Kronika od strony warsztatowej

[Narya]

Nigdzie nie mogę znaleźć informacji na ten temat, a jeśli znajduję to szczątkowe i nic nie znaczące..

A może ktoś interesuje się tym, lub interesował, lub ma jakieś informacje lub przynajmniej bibliografię?

Jakimi metodami pisano kroniki? Jakich narzędzi pisarskich używano? Jakiego atramentu? Jak je produkowano?

Jaki był materiał pisarski? Jak go tworzono? Czy był papier? Czy pisano na papirusie? (Między innymi, bo wiadomo, że na pergaminie! )

W jakich warunkach, w jakim pokoju klasztoru czy innego domu pisano kronikę? Jak pisano - na stojąco, siedząco, klęcząco? Kto pisał kronikę? Czy tylko mnich? Czy tylko duchowni?

W jakim stylu pisano? (Barwnie, niedbale, czytelnie...)

Zapraszam do dyskusji i podzielenia się informacjami!

Wszystko o warsztacie pracy kronikarza średniowiecznego.

[Tofik]

W jakim stylu pisano? (Barwnie, niedbale, czytelnie...)

Zdaje się, że z tym było różnie, np. wg Kuczyńskiego Długosz fragment o głupocie Jagiełły pisał... w chwili zdenerwowania, o czym mają świadczyć koślawe literki (widocznie profesor trzymał w swoich rękach oryginał).

No i właśnie jakieś oryginały byłyby pomocne.

[Narya]

Wiem tylko tyle, że kronikę "składano": okładka to skóra, najczęściej, ale też drewno, następnie karty pergaminowe zapisane i znów okładka, to wszystko związane rzemieniem. Choć to nie jest reguła.

Co ciekawe, skrybowie i pisarze wykorzystywali najczęściej pióra, ale od czasu do czasu z rzadka chyba rylce też stosowali.

Wiem tylko, że wykorzystywali różne barwniki, albo krew gdy nie mogli zrobić atramentu, ale jak robili atrament, tego nie wiem. Przynajmniej jeszcze.

Zauważyłem, że teksty w manikule karolińskiej wyglądają jakby były napisane starannie, a gdzie tej manikuły nie ma, to już mniej staranne..

[puella]

Narya, czy wpadł Ci może w ręce podręcznik Józefa Szymańskiego "Nauki pomocnicze historii"?

Bo tam mamy duży potencjał wiadomości o tym jak średniowieczne kroniki powstawały - od sposobów "składania" materiału piśmienniczego po inkunabuły chociażby. Jeżeli go nie czytałeś, to myślę, że bardzo Ci się spodoba...

Niestety nie mam książki przy sobie w tej chwili, więc nie mogę Ci pomóc jakimiś konkretnymi informacjami - pamiętam same ogólniki jakieś...

Pozdrawiam.

[Narya]

Przejrzałem. Chyba jednak wrócę do podręcznika Szymańskiego. Jednakże chodziło mi o bardziej szczegółową monografię, a nie syntezę. Nie mniej dzięki że mi o tym przypomniałaś. Jutro zajrzę do biblioteki i do Szymańskiego.

PS: Dzięki za przypomnienie, odwzajemniłem się kliknięciem w "pomogła". ;D

[puella]

Narya, a czytałeś tą pozycję: Paulina Buchwald - Pelcowa HISTORIA LITERATURY I HISTORIA KSIĄŻKI. Studia nad książką i literaturą od średniowiecza po w. XVIII .

Tytuł brzmi całkiem konkretnie - nie czytałam, z bibliografii wzięłam, więc ciężko mi określić jej wartość. Ale tytuł naukowy kobity (profesor zwyczajny) zobowiązuje do czegoś...

PS. Czyli wychodzi na to, że czasem potrafię oprócz pyskowania być uczynna.

Pozdrawiam.

[Narya]

puella, sprawdziłem NPH Szymańskiego. Bardziej skupił się na piśmie i historii pisma niż warsztatu pisarskiego. Nie mniej "odświeżyłem" swoją pamięć co do pewnych elementów. Teraz tylko dostać tę bibliografię Szymańskiego (co nie jest łatwym zadaniem).

Istniały dwie wersje kroniki. Północna (bielona z dwóch stron) i południowa (z jednej strony), przez co północna była grubsza (chyba, że coś przekręciłem). Okładkami były skóry zwierząt i w nie kładziono karty, po czym związywano sznurem.

Stosowano w celach pisarskich: tabliczki woskowe (niewiele się zachowało), papier (z Chin przez Arabów), papirus (gł. basen M. Śródziemnego) oraz pergamin (cała Europa).

Pisano rylcem (tabliczki woskowe), piórem (i tu mamy dwa rodzaje piór - próba i faktyczne pióro) oraz ołówek ołowiany (do rysowania linii na karcie, żeby literki były równe).

