska) , Jürgen Aderkas

Fältmarskalkens (Gwardia Feldmarszałka), Klas Didrik [sperreuter]

Magnus von der Pahlen (Livonian - kirasjerzy inflanccy)

Marten von Ahnen (Niemcy?)

Razem od 1500 do 2000 jazdy, z 24 kompanii 18 wzięło udział w walce

Artyleria:

Użyto tylko 6 dział, prawdopodobnie 4 6-funtowych i 2 1-funtowych.

II. Litwini:

Jan Stanisław Sapieha probował zrzucić winę za swoją porażkę na zaskoczenie i słabość sił własnych (tylko 1500 żołnierzy). Istnieją jednak źrodła mowiące o większej ilości Litwinow w tej bitwie - ok. 2500, może nawet więcej.

Tadeusz Korzon w "Dziejach wojen i wojskowości w Polsce", pisze ,bez podania dokładnej liczby żołnierzy, o:

- 14 chorągwiach husarii

- 4 ch. jazdy kozackiej

- 2 'jakichś equitum

- 6 niemieckich kompaniach piechoty

- 3 kompaniach piechoty węgierskiej

Udało mi się dotrzeć do bardzo interesującej ilustracji szwedzkiej, z rozrysowanym planem bitwy. Ustawienie i ilośc jednostek pokrywa się z tymi podanymi przez Korzona, 2 'jakieś quitum' na planie to 'Duce turmae Germanorum' (dwa oddziały jazdy niemieckiej) - zapewne rajtarii/arkebuzerow.

Jeżeliby więc założyć, że Litwinow faktycznie było ok. 2500 (29 oddziałow, średnio 100 ludzi w każdym, przyjmując niższe stany liczebne dla kampanii mogłoby to dac taki stan faktyczny) to Szwedzi nie mieliby dużej przewagi liczebnej (albo nie mieliby jej wcale).

[Tofik]

Wszelkie proby kontratakow jazdy litewskiej były zatrzymywane przez bardzo skuteczny ostrzał muszkieterow i artylerii szwedzkiej.

No i Litwini zostali również oskrzydleni.

Ponoć, jazda, uciekając, staranowała własną piechotę. Nawet Sapieha był bliski dostania się do niewoli (uratował go rotmistrz Rakowski).

Klęska przysporzyła też wiele problemów hetmanowi Krzysztofowi Radziwiłłowi, którego zmuszono do tłumaczenia się ze swego zachowania, a dokładniej z jego bezczynności, gdy stał pod Bowskiem.

[Kadrinazi]

Faktycznie, Gustaw II Adolf wysłał dwa oddziały muszkieterow by oskrzydliły oboz litewski i to po ich skutecznym ostrzale spanikowana husaria litewska stratowała własną piechotę.

[Kadrinazi]

Rozstawienie wojsk litewskich według szwedzkiego sztychu z epoki:

[Kadrinazi]

Kolejne, bardziej klasyczne mapy starcia:

[Kadrinazi]

Wracam do tematu liczebności i składu dywizji litewskiej podczas bitwy. Poprzednio napisałem:

Jan Stanisław Sapieha probował zrzucić winę za swoją porażkę na zaskoczenie i słabość sił własnych (tylko 1500 żołnierzy). Istnieją jednak źrodła mowiące o większej ilości Litwinow w tej bitwie - ok. 2500, może nawet więcej.

Tadeusz Korzon w "Dziejach wojen i wojskowości w Polsce", pisze ,bez podania dokładnej liczby żołnierzy, o:

- 14 chorągwiach husarii

- 4 ch. jazdy kozackiej

- 2 'jakichś equitum

- 6 niemieckich kompaniach piechoty

- 3 kompaniach piechoty węgierskiej

Udało mi się dotrzeć do bardzo interesującej ilustracji szwedzkiej, z rozrysowanym planem bitwy. Ustawienie i ilośc jednostek pokrywa się z tymi podanymi przez Korzona, 2 'jakieś quitum' na planie to 'Duce turmae Germanorum' (dwa oddziały jazdy niemieckiej) - zapewne rajtarii/arkebuzerow.

Jeżeliby więc założyć, że Litwinow faktycznie było ok. 2500 (29 oddziałow, średnio 100 ludzi w każdym, przyjmując niższe stany liczebne dla kampanii mogłoby to dac taki stan faktyczny

Mam wreszcie dostęp do 'Wojny inflanckiej 1625-1629' H. Wisnera i mimo że sam opis starcia jest praktycznie nieistniejący nieco można wydedukować z zamieszczonych przez profesora Wisnera list armii litewskiej.

