Armia zaporoska Bohdana Chmielnickiego

[Pancerny]

Jakie były silne punkty armii zaporoskiej? Jakie jednostki były najlepsze? Jaki był skład pułku ?

Czyli wszystkie wady i zalety wojska ukraińskiego.

[Kadrinazi]

A coż to za twor armia ukraińska w XVII wieku? Jakoś nigdy nie spotkałem się z pojęciem 'armia ukraińska' dla wojsk kozackich Napisz czy chodzi Ci o Kozakow, bo trochę jestem w kropce.

[Pancerny]

A coż to za twor armia ukraińska w XVII wieku? Jakoś nigdy nie spotkałem się z pojęciem 'armia ukraińska' dla wojsk kozackich

A ja się spotkałem takim określeniem, tak określano armię kozacką, od momentu wybuchu powstania Chmielnickiego, kiedy Ukraina zaczęła dążyć do niepodległości . Dla jasności dopiszę w temacie głównym.

[Kadrinazi]

Ukraina zaczeła dążyć do niepodległości, ale de facto jej nie miała, więc było to armia kozacka lub wojsko zaporoskie, ale raczej nie armia ukraińska

Czyli chcesz rozmawiać o Kozakach od powstania Chmielnickiego czy i o wcześniejszych (tak zwanej doby heroicznej)?

[Pancerny]

Czyli chcesz rozmawiać o Kozakach od powstania Chmielnickiego czy i o wcześniejszych (tak zwanej doby heroicznej)?

Tak, zacznijmy od powstania Chmielnickiego.

Zapraszam do rozmowy.

[Kadrinazi]

Solidna piechota, dobrze wyposażona w broń palną, niezrownana w obronie taboru. Oczywiście chodzi mi tu o ex-rejestrowych i wypiszczykow, masy czerni nadawały sie tylko na mięso armatnie i często bardziej przeszkadzały niż pomagały w bitwie. Beznadziejna kawaleria ktora właściwie była formacją 'dragońską' (stąd tak ważne było dla Kozakow wsparcie jazdy tatarskiej). Niezła artyleria, zwłaszcza po zdobyczach na siłach koronnych (Korsuń, Żołte Wody i Piławce).

[Nabuchodonozor]

A ja jeszcze dodam tylko że silnym punktem armii zaporoskiej był podstęp. Zaporożcy często opuszczali obóz, by potem powrócić niespodziewanie i rozbić wroga plądrującego namioty. Kopano też wilcze jamy-pułapki na atakującą jazde. Kozacy wkładali również odzież zdobytą na jeńcach lub w osiedlach wroga, by wprowadzić w błąd jego wojsko.

[Kadrinazi]

O wilczych jamach nie słyszałem, w jakiej bitwie ich użyto? Kozacy musieliby mieć sporo czasu na takie przygotowania.

[Kadrinazi]

A czy ktoś się orientuje jak sprawa wyglądała z ilością pułkow kozackich od 1648 roku?

W momencie wybuchu powstania było ich 6, potem Chmielnicki znacznie rozbudował armię:

Marcin Gawęda w 'Połonka-Basią 1660' wymienia, że w okresie 1651-1657 miało istnieć 19 (przejściowo 17) pułkow, od 1658 roku już 21.

W Wiki, w oparciu o Крипякевич І. Історія українського війська. Частина ІІ: Запорозьке Військо. Львів, 1936. (nie znam pracy, więc nie wiem na ile jest dokładna) mamy takie dane:

- w 1648 roku (rozumiem że po wybuchu Powstania) - 23 pułki (strasznie dużo...)

- od 1650 roku - 17 (czyli tak jak napisałem powyżej) + 3 istniejące przejściowo.

W pracy Marcina Domagały 'Biała Cerkiew 23-25 IX 1651' autor wspomina z kolei o 15 istniejących pułkach przed bitwą pod Beresteczkiem.

Łukasz Ossoliński w 'Cudnow-Słobodyszcze 1660' podaje jeszcze inne dane:

- 1649 rok - 16 pułkow

- 1654 rok - 18 pułkow

Trochę mi się to wszystko miesza, może ktoś ma jeszcze jakieś inne dane?