Próbnym piórem pisano zwykle na okładce. Trzeba było wypróbować pióro, zanim zacznie się pisać. Pisano zwykle coś obyczajowego, komicznego etc. Później gdy skryba zaakceptował pióro ostrzył nowe i pisał nim kronikę pewnym rodzajem duktu (czyli styl trzymania pióra w ręce i pod jakim kątem).

Po piśmie w kronikach można łatwo odczytać jaki dukt miał skryba. Lecz czy można odczytać którą ręką?

Nie wiem jeszcze w jakiej pozycji pisano ani czy był i jeśli był to jaki rytuał do pisania kroniki.

Atrament tworzono z mieszaniny krwi zwierzęcej, wody, kwasu siarkowego i z czegoś tam jeszcze.

Zdarzało się że pisano na papierze, ale to rzadki ewenement był.

CIEKAWYM wątkiem są filigrany. Słyszał ktoś o nich? W Europie niewiele mamy przypadków zachowanych. W Polsce można policzyć na jednej ręce.

O filigranach kliknij TUTAJ.

Dalej Szymański rozwodzi się już nad pismem.. a i z bibliografii się nieco rozczarowałem.

Jak coś się pomyliłem, albo kopsnąłem się to poprawcie mnie.

[Złomiarz]

po czym związywano sznurem.

A po rozwiązaniu sznura wszystkie kartki wypadały? Albo pomyliłeś oprawę księgi z oprawą na akta (teczka pergaminowa związywana sznurem) albo nie umiesz wyjaśnić technik składania kart. Bifolia zszywano przed wszyciem do oprawy, która składała się z 2 lub 4 cienkich desek ( w przypadku dwóch końce nici, którymi zszyte były bifolia umieszczano w wydłubanych w niej rowkach i zaklejano, przy 4 wklejano je między deski)

Stosowano w celach pisarskich: tabliczki woskowe (niewiele się zachowało), papier (z Chin przez Arabów), papirus (gł. basen M. Śródziemnego) oraz pergamin (cała Europa).

Tabliczki na pewno nie do kronik. Zastanówcie się, o czym jest temat.

oraz ołówek ołowiany (do rysowania linii na karcie, żeby literki były równe).

Ołówek srebrny. Ołowiany od XVIIw.

Próbnym piórem pisano zwykle na okładce. Trzeba było wypróbować pióro, zanim zacznie się pisać. Pisano zwykle coś obyczajowego, komicznego etc. Później gdy skryba zaakceptował pióro ostrzył nowe i pisał nim kronikę pewnym rodzajem duktu (czyli styl trzymania pióra w ręce i pod jakim kątem).

Z dopisków na marginesach znani są kopiści którym nieziemsko się nudziło i wymyślali śmieszne wierszyki lub zapisywali swoje żale. Pisarz kronikarza sporządzający oryginał raczej nie oszpecałby tak ważnej księgi rozpisywaniem pióra. Naprawdę nie wierzycie, że obok mogła leżeć jedna kartka przeznaczona do robienia kleksów?

Nie wiem jeszcze w jakiej pozycji pisano ani czy był i jeśli był to jaki rytuał do pisania kroniki.

Myślę, że pisano wisząc do góry nogami pod sufitem. Co do rytuału to oczywiste, że przed przystąpieniem do pisania należało zabić czarnego koguta i skropić jego krwią podłogę w scriptorium.

Atrament tworzono z mieszaniny krwi zwierzęcej, wody, kwasu siarkowego i z czegoś tam jeszcze.

I sproszkowanych oczu bazyliszka...

Przepis na atrament z tarniny podaje Teofil Prezbiter w "Diversarum Artum Schedula", tłumaczenie na polski jest na necie, nie tak trudno je znaleźć.

Zdarzało się że pisano na papierze, ale to rzadki ewenement był.

Listy i notatki sądowe lub bankowe pisano na papierze notorycznie. Pierwszy manuskrypt papierowy powstał w XIVw. Ale kroniki miały przetrwać do końca świata i dlatego używano trwalszego materiału.

[Capricornus]

CIEKAWYM wątkiem są filigrany. Słyszał ktoś o nich? W Europie niewiele mamy przypadków zachowanych

Nie taki rzadki, każda papiernia mogła mieć swój filigran, na przestrzeni dziejów uzbierało się tego trochę. W każdym bądź razie wystarczyło na to by wydrukować katalogi z filigranami a nawet są ich kolekcjonerzy.

W Polsce można policzyć na jednej ręce.

To musisz mieć sporo tych palców.

Tu masz mały artykulik na ten temat, jest trochę obszerniejszy od Twojego:

http://www.nbportal.pl/pl/np/numizmatyka/v...a-znaku-wodnego

[secesjonista]

W którymś z numerów "JP" był ciekawy artykuł o znaczeniu, stosowaniu i wszelkich konotacjach co do staropolskiej interpunkcji - z którego można wywieść ciekawe wnioski...