Jednostki ktore możemy zidentyfikować (porównanie listy armijnej ze szkicem):

- chorągiew husarii Gosiewskiego - 200 koni

- chorągiew husarii Paca - 200 koni

- chorągiew piechoty polskiej Rakowskiego (zginął w bitwie) - 100 porcji

- kornet rajtarii Ernesta Korffa - 100 koni (na szkicu widać dwa, być może w bitwie brał udział kornet Hanzela Kotlicza - także 100 koni)

Cała armia litewska nie miała wtedy 14 chorągwi husarii, więc jak to wyjaśnić? Mam trzy hipotezy:

1) to po prostu pomyłka (ale proste...)

2) w toku kampanii większe chorągwie husarii były czasami dzielone na 100-konne roty (widzimy to na przykładzie chorągwi Radziwiłła w 1621 roku) - większa chorągiew rozdzielona na dwie stojące obok siebie roty mogła sprawiać wrażenie dwóch odrębnych oddziałów

3) w październiku 1625 roku do obozu Sapiehy przeszły z obozu Radziwiłła liczne oddziały z województw litewskich (np. 300 husarii żmudzkiej). Być może wciąż jeszcze stanowiły część sił Sapiehy na początku 1626 roku?

Kolejny problem to piechota niemiecka - na szkicu 600 piechoty, u Korzona 6 kompanii. Problem jest taki, że jeszcze w listopadzie 1625 roku Sapieha nie miał żadnej (sic!) piechoty niemieckiej czy dragonii. Jakoś nie wydaje mi sie, by Radziwiłł wsparł go swoją z trudem zebraną piechotą cudzoziemską. Znowu kilka hipotez:

1) pomyłka

2) Radziwiłł zostawił nieco swoich chwatow w obozie, a zeznania jeńcow wziętych do niewoli zwiększyły ich do 600 chłopa

3) nieznane zaciągi Sapiehy, może także nieco spieszonych rajtarów, dalsza część jak wyżej (jeden z oficerow litewskich wziętych do niewoli jeszcze w 1625 roku zeznał, że Sapieha i Gosiewski mają w armii oddzial dragonow, ktorego nie mogę znaleźć w spisach).

To tyle na razie

[Roman Różyński]

Uwaga: tylko 800 muszkieterów (Szwedzi + det. z regimentów najemnych) wzięło udział w bitwie

Skąd to wiadomo?

Na załączonym obrazku widać 3 bloki pikiniersko-muszkieterskie.

Edytowane 10 Maj 2010 przez Roman Różyński

[Kadrinazi]

Reszta się nie załapała bo nie miała okazji. Na szkicu są trzy 'bloki' czyli po jednym dla każdego 'kolorowego' regimentu, tyle tylko że oddziały te sobie co najwyżej popatrzyły na Litwinów i tyle.

W dalszej części ryciny (na prawo od Litwinów) widać dalszy przebieg walki, tam walczy tylko kawaleria szwedzka.

[Roman Różyński]

Czy tak samo było z jazdą tzn. 24 wyszły w pole a 18 wzięło udział w walce i jak były uszykowane te których nie ma na sztychu - a jest tylko 6

W dalszej części ryciny (na prawo od Litwinów) widać dalszy przebieg walki, tam walczy tylko kawaleria szwedzka.

Czy mógłbyś wrzucić tą dalszą część ryciny.

Edytowane 10 Maj 2010 przez Roman Różyński

[Kadrinazi]

Dzisiaj już tego nie napiszę, bo muszę rano do pracy się zrywać, więc pora spać

Przypomnij się na priwa albo w temacie jutro wieczorową porą to przepiszę jak były ustawione w walce - na rycinie jest to na szczęście ślicznie opisane z nazwiskami rotmistrzów.

[Kadrinazi]

Faktyczny szyk jednostek które weszły do walki – wszystkie nazwiska podaję w szwedzkiej wersji (czyli tak jak podał je Daniel), a nie łacińskim oryginalnym zapisem ryciny.

Od lewego skrzydła:

- 400 piechurów pod Kasperem Sigismundem von Plato, ukazanych jako cztery oddziały muszkieterów

Kawaleria rozpisana jest w grupach po trzy kompanie, jako quasi skwadrony:

- Finowie - Job Bengtsson, Anders Pauls, Reinhold Anrep

- Szwedzi - Lars Larsson, Hans Rotkirch, Erik Soop

- Finowie - Fabian Wrangel, Gustav Horn, Reinhold Wunsch

- Finowie - Klas Bertilsson, Gerhard Skytte, Johan Rams

- Szwedzi - Karl Jönsson, Lorens Wagner, Bernhard Rehbinder [ten skwadron widoczny jest w drugiej linii, nieco za powyższym skwadronem)

- Finowie - Henrik von Hoven, Jakob Bengtsson, Lars Lindelöf

- Kolejnych 400 piechurów pod Johanem Hinderssonem, (był pułkownikiem jednego ze szwedzkich regimentów krajowych), także jako cztery oddziały muszkieterów

Nazwiska pułkowników dowodzących muszkieterami wskazywałyby, że na lewej flance walczyli ci z ‘kolorowych’ regimentów, a na prawym Szwedzi.

