Artyleria koronna i litewska

[Kadrinazi]

Istnieją już tematy o chyba wszystkich formacjach wchodzących w skład sił zbrojnych Korony i Litwy, może czas przyjrzeć się artylerii? (wiem że jest już temat o generale artylerii koronnej, ale pomyślałem, że niniejszy temat będzię nieco szerszy...)

Artyleria (zwłaszcza koronna) po fazie rozkwitu za panowania Batorego przeszła w fazę kryzysu za panowania Zygmunta III i dopiero refomy Władysława IV (wprowadzenie funkcji generała artylerii, proba ujednolicenia kalibru dział i stałego korpusu puszkarzy) poprawiły nieco sytuację. W latach 1633-1650 ilość dział w armii koronnej (mimo sporych strat) stopniowo wzrastała. Niestety od okresu 'Potopu' sytuacja artylerii koronnej przedstawia się coraz gorzej - poniesiono straty ktorych na dobrą sprawę nie udało się już odbudować. Mimo że pod energicznym zarządem generała Kątskiego (1667-1710) koronna artyleria miała swoje 'wielkie chwile' (Wiedeń, wyprawa bukowińska) na tle armii zachodnioeuropejskich byliśmy mocno w tyle

Sytuacja artylerii litewskiej wydaje się jeszcze gorsza - używano w polu znikomej ilości dział, z reguły małych kalibrow, bardzo mała była produkcja nowych dział.

Mimo że artyleria była najbardziej zaniedbaną częścią armii RON, wielokrotnie w bitwach w ktorych brała udział zapisał chwalebną kartę, nawet w tak zdominowanych przez szarże jazdy jak Kircholm czy Wiedeń Nie do przecenienia była jej rola w obronie - Chocim 1621 czy Zbaraż 1649 r, nader przydatna w walkach z kozackim taborem.

Nieco teorii z epoki dla wytrwałych:

'Archelia,to jest nauka i informacja o strzelbie i o rzeczach do niej należących' autorstwa Diego Uffana

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadat....pionier.net.pl

Coś lżejszego - artykuł o artylerii koronnej w II połowie XVII wieku:

http://www.oldartillery.pl/strona/index.ph...0&Itemid=24

[Pancerny]

Generałów artylerii koronnej mieliśmy wspaniałych, Paweł Grodzicki (1637-1646), Krzysztof Arciszewski (1646-1650), Zygmunt Przyjemski (1650-1652), Krzysztof Grodzicki (1652-1659), wymieniłem tych najważniejszych, wszyscy kształceni za granicą, i śmiem twierdzić, że w zachodnich armiach, każdy z wymienionych jenerałow, doszedł by do sławy i godności im należnej, gdyż na zachodzie artyleria było podstawowym rodzajem armii, u nas tylko (z małymi wyjątkami) pomocniczym.

I jeszcze wspomnę o Kazimierzu Siemienowiczu, który zajmuje się tworzeniem rakiet wielostopniowych, i gdyby mieli jeszcze na czym pokazać swoje umiejętności.

[Kadrinazi]

Niestety nie samym generałem artyleria walczyła :? niemniej jednak fakt, że byli to dobrzy fachowcy.

Co do Krzysztofa Grodzickiego - Jan Wimmer w 'Wojsku polskim w II połowie XVII wieku' napisał że był on generałem art. koronnej do 1660. Po nim do 1666 roku funkcję pełnił Fromhold von Ludinghausen Wolff.

[artifakt]

Generałów artylerii koronnej mieliśmy wspaniałych, Paweł Grodzicki (1637-1646), Krzysztof Arciszewski (1646-1650), Zygmunt Przyjemski (1650-1652), Krzysztof Grodzicki (1652-1659), wymieniłem tych najważniejszych, wszyscy kształceni za granicą, i śmiem twierdzić, że w zachodnich armiach, każdy z wymienionych jenerałow, doszedł by do sławy i godności im należnej, gdyż na zachodzie artyleria było podstawowym rodzajem armii, u nas tylko (z małymi wyjątkami) pomocniczym.

I jeszcze wspomnę o Kazimierzu Siemienowiczu, który zajmuje się tworzeniem rakiet wielostopniowych, i gdyby mieli jeszcze na czym pokazać swoje umiejętności.

I gdyby dano panu Kazimierzowi żyć dłużej...

[Kadrinazi]

Słynne dzieło Simienowicza 'Artis Magnae Artilleriae pars prima' to bodaj największy wkład RON w rozwoj artylerii w Europie:

http://www.brown.edu/Facilities/University...ireworks/4.html

[artifakt]

Temat artylerii jest bardzo ciekawy, bo moim skromnym zdaniem jej rozwój musiał być równoznaczny z rozwojem kraju.

Najpierw fakty finansowe:

W 1637r. dochód z drugiej kwarty wynosił 46508 zł, ale już w 1647r. wynosił 123900zł. Jak widać nie były to zawrotne kwoty. Sam fakt, iż ciągle brakowało na furmanów, którzy mieli dowozić armaty na pole bitwy.

Reszta później, :wink:

[ Dodano: 2008-08-27, 23:16 ]

Co nie co o artylerii litewskiej.

W przeciwieństwie do Korony słabszy rozwój gospodarczy Litwy odzwierciedlał również niższy poziom posiadania armat i dział. Przede wszystkim spora część arsenałów była w prywatnych twierdzach magnackich, czy to Pacowskich, Sapieżyńskich czy Radziwiłłowskich (Słuck/Nieśwież). Co ważniejsze pieniądze na utrzymywanie arsenałów były dawane przez Państwo. To z nich trzeba było korzystać choćby w kampanii 1654r.

Innym ciekawym przykładem jest Smoleńsk. W 1654r. czyli w momencie przed oblężeniem przez wojska moskiewskie arsenał twierdzy Smoleńskiej wynosił 42 działa o kalibrze: 4 i 6 funtów. Do tego dochodził: 10 funtowe "Lis" i "Niedźwiadek";2 x 12 funtowe, 13 funtowy "Lewek", 1 x 15 funtów; 35 funtów "Panna"; 30 funtów "Szturmak", 55 funtów "Bazyliszek", 40 funtów "Witold", 14 x 6-,5-,3-,1,5 funtów, osiem szturmaków, 44 hakownice (31 w naprawie, 13 zepsutych).

[Szarak]

Coś lżejszego - artykuł o artylerii koronnej w II połowie XVII wieku:

http://www.oldartillery.pl/strona/index.ph...0&Itemid=24

Ten artykuł w większym stopniu dotyczy stroju artylerzysty w interesującym nas okresie.

Znalazłem jeszcze jedną książkę w formie e-booku:

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadat...ublication&

Publikacja skromniejsza od podanej wyżej przez Kadrinazi'ego, ale w łatwiejszym, przyjemniejszym do przyswojenia języku. W obu zaś, znajdują się świetne, bardzo pomocne ilustracje ówczesnych armat.

Całkiem sporo armat znajdowało się w wielkich miastach Rzeczpospolitej oraz w posiadaniu magnaterii, od których to często działa pożyczano. Trudno przecenić znaczenie armat w XVII wieku, ich brak uniemożliwiał jakiekolwiek większe prace oblężnicze. Również bez nich bardzo trudne było rozerwanie taboru Kozaków (oczywiście nie należy zapominać o roli piechoty!).

Problemem był transport dział w rejon działania, artyleria królewska nie dysponowała odpowiednimi wozami do transportu dział, przez co musiano wynajmować furmanów, czego koszta wcale nie były niskie.