Dowód osobisty mieszkańca I Rzeczpospolitej

[Pancerny]

Czy mieszkańcy Rzeczpospolitej Obojga Narodów posługiwali się jakimiś dokumentami określające jego tożsamość? Jeśli tak to kto je wydawał i najważniejsze, jak one wyglądały?

[Narya]

To tak jakbyś zapytał czy w RON były komputery..

Jedyne formy zapisania swojego nazwiska były na Sejmikach i Sejmie + na licznych dokumentach, ale czegoś w rodzaju quasi-dowodów osobistych nie było.

[Pancerny]

Za Wikipedią:

"Paszport wewnętrzny – dokument tożsamości stosowany w niektórych państwach, często równolegle do obowiązku meldunkowego. Bez meldunku w paszporcie wewnętrznym obywatele danego państwa nie mają prawa przebywać poza granicami swojej jednostki administracyjnej (bezwzględnie lub powyżej określonego limitu dni).

System ten już w XVI wieku wprowadzony został w Szwecji. W 1555 roku król Gustaw I Waza zarządził, że wszyscy kupcy muszą posiadać wydany przez miasto zamieszkania "dokument lub paszport podróży", by móc legitymować się nim w miejscach, w których nie są znani. W roku 1603 wszedł w życie zakaz wydawania podróżnym bez paszportu koni w karczmach (normalnie właściciel karczmy był zobowiązany umożliwić podróżnemu transport do kolejnej, najbliższej karczmy). Osoby podróżujące bez paszportu można było aresztować i oskarżyć o włóczęgostwo. Nakaz posiadania paszportu wewnętrznego w Szwecji zniesiono w 1860 roku."

A że w Polsce rządy sprawował Jan III Waza...

Wiem, że świadectwa potwierdzające tożsamość, wydawały miasta kupcom, którzy udawali sie na jarmark do innych miast. Chłop któremu kończyła się ''umowa o pracę" i opuszczał wieś, dostawał od szlachcica, dokument potwierdzający, że jest wolnym człowiekiem i nic nikomu nie jest winny.

[Narya]

BRAWO! Właśnie odpowiedziałeś sobie na własne pytanie! Gratuluję!

Proszę, bez złośliwości i ironii, następnym razem dam ostrzeżenie - Pancerny

[Capricornus]

świadectwa potwierdzające tożsamość, wydawały miasta kupcom,

Chyba chodzi Ci o „listy dobrego urodzenia” to nie do końca spełniało funkcję dowodu osobistego było to potwierdzenie, że delikwent okazujący ten papier nie pochodzi z nieprawego łoża, ale to nie tylko kupcom wydawano taki dokument.

[Pancerny]

Chyba chodzi Ci o „listy dobrego urodzenia”

Nie chodziło mi o "listy dobrego urodzenia'', tak jak napisałem w poście wyżej, kupcom wystawiano dokumenty podróżne, przez burmistrza, radę miasta, nie znam ich treści, ale w razie kontroli przez patrole starostów(fakt, że to rzadkość, ale niekiedy się zdarzały), musiał taki kupiec się wylegitymować, że towar jest nie kradziony i kto on.

P.S- Masz, może treść takiego „listy dobrego urodzenia” w języku polskim, mam niestety, ale po łacinie?

[Capricornus]

Masz, może treść takiego „listy dobrego urodzenia”

Proszę bardzo.

Dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Państwowego w Lublinie

─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

List dobrego urodzenia mieszczanina gdańskiego

21 VI 1639, Gdańsk

My burmistrzowie i rajcy królewskiego miasta Gdańska wszystkim i każdemu z osobna,

jakiegokolwiek stanu, rangi, położenia i godności, a przede wszystkim zaś tym, którym jest to

potrzebne, pozdrowienie i urzędów naszych rekomendację czynimy wiadomą i zaświadczamy, że

wobec nas stanęli godni i sławetni panowie przysięgli, sędzia i ławnicy sądu tego znakomitego miasta

i niżej wymienione zaświadczenie prawego urodzenia, z ksiąg spraw sądu wyjęte, do nas przynieśli.