[Szarak]

Łukasz Ossoliński w 'Cudnow-Słobodyszcze 1660' podaje jeszcze inne dane:

- 1649 rok - 16 pułkow

To by się zgadzało z danymi podanymi przez M.Franza w "Idea państwa kozackiego na ziemiach ukrainnych w XVI-XVII wieku":

Dysponując dobrze zorganizowaną wewnętrznie armią, opartą na systemie pułkowym, postanowił potraktować ją jako swoiste rusztowanie, na którym oparta zostanie cała struktura państwa. Posiadając 16 pułków, plus tzw. gwardię hetmana wojsk zaporoskich, Chmielnicki postanowił opanowane tereny podzielić na 16 okręgów administracyjnych, w ramach których pułkownik dowodzący danym pułkiem na kontrolowanym przez siebie terenie miał posiadać pełnię władzy cywilnej i wojskowej

[Kadrinazi]

O podziale na 'sektory' pułkowe wspomina także Tomasz Ciesielski w 'Od Batohu do Żwańca', acz dla okresu od 1652 roku, więc już zapewne z inną ilości pułkow i sektorow.

[Kadrinazi]

Podział wojsk kozackich w 1660 roku, interesująca rzecz, bo pokazuje ilość i nazwy pułkow:

I. Korpus hetmana nakaźnego Tymofieja Cieciury - Ukraina:

- 6 pułkow (perejasławski, mirhorodzki, kijowski, połtawski, czernihowski, łubieński) - razem 15 000 ludzi (stan zapewne zawyżony)

- 6 dział polowych

- liczny tabor

II. Korpus hetmana Jurasia Chmielnickiego - Ukraina:

- 8 pułkow (białocerkiewski, bracławski, czehryński, humański, podolski, pawołocki, korsuński, kalnicki) - razem 20 000 ludzi (stan zapewne zawyżony)

- ok. 20 dział polowych

- liczny tabor

- hospodar wołoski Konstanty Szerban i 12 chorągwi jazdy (lekkiej) - ok. 1000 ludzi

III. Korpus pułkownika Wasyla Zołotarenki - Białoruś:

- 2 pułki (niżyński i przyłucki) - kilka tysięcy ludzi - do 6000 wraz z ochotnikami z Białorusi

- kilka dział

- tabor

IV. Siły na Zaporożu:

- 2 pułki (kaniewski i czerkaski) - 2-3 000 (?)

[Kadrinazi]

A tutaj coś dokładniejszego o liczebności pułkow - spis pułkow kozackich dostarczony na dwor polski 7 stycznia 1650 roku

Najpierw nazwa pułku, po myślniku liczebność:

białoczerskiewski (białocerkiewski) – 2990

bracławski – 2662

czehryński – 3220

czerkaski – 2996

czernihowski – 998

humański - 2977

kalnicki – 2050

kaniowski (kaniewski) – 3167

kijowski- 2002

korszynski (korsuński) – 3470

kropiweński – 1993

mirhorodzki – 3009

niżyński – 991

perejasławski – 2986

przyłucki – 1996

pułtawski (połtawski) - 2970

razem 40 477 Kozaków

Stanisława Oświęcima Dyaryusz 1643-1651, Krakow 1907, str.213-221

[Istredd]

Sporo ich było, szkoda że magnaci tak źle ich traktowali, byliby świetną armią.

[Nabuchodonozor]

O wilczych jamach nie słyszałem, w jakiej bitwie ich użyto? Kozacy musieliby mieć sporo czasu na takie przygotowania.

Oj teraz dokładnie nie pamiętam gdzie o tym czytałem ale napewno u p. Podhorodeckiego zdaje mi się że w Siczy Zaporoskiej, podobny przypadek podaje też D.Milewski w Wyprawie na Suczawe kiedy jeden z żołnierzy polskich (nie pamiętam czy nie rotmistrz) wpada w taki dół, żywego jeszcze wyciągają potem Kozacy i biorą do niewoli.