Riksza, tramwaj no i wóz... czyli o środkach komunikacyjnych

[Albinos]

A to już pytanie niestety nie do mnie. Średnio się wyznaję na nazwach niemieckich firm

[secesjonista]

To raczej były wózki z niemieckiej firmy, która przejęła polską firmę, jak mnie się zdaje.

[secesjonista]

No to z tejże samej gazety, notka zatytułowana "Z dziejów 'Perkuna'":

"We wspomnieniu pt. 'Taksa', zamieszczonym w nr 40, znalazła się wzmianka o rikszy rowerowej produkcji firmy 'Perkun', którą to wytwórnię autor określił jako 'niemiecką'. Pomyłce tej zawdzięczamy list b. pracownika 'Perkuna', p. WIESŁAWA ILECKIEGO, zawierający obok sprostowania także interesujące wiadomości o tym zasłużonym warszawskim zakładzie przemysłowym (...)

Fabryka Motorów 'Perkun' nigdy nie była niemiecką firmą (...)

W roku 1940 przystąpiliśmy do produkcji riksz. Ich projekt, konstrukcja i wykonanie było dziełem polskich techników i robotników (...)

W fabryce 'Perkun' pracowałem od 1936 r. do chwili wybuchu Powstania, ostatnio pełniąc funkcję jej kierownika handlowego - stąd dobrze pamiętam produkcję riksz (...)

W okresie okupacji fabryka na zamówienie niemieckie produkowała małe stacje elektrowni polowych. Obok tej oficjalnej produkcji nieoficjalnie nadal wytwarzano motory dla rolników, części uzbrojenia dla podziemia i właśnie te riksze".

/"Stolica" nr 46 (1145), R. XXIV, Warszawa 16 listopada 1969 r., s. 14/

[secesjonista]

W wielu filmach, których fabuła umiejscowiona jest w czasach okupacji widzimy twarze i sylwetki ludzi siedzących w tramwajach. A od kiedy rozpoczęto zamalowywać tramwajowe szyby na granatowo?

[secesjonista]

W Warszawie wyglądało to zupełnie inaczej. Zniknęły taksówki (stan na 1 września '1939 wynosił 2399). Ponownie pojawiły się dopiero w styczniu 1941 (konkretnie jedna i to przeznaczona dla Niemców). W marcu '41 było ich osiem, w listopadzie 1943 zaledwie dwie więcej (sic!).

Podobnie niewielkie było znaczenie autobusów. Pierwsza linia okupacyjna ruszyły 3 października 1939, kiedy to w prasie ukazał się komunikat o tym. Pierwsza linia kursowała z placu Teatralnego na plac Zbawiciela. Autobusy kursowały co 20 minut (7 pojazdów). Na skrajnych przystankach tworzyły się spore kolejki. I tutaj mam mały problem. Otóż o dacie 3 października pisze profesor Szarota. Natomiast na stronie trasbus.com, opisującej historię komunikacji miejskiej w Warszawie, pierwsze autobusy okupacyjne znajdują się pod datą 18 października 1939.

Marian Grajewski w swym artykule "Urządzenia komunalne Warszawy w latach 1939-1944" opisuje to w ten sposób:

"6 IX 1939 r., w związku z wezwaniem płk. R. Umiastowskiego, ok. 80 autobusów wyjechało na wschód, ny już nie wrócić. 16 IX kilka wozów wznowiło ruch na trasie: pl. Zbawiciela - pl. Teatralny. Pozostałe w Warszawie autobusy, po zakończeni działań wojennych, były zniszczone w 50%.

Komunikację wznowiono w październiku, ale 3 XI została ona przez Niemców wstrzymana, wiele wozów zarekwirowano i w większości wywieziono do Niemiec. Kilka pozostawionych - przerobiono później na przyczepy do tramwajów, kilka do przewozu ładunków uruchomiono na gazogeneratorach. Jednak jeszcze do 1 V 1942 r. parę pasażerskich autobusów kursowało po mieście".

/w: "Warszawa lat wojny i okupacji 1939-1944" T. XIII, z. 4, Warszawa 1975, s. 78-79/

I taka ciekawostka przed masowym wywiezieniem do Niemiec (w 1943 r.) warszawskie tramwaje uchroniło, raptem... 90 mm.

(...)

Ów posiadacz tego pierwszego "Perkuna" - z wykształcenia architekt, tyle o nim wiadomo - jeszcze w 1940 r. trafił w ręce Niemców. Czy można było zarobić na rikszach? Jeśli wierzyć Berestowskiemu, to tak. Latem w słoneczną niedzielę można było zarobić na cały tydzień. Ale wiadomo, trafiały się i gorsze okresy.

"Nowy Kurier Warszawski" z 19 kwietnia 1940 r. podawał, że zarobki wynosiły 10 - 30 zł dziennie. Ryksze miały mieć liczniki, a oficjalna taryfa wynosiła 40 gr za 1 kilometr.

(...)

Co ciekawe riksze wcale nie były najliczniejszym środkiem lokomocji. Więcej było i dorożek (613) i wózków rowerowych (552). Czemu więc riksza tak mocno kojarzy się z okupacją? Zapewne ze względu na swoją egzotykę.

Ten sam autor podaje, że w końcu 1939 r. kursowało w Warszawie 1150 dorożek konnych, a w kwietniu 1940 r. - 1500.

Natomiast autor ów podaje całkiem inną informację co do taksówek, pisze bowiem: "W 1938 r. Warszawa miała 2306 taksówek, w czasie okupacji 12 taksówek kursowało tylko dla Niemców".

/tamże, s. 79/

[adamhistoryk]

W wielu filmach, których fabuła umiejscowiona jest w czasach okupacji widzimy twarze i sylwetki ludzi siedzących w tramwajach. A od kiedy rozpoczęto zamalowywać tramwajowe szyby na granatowo?

Na zdjęciu widać coś w rodzaju rolety: tramwaj., tylko że z góry. Fotka z 1935 roku.

Polecam także stronę historyczny tabor

Edytowane 12 Listopad 2014 przez adamhistoryk

[secesjonista]

Tyle, że ja pisałem o zamalowywaniu zarządzonym przez okupanta, zatem nie wiem czy rolety z 1935 roku pasują do tej sytuacji.

[poldas]

Od czerwca 1941 roku.

Tylko nie wiem czy było to działanie profilaktyczne, czy też rezultat pierwszych radzieckich nalotów.

[adamhistoryk]

Z ciekawostek można polecić "Zarys historyczny i opis techniczny tramwajów miejskich i autobusów m. st. Warszawy : dla upamiętnienia 25-lecia tramwajów elektrycznych w Warszawie ..." Dostępny on-line.

[secesjonista]

Tylko nie wiem czy z pracy wydanej w 1933 roku można wyciągnąć coś konkretnego dla czasów okupacji.