Wymienione oddziały są ukazane jako zaangażowane w walkę.

W sporej odległości za nimi w szyku bojowym stoją pozostałe oddziały szwedzkie (znów wymieniam od lewej flanki):

- Isak Axelsson ze szwedzką kompanią rajtarii z Uppland

- Fältmarskalkens (Gwardia Feldmarszałka), Klas Didrik [sperreuter] – kirasjerzy/rajtarzy niemieccy

- Röda regementet pod ppłk. Klitzingiem

- Hovregementet

- Bla regementet

Przed piechotą ustawione są działa

- Kompania jazdy Martena von Ahnena

- Szwedzka kompania jazdy Nilsa Assersona

W odwodzie za piechotą pozostałe dwie kompanie kirasjerów – Livfanan i Inflantczycy

[marioxb]

Witam

Od pewnego czasu głowię się nad liczebnością obydwu walczących stron. Ze Szwedami nie mam w zasadzie problemu. Autorzy Sveriges krig podają, że Gustaw zgromadził 38 kompanii piechoty i 24 kornety jazdy (według Barkmana i Linquista 23). Ogólnie można powiedzieć, iż było to prawie 5 tys. ludzi (w Sveriges mamy 4,9).

Schody zaczynają się w przypadku Litwinów. Sam Sapieha pisał o 1,5 tys., co związane było najprawdopodobniej z wytłumaczeniem się z poniesionej klęski. Autorzy Sveriges podają na podstawie jakiegoś wykazu, że przeciwnik liczył 4,2 tys (2,6 jazdy i 1,6 piechoty). U Barkmana i Linquista spotykamy się liczbą 4,5 (odpowiednio 3,3 i 1,2). Ogólnie Szwedzi oceniali siły Litwinów na ponad 4 tys. ludzi. Potwierdza to Mikołaj Korff, który pisał, że na początku listopada w obozie jest 4 tys. lub więcej żołnierzy.

Co o tym sądzicie? Jest spora różnica pomiędzy 1,5-2,5 a 4 tys.

[Kadrinazi]

W listopadzie to faktycznie w obozie mogło być jakieś 4000 żołnierza, gdyż były tam 'połączone' dywizji obydwu hetmanów. Jednak dywizja Krzysztofa Radziwiłła nie walczyła pod Walmozją, to już obniża nam wielkość dostępnych wojsk. Wiemy także, że Litwini ponieśli spore straty w toku walk ze Szwedami jesienią 1625 roku, jak zwykle najgorzej dostało się BPP W Compendium Diariussu Expeditiej Jego Mci Pana Hetmana Wielkiego Litewskiego do Inflant w roku 1625 czytamy wszak:

Zostawiwszy tedy JM. Pan hetman na miejscu swym, przy wojsku syna swego JM. Pana marszałka wielkiego [Jana Stanisława Sapiehę] i wojsko rozporządziwszy, którego bardzo mało zostało, bo siła się ich za wyjściem służby i odpadnieniem od koni i od czeladzi rozjechało, a piechota wszystka zniszczała, dragonów, co było trochę i ci pochorzeli, odjechał 13 decembris z obozu.

Szwedzi bardzo często, pisząc o wojskach polskich i litewskich, operowali stanami etatowymi jednostek - gdyż tak podawali jeńcy - chociaż nijak to się miało do stanów faktycznych. Można się pokusić o próbę rekonstrukcji armii litewskiej w tej bitwie - np. sztych szwedzki ukazujący bitwę wymienia walczące jednostki, jest bardzo dokładny w przypadku Szwedów, ale i sporo znajomych nazwisk w przypadku Litwinów da się powiązać z istniejącymi w tym czasie oddziałami. Da nam to jednak tylko stan etatowy, nie bardzo więc przybliży do faktycznej siły litewskiej w tej bitwie.

[marioxb]

Faktycznie, 4 tys. Litwinów wyglądało podejrzanie. Dla Szwedów zwycięstwo nad licznym wojskiem było powodem do dumy.

[Kadrinazi]

Poza tym było to ich pierwsze zwycięstwo w walnej bitwie, więc morale na pewno im podniosło. Swoją drogą na sztychu widać, że Szwedzi nie zaangażowali nawet pełnych sił - w poście nr. 11 rozpisałem jak to wygląda. Litwini byli fatalnie dowodzeni, to bez wątpienia także pomogło Szwedom w ostatecznym tryumfie.