Architektura romańska

[Pancerny]

A co sądzicie o stylu romańskim?

[Norton]

Według mnie zbyt ascetyczny.

[Pancerny]

Według mnie zbyt ascetyczny.

Małe okna, półkoliste przesklepione o rozglifionych ościeżach . W wyższych partiach murów stosuje się okna a dwudzielne – biforia lub trójdzielne triforia . Okna okrągłe nazywa się rozetami . Materiałem budowlanym był kamień , palny, łupany, ciosany. Używano zaprawy wapiennej lub glinianej . Dachy niezbyt strome kryto łupkiem, dachówką ceramiczną lub blachą ołowianą. Szkło stosowano w postaci gomółek łączonych ołowiem. Zamki feudalne i budowle(charakterystyczne donżony) sakralne tego okresu były wizytówką stylu.

[dzionga]

Kojarzy mi się z takim mrokiem średniowiecza, początkami chrześcijaństwa, czasem, gdy pełno było jeszcze pogan. Takie mam skojarzenia z tym stylem taki zimny się wydaje i tajemniczy. Doskonała sceneria do kręcenia horrorów

[Pancerny]

Surowość , mrok i taki chłód (to moje skojarzenia)i prostota w kształtach, to wizytówka tego stylu, podobają mi się sklepienia, które zostały zastosowane w tym stylu: beczułkowe, krzyżowe i krzyżowo- żebrowe naprawdę robią wrażenie.

[Narya]

Nie do końca. Styl o którym piszesz Pancerny był powszechny w Polsce w Europie Zachodniej mamy do czynienia z stylem romańskim, który nie przypomina małych, grubych ścian, małych okien, etc.

[Lu Tzy]

To tez styl romanski, wyjawszy narozne, ekhm, wyrzutnie rakiet .

To tez...

[Konstanthinos XI]

Hagia Sophia to na pewno nie styl Romański, ale wczesnobizantyjski. A to różnica

[Lu Tzy]

Hagia Sophia to na pewno nie styl Romański, ale wczesnobizantyjski. A to różnica

To zalezy od autora .

[Konstanthinos XI]

Hagia Sophia to na pewno nie styl Romański, ale wczesnobizantyjski. A to różnica

To zalezy od autora .

Tzn?

Izydor z Miletu i Antemiusz z Trallesu, budując ją, wzorowali się na budowlach Rzymu oraz architekturze perskiej (kopuły i półkopuły), ale architekturą romańską nie można tego nazwać... wykształciła się ona później, wzorowała tylko częściowo na budowlach rzymskich, nie stosowała kopuł i półkopuł (a jak stosowała to wzorowana się właśnie na budowlach bizantyjskich - vide np. kaplica w Akwizgranie czy bazylika św Marka w Wenecji)

[Narya]

Styl Hagii Sophii stał się wzorem dla Europy łacińskiej w późniejszym czasie. Prędzej była wzorem dla stylu gotyckiego, ale nie jestem pewien.

Fakt jest taki, że również w stylu romańskim były strzeliste wieże.

[Konstanthinos XI]

Styl Hagii Sophii stał się wzorem dla Europy łacińskiej w późniejszym czasie.

Więc poproszę kilka przykładów... no chyba, że budowle włoskie zbudowane przez bizantyjczyków lub na nich wzorowane uznasz za takowe... no i chyba że mówimy o stylu neobizantysjkim (vide katedra w Marsylii czy Złota Kaplica w Poznaniu). Architektura bizantyjska miała wpływ na architekturę państw prawosławnych, mamy ją więc na Bałkanach i Rusi, no i trochę w Italii bizantyjskiej (bazylika San Vitale w Rawennie)

Prędzej była wzorem dla stylu gotyckiego, ale nie jestem pewien.

Raczej nie - gotyk to ewolucja zachodnioeuropejskiego romanizmu i trochę nowych elementów (łuki przyporowe, łuki ostre). Na architekturze bizantyjskiej wzorowała się architektura wyżej przeze mnie wymienionych pańśtw, i to nawet w czasach nowożytnych

[Narya]

Tutaj chodzi o stawianie kopuł i wzmacnianie tej części kościoła za ołtarzem (takie niby małe kapliczki - ołtarzyki), które mają potrzymać strukturę kościoła. Sklepienie krzyżowe etc. Z historii sztuki wiem, że Hagia Sophia była wzorem dla kościołów zachodnich.

Przykładem tu jest katedra w Aachen, także.

[Konstanthinos XI]

Z historii sztuki wiem, że Hagia Sophia była wzorem dla kościołów zachodnich.

