Która bitwa była pierwszą a która ostatnią - średniowieczną?

[he-man]

Granice chronologiczne okresu dziejów można określić np. na podstawie upadku kultury/cywilizacji/organizmu państwowego które definiowały dany okres historyczny. Symbolem upadku takiej kultury/cywilizacji/organizmu państwowego może być upadek miasta/stolicy. Jeśli tak - to koniec starożytności/początek średniowiecza to upadek Rzymu w 410 r. n. e., koniec średniowiecza - upadek Konstantynopola w 1453 r. albo upadek Grenady w roku 1492. Oczywiście, jeśli mamy być bardzo skrupulatni nie są to bitwy tylko oblężenia, a min. G. Duby pisał że w średniowieczu wojna (marsze, grabieże, oblężenia zamków) kończy się tam, gdzie zaczyna się bitwa (w polu) - że są to jakby dwie zupełnie różne i odrębne formy walki.

Z tego co mi wiadomo za "klasyczną bitwę średniowiecza" uważa się bitwę pod Bouvines w roku 1214. ale:

- była ona klasyczna dla tzw. pełnego średniowiecza (wieki XI - XIII)

- była ona klasyczna dla zachodnioeuropejskiego średniowiecza (dla wojskowości wschodniej już taka "klasyczna" nie była)

Jej klasyczność polegała na tym że:

- ścierały się ze sobą frontalnie dwie armie, przy czym starcie rozpadało się na szereg pojedynków rycerskich

- wynik bitwy rozstrzygało albo zmęczenie jednej ze stron, albo rozstrzygał wejście do walki jakiegoś odwodu

- unikano na ogół manewrów oskrzydlających

- po bitwie nie podejmowano pościgu - zwycięska armia "zalegała" pole bitwy na znak zwycięstwa (J. Sikorski)

- straty krwawe były stosunkowo niewielkie, celem bitwy nie było bowiem zniszczenie przeciwnika, ale zmuszenie go do ucieczki (występował "paradoks" bitwy średniowiecznej).

To, że była to jak mówisz "bitwa klasyczna" nie oznacza wcale, że była typowa.

Owszem kodeks rycerski i szczytne ideały walki na średniowiecznym polu walki nakazywały oszczędzanie przeciwnika (o ile był to równy stanem rycerz, lepiej było otrzymać za niego okup, niż go zabijać). Podczas niejednej z bitwie urządzano nawet przerwy w boju, jak np. podczas wspomnianej batalii pod Bouvines, czy też pod Koronowem w 1410 r. (dla zebrania poległych i rannych, wymiany skruszonych kopii, zmęczonych rumaków). Przesyłano sobie wzajemnie nawet beczki wina i na umówiony znak przystępowano do boju.

Jednak te szczytne ideały miały się w większości przypadków nijak do tego, co rzeczywiście działo się na polu walki. Rzadko udawało się opanować walczących w ich jakby nie było walce na śmierć i życie. A kiedy do tego dochodził coraz większy udział "nieszlachetnie" urodzonej piechoty, czy w ogóle wojsk najemnych, rycerze przestali mieć jakiekolwiek skrupuły co do eksterminacyjnego celu bitwy. W jeszcze większym stopniu było to widoczne podczas walk krucjatowych, czy naszego Grunwaldu, gdzie absolutnie siebie nie oszczędzano (obecność innowierców dodatkowo motywowało Krzyżaków do krwawej rozprawy z wojskami jagiełłowymi, a i one nie pozostawały dłużne swoim adwersarzom). Warto w tym miejscu zapoznać się z wywodami Michaela Howarda w książce wydanej nakładem Ossolineum pt. "Wojna w dziejach Europy". Naprawdę świetnie napisana, a co chyba nie mniej ważne przetłumaczona, bo z tym na polskim rynku bywa różnie

Natomiast co do zasadniczego tematu tego działu, to warto wziąć pod uwagę, jako ostatnią bitwę średniowiecza naszą Orszę z 1514 r. Wspaniałe zwycięstwo wojsk jagiellońskich nad armią moskiewską miało co prawda wszelkie znamiona bitwy epoki nowożytnej (ręczna broń palna, artyleria, taktyka), ale też z racji wykorzystanego w decydującym starciu uderzenia zakutych w stal jeźdźców (rycerzy z urodzenia) może być zaliczone do średniowiecznych batalii. Tym bardziej, że wojska moskiewskie absolutnie zaliczały się w tym czasie do armii typu średniowiecznego.

A co do pierwszej bitwy średniowiecznej, to się jeszcze zastanawiam.

Pzdr.

Edytowane 18 Luty 2010 przez he-man

[Krzysztof M.]