Jego brzmienie z języka niemieckiego na łacinę wiernie przetłumaczone jest takie jak następuje:

Grzegorz Lehman, tragarz i mieszkaniec Gdańska, lat 69 i Krzysztof Jobbuch garbarz, pochodzący z

kraju szkockiego, lat 64, mężowie zdolni do składania świadectwa i godni wiary, stanęli przed sądem

ławniczym. Wyciągnąwszy ramiona i wznosząc palce, przywoławszy Boga na świadka, słowami roty

przysięgi prawe urodzenie Pawła Kota wedle przepisów prawa dowodzili. Zaświadczyli, że jego ojciec

Łukasz Kot, grabarz przy kościele Świętej Trójcy w tym mieście i jego matka byli małżonkami, a

żyjąc w tym związku małżeńskim trwającym kilka lat tego syna, rzeczonego Pawła Kota spłodzili,

który przez ojca i matkę był uznawany za zrodzonego z prawego łoża. Świadkowie powołali się na

swoją wiedzę w sprawie, ponieważ znali jego rodziców od wielu lat i wiele czasu z nimi przebywali.

Oby tym świadkom Bóg sprzyjał i najświętszemu ich słowu. Działo się w poniedziałek 20 czerwca

roku pańskiego 1639. Z ksiąg spraw. To zatem jak jest przed nami zaświadczyli. Wszystkim, których

to interesuje wiadomość podajemy i dla większej wiary pieczęć naszą przywieszamy. Dan w Gdańsku

21 VI 1639.

A tu link do fotografii dokumentu.

http://dziedzictwo.polska.pl/katalog/slide...41.htm?view=big

Albo taki:

Jest to list kamieniarza o nazwisku Hans Petsche z Gebirdorffu

starający się o przyjęcie do cechu kamieniarzy w Kłodzku.

"Do nas w zasiadającej radzie przybył Hans Gross Petsche i przyniósł list napisany na papierze, opieczętowany pieczęcią czcigodnego zacnego pana Gabriela Tscheswitza z Gebirsdorffu tak brzmiący: Ja Gabriel Tscheswitz z Gebirsdorffu zeznaje tym listem przed wszystkimi, którzy go zobaczą, usłyszą lub odczytają, że przybyli do mnie sołtys, starsi i ławnicy i zeznali pod przysięgą , że Hans Gross Petsce jest zacnie i ślubnie urodzony przez ojca i matkę z chrześcijańskimi imionami Bartel Gross Petsche i matka Otylia. Ci wyznali ustnie jako jemu jest potrzebne. Na tym liście przycisnąłem swoja pieczęć.Dano w Gebirsdorffie w czwartek w dniu Bernarda tysiąc czterysta dziewięćdziesiątego piątego roku poChrystusie.

Dla zabezpieczenia tego listu zanotowaliśmy do w naszej Księdze ( Kłodzkiej).Działo to się w srodę po dniu poczęcia Marii w 1499 roku."

Gebirsdorff to dzisiejszy Wojbórz.

[widiowy7]

Jest wielce prawdopodobne, tak kiedyś czytałem, że nawet w XVII wieku jakieś bardziej przedsiębiorcze chłopskie jednostki mogły wchodzić w stan szlachecki.

Chodziło tu o żołnierzy, którzy w wielu kampaniach trochę się obyli.

Miał łupy, przedstawiał się za szlachcica, kupował ziemię.

Oczywiście musiało to być daleko od jego rodzinnych stron.

Później jakiś procesik i już jego potomkowie mieli kwity.

[Pancerny]

Później jakiś procesik i już jego potomkowie mieli kwity.

Nie tak łatwo udowodnić było chłopy swoje szlacheckie pochodzenie. Szlachta miała z tym wiele problemów. Szlachcic posądzony o nieszlachetne pochodzenie musiał przedstawić po trzech świadków, szlachciców osiadłych, ze swojej jak i strony żony, którzy "pod Bogiem" zaprzysięgną iż pozwany jest szlachetnie urodzony. Fakt, że pieniądz niejedne furtki potrafi otworzyć...