Ale miała bardzo mały wpływ, w porównaniu do właśnie katedry w Aachen, że nie wspomnę o np. opactwie Cluny, Monte Cassino, Saint Denis... tak btw, Karol Wielki chciał mieć także kopułe w Aachen, ale nikt mu jej nie umiał postawić (!) więc zdecydował się na ośmioboczne sklepienie klasztorne sklepione zwykłym dachem namiotowym

Tutaj chodzi o stawianie kopuł

W Romanizmie było ich bardzo mało, że o gotyku nie wspomnę... raczej renesans wzorował się na architekturze bizantyńskiej i rzymskiej co do kopuł.

wzmacnianie tej części kościoła za ołtarzem (takie niby małe kapliczki - ołtarzyki), które mają potrzymać strukturę kościoła.

Hmm nie bardzo rozumiem, możesz wyjaśnić co pod tymi słowami rozumiesz?

Sklepienie krzyżowe

to było inspirowane budowlami Rzymu

[jakober]

Oj, ależ tu bałagan... Wiele pomieszań i zamieszań, i nie wiadomo, co jest romańskie a co nie... LuTzy uzależnia to od autorów, ale obawiam się, że się myli.

Najpierw co do tego, co jest a co nie jest romańskie.

Na zaprezentowanych zdjęciach romański jest kościół Sainte-Foy (św. Fides). Romańska nie jest ani Hagia Sophia, ani bazylika Św. Antoniego w Padwie, ani tym bardziej katedra w Poznaniu - co dla mnie jest już arcyciekawym pomysłem...

Hagia Sophia jest przykładem architektury bizantyjskiej. Na architekturze biznatyjskiej wzorowała się długo Wenecja, więc i wspomniana w dyskusji katedra Św. Marka w Wenecji nie ma nic wspólnego z architekturą romańską, lecz jest przykładem stylu biznatyjskiego. Podobnie kaplica św. Witalisa w Rawennie - ta sama, która była inspiracją dla Karola Wielkiego przy wznoszeniu kaplicy królewskiej w Akwizgranie - jak najbardziej już romańskiej.

W przypadku architektury bizantyjskiej jednym ze znaków szczególnych było stosowanie kopuł. Sztuką było sklepienie kopułą (o rzucie koła) budowli wzniesionej na planie prostokąta (kwadratu). Służyła temu konstrukcja zwana żagielkami, którą najprościej można opisaś jako ćwiartkę kopuły, przenoszącą obciążenie od kopuły na filary umieszczone w czterech narożnikach kwadratowego planu budowli. W ten sposób kościoły wznoszone w stylu biznatyjskim planowane były często na planie krzyż tzw. greckiego, czyli równoramiennego, gdzie poszczególne ramiona (nawy), jak i skrzyżowanie naw były w rzucie kwadratami sklepionymi kopułami. Konstrukcję taką nazywa się krzyżowo-kopułową. Przykładem jest właśnie m.in. Hagia Sophia, ale też i bazylika św. Marka w Wenecji, przy czym w tym wypadku nie mamy planu krzyża greckiego, lecz powszechny w Europie plan z wydłużoną nawą główną i przecinającym ją transeptem. Niemniej nawa główna ma tak zaplanowane proporcje, że jej długość jest wielokrotnością kwadratów i w ten sposób mogła być również sklepiona kopułami.

W architekturze romańskiej kopuł nie stosowano. Fakt, wzorowała się ona na architekturze starożytnego Rzymu oraz Bizancjum, aczkolwiek należy pamiętać o tym, iż duży wpływ miały też kultury spoza dawnego Imperium Rzymskiego, chrezścijańska religia oraz położenie geograficzne. Więc w architekturze romańskiej w różnych częściach Europy znajdziemy tez wpływy islamskie, saksońskie, normańskie czy inne (w Wielkiej Brytanii styl ten nazywany jest Norman architecture). Wraz z upływem czasu i doskonaleniem się w sztuce wznoszenia budowli, architektura ta ewoluowała, dlatego jej różne przykłady w różnych częściach Europy bardzo często znacznie różnią się od siebie, stąd może poniekąd zamieszanie w tym wątku. W końcu jak ktoś porówna sobie kościół w Strzelnie czy kolegiatę w Tumie pod Łęczycą z katedrą w Pizie, może doznać swoistego rozdarcia...

Brak kopuł to chyba jedyny "mankament" architektury romańskiej. Wszystkie inne formy architektoniczne, często kojarzone wyłącznie z gotykiem, miały w niej zastosowanie. Oczywiście, brakowało im finezji gotyckiej, strzelistości i lekkości, niemniej w architekturze romańskiej zetkniemy się i z filarami ("prymitwniejsza" forma kolumn), i z kolumnami (często grube i kanciaste, bębnowe, w porónaniu z gotyckimi - krępe, jednak w wielu przypadkach też niezwykle piękne i bogato rzeźbione) i ze sklepieniami (zarówno kolebkowym, zwanym też beczkowym - o beczułkowym nie słyszałem; jak i krzyżowym a nawet żebrowym). Spotkamy też przypory, choć nie łukowe - te są wynalazkiem gotyku. Znajdziemy tak tryforia jak i okrągłe okna (choć nie tak wielkie i lekkie jak rozety), u wejścia sklepiony łukiem portal, często osadzony w westwerku, jak i ambit w ołtarzowej części kościoła, czasem z kaplicami promienistymi (to zapewne miała na myśli Narya). Wieże i proste, i krzywe (jak ta w Pizie). W dojrzałym okresie architektury romańskiej zetkniemy się też już z witrażami.