Zaznaczyłem wyraźnie - bitwa pod Bouvines była bitwą klasyczną dla tzw. "pełnego średniowiecza" zachodnioeuropejskiego (wieki od XI do XIII). Bitwy pod Grunwaldem i Koronowem to już wiek XV (a więc późne średniowiecze) poza tym występują tam znaczne elementy wschodniej sztuki wojennej.

Paradoks bitwy średniowiecznej polegał m.in. na tym iż :

- rycerz na ogół nie zabijał rycerza gdyż wolał wziąć go do niewoli dla okupu

- rycerz na ogół nie zabijał plebejskiego piechura, gdyż było to poniżej jego godności

- piechur na ogół nie zabijał rycerza gdyż tego ostatniego chroniła zbroja

- piechur na ogół nie zabijał piechura, gdyż zazwyczaj zadaniem piechoty była obrona a nie atak - więc rzadko w polu dochodziło do zwarcia piechota vs piechota

Oczywiście powyższy paradoks jest uproszczeniem i nie był zupełną regułą - nie każda bitwa wyglądała w ten sam sposób. Jednakże fizyczna likwidacja wrogiej armii nie była w wiekach średnich - głównym celem operacji wojennych. Do bitew w polu dochodziło raczej rzadko, wojna składała się w większości z przemarszów, grabieży, podjazdów, oblężeń twierdz i miast itd itp. Do tego dochodził jeszcze papieski zakaz walki w niedzielę, choć bitwę pod Bouvines stoczono wyjątkowo właśnie w ten dzień

Edytowane 19 Luty 2010 przez Krzysztof M.

[Argaleb]

Dla mnie ostatnią bitwą początkiem końca ery średniowiecza była bitwa pod Azincourt. Wielcy rycerze zostali dosłownie wbici w ziemię przez piechotę.

[Wiesław z Bogdańca]

Zgadzam się z opinią, że pierwszą bitwą średniowiecza była bitwa pod Adrianopolem. Uważam, że warto przy okazji wspomnieć o bitwie (potyczce) Mieszka I z Wichmanem i Wolinianami - stoczonej 22 września 967r. jako pierwszej ( bo jeszcze przed Cedynią) w historii polskiego średniowiecza.

Chciałbym wspomnieć też o ( chyba ostatniej w średniowieczu - nie jestem pewien ) bitwie morskiej.

Jednej z dwóch przełomowych bitew wojny trzynastoletniej, która zadecydowała o ostatecznym zwycięstwie strony polskiej. Jest to bitwa na Zalewie Wiślanym ( Zatoka Świeża ) - stoczona 15 IX 1463r. Rozegrała się pomiędzy flotą Związku Pruskiego ( flotą kaperską gdańszczan i elblążan ), a flotą krzyżacką dowodzoną przez wielkiego mistrza Ludwiga von Erlichshausena. Wygrana powstańców związkowych sparaliżowała działania Zakonu, umożliwiła zdobycie Gniewu i Nowego oraz innych miast strzegących przepraw przez Wisłę, co z kolei odcięło połączenie lądowe z Rzeszą Niemiecką. Zmagania floty kaperskiej w Zatoce Gdańskiej i na Zalewie Wiślanym to początki „Polski Zbrojnej na morzu”.

"Natomiast co do zasadniczego tematu tego działu, to warto wziąć pod uwagę, jako ostatnią bitwę średniowiecza naszą Orszę z 1514 r. Wspaniałe zwycięstwo wojsk jagiellońskich nad armią moskiewską miało co prawda wszelkie znamiona bitwy epoki nowożytnej (ręczna broń palna, artyleria, taktyka), ale też z racji wykorzystanego w decydującym starciu uderzenia zakutych w stal jeźdźców (rycerzy z urodzenia) może być zaliczone do średniowiecznych batalii. Tym bardziej, że wojska moskiewskie absolutnie zaliczały się w tym czasie do armii typu średniowiecznego."

Opinia he-mana jest przekonująca. W późnym średniowieczu ciężkozbrojni rycerze na koniach przestali stanowić główną siłę uderzeniową. Jednym z wyznaczników końca średniowiecza w Polsce można przyjąć moment, gdy ciężką jazdę kopijniczą, zastąpiły chorągwie narodowego autoramentu z husarią na czele. Pod Orszą ramię w ramię walczyły oddziały ciężkiej jazdy kopijniczej i lekkiej jeszcze wtedy husarii. W następnych bitwach po stronie polskiej występuje już tylko lekka jazda, więc być może Orsza to ostatnia bitwa polskiego (i nie tylko) średniowiecza.

Pozdrawiam