[secesjonista]

Nie chodziło mi o "listy dobrego urodzenia'', tak jak napisałem w poście wyżej, kupcom wystawiano dokumenty podróżne, przez burmistrza, radę miasta, nie znam ich treści, ale w razie kontroli przez patrole starostów(fakt, że to rzadkość, ale niekiedy się zdarzały), musiał taki kupiec się wylegitymować, że towar jest nie kradziony i kto on.

P.S- Masz, może treść takiego „listy dobrego urodzenia” w języku polskim, mam niestety, ale po łacinie?

W głównej mierze legitymowano się takimi paszportami w komorach celnych i tego typu instytucjach.

"W Polsce rozwinęły się dwie odmiany faktorów i to w dość dużych rozmiarach. Jeden rodzaj tworzyli tzw. 'komisanci', a drugi tzw. 'furmani'. pierwsi tj. komisanci otrzymywali od kupców zlecenia na zakup towarów, byli zań odpowiedzialni i starali się o jego przewóz. Furmani zaś załatwiał w całości sprawy takie jak opłaty celne, zabezpieczenie środków przewozowych i sił pociągowych, następnie usuwanie przeszkód przewozowych (...)

przedsiębiorcy przewozowi zaopatrywani byli w listy polecające i pełnomocnictwa.

Od XVI w. zaopatrywali pełnomocnicy swych przedsiębiorców jeszcze w osobne pisma, adresowane do kierowników urzędów celnych z prośbą o przepuszczenie towarów bez cła, lub udzielenie ulgi celnej.

W urzędzie celnym czyniono na liście zleceniowym adnotacje zawierające datę, rodzaj eksportu, ilość towarów i nazwisko furmana.

W polskiej praktyce zaopatrzony tymi klauzulami list zleceniowy - nazywano paszportem, był więc on prototypem dzisiejszego paszportu zagranicznego. Często zaznaczano na liście zleceniowym 'nigra signa' lub krótko 'signa'".

/Gyorgy Komoróczy "Wywóz win węgierskich do Polski", "Rocznik Lubelski" T. III, 1960, s. 91-92/

[secesjonista]

Co ciekawe to jednak u co poniektórych z ówczesnych pojawiła się myśl o swego rodzaju paszportach (tu nazywanych: "listami"), miało to w zamyśle autora ukrócić niepotrzebne peregrynacje zagraniczne. Koncept ten pojawił w utworze (z 1625 r.) Szymona Starowolskiego:

"... Przetoż bez dozwolenia za granicę z domu

Niechaj wyjechać nie będzie wolno wyjeżdżać nikomu.

Wojewodowie takim niech listy dawają..."

/"Votum o naprawie Rzeczypospolitej", ustęp "O ćwiczeniu młodzi"/

[secesjonista]

Dnia 8.05.2008 o 00:45, Capricornus napisał:

Chyba chodzi Ci o „listy dobrego urodzenia” to nie do końca spełniało funkcję dowodu osobistego było to potwierdzenie, że delikwent okazujący ten papier nie pochodzi z nieprawego łoża, ale to nie tylko kupcom wydawano taki dokument.

 

Z tym, że tego typu listy świadeczne (nazywane: literae sue geneloye, literae sue propagacionis, littera conservacionis et mansionis sue czy littera conservacionis et habitacionis sue) nie miały określać tożsamości, a spełnienie odpowiednich kryteriów celem przyjęcia do praw miejskich (korporacji, bractwa). Trzy podstawowe składniki takiego poświadczenia to: pochodzenie z prawego łoża, od zacnych rodziców i nienaganne sprawowanie się.  Choć z rygoryzmem wobec tych wskazań bywał różnie...

/szerzej: A. Janeczek "Listy dobrego urodzenia i dobrej sławy w procedurze nadawania prawa miejskiego Lwowa w XV wieku", "Klio", t. 23 (4), 2012/