Istotną różnicą między architekturą romańską a gotycką jest kwestia konstrukcji i przenoszenia obciążeń. Architektura romańska to rzeczywiście architektura, w której główną rolę nośną pełnił gruby mur. W przypadku budowli sakralnych rzeczywiście perforowany arkadami, łukami, słupami, tryforiami, oknami. Najczęstsza forma przestrzenna to trójnawowa bazylika, z wysoką nawą główną i niższymi nawami bocznymi. Nawy boczne pełniły rolę pasa wzmacniającego dla nawy głównej. W ten sposób świątynie mogły być konstruowane jako dość wysokie, niemniej daleko im było do strzelistości, smukłości gotyku. W ścianach nawy głównej wyróżnić można było swoiste warstwy, pasy. Pierwszy pas dolny to strefa kolumn połączonych łukami, rozdzielających wewnątrz budowli nawę główną od bocznych. Pas drugi, to pas triforium - otworów skonstruowanych z trzech łuków (dwa mniejsze wpisane w większy) opartych na trzech kolumnach. W tym pasie badzo często biegła wokół nawy głównej galeria, ponad nawą boczną. Jako że w przekroju porzecznym budowli było to miejsce, gdzie dach nad nawami bocznymi dochodził do muru nawy głównej, galerie te pozbawione były światła dziennego, dlatego też w wielu regionach pas triforium był jedynie ozdobnikiem ściany. Ponad pasem tryforium pojawiał się ostatni pas - clerestorium. W tym pasie znajdowały się okna, ponad dachami naw bocznych, wpuszczające światło do nawy głównej. Stąd też, najczęściej, ciemne wnętrza kościołów i bazylik romańskich. Zmiany w konstrukcji, jakie nastąpiły w dobie gotyku, zmieniły te podziały i pozwoliły wprowadzić do świątyń światło, jednocześnie wielokrotnie zwiększając wysokość budowli.

Szczególnym przykładem kościołów romańskich są kościoły pielgrzymkowe. Ich konstrukcja podporządkowana była pielgrzymkom, nawiedzaniu grobów czy też relikwii świętych, jak również przenocowywaniu pielgrzymów (leczeniu, itd). Przykładem takiego kościoła jest m.in. ten, który widać na zdjęciu wstawionym przez Naryę - kościół Sainte-Foy we Fancji. Leży on na jednym z najstarszych szlaków pielgrzymkowych Europy - szlaku św. Jakuba widoącym do Santiago de Compostella (tutaj jest to szlak z Cluny do Santiago de Compostella).

Jednak kościołem, który wywarł największy wpływ na sakralną architekturę romańską było opactwo w Cluny, zwłaczasza trzecia jego odsłona, tzw. Cluny III wzniesione przez opata Hugona. Cluny III było największą świątynią chrześcijańską przed Bazyliką św. Piotra w Watykanie. Pięcionawowa, z dwona wschodnimi transeptami, ambitem i łukami promienistymi wokół prezbiterium oraz olbrzymim, poprzedzonym wieżami narteksem od zachodu. Był to bowiem jednocześnie typ kościoła orientowanego - powszechnej w średniowieczu formy planowania kościoła w oparciu o kierunki świata - ołtarz (prezbiterium) w kierunku wschodnim, wejście (westwerk) w kierunku zachodnim. Opactwo w Cluny, w dobie średniowiecza pełniące czołową rolę również w szerzeniu myśli religijnej chrześcijaństwa, nie przetrwało do dzisiejszych czasów, zniszczone przez Francuzów w czasie Rewolucji Francuskiej.

I to tyle w skrócie i o sakralnej architekturze romańskiej. Trzeba pamiętać, że to ogólny jej zarys, pomijający specyfikę regionów i płynących z nich czynników kulturowych czy choćby militarnych (w wielu regionach można spotkać np. kościoły obronne, które nijak się mają do opisanych reguł, podporządkowane swej drugiej, równie ważnej dla lokalnej ludności funkcji). Warto też zauważyć, że to jedynie opis architektury sakralnej. W czasach rozwoju sztuki i architektury romańskiej rozwijały się też formy budowli świeckich, obronnych i publicznych, które ukształtowały w dużej mierze krajobraz kultury budowlanej Europy na wiele wieków.