Jan Benedykt Protasowicz

[Funta]

Mało znana postać. Nie wiadomo nawet kiedy dokładnie się urodził i zmarł. Żył na przełomie XVI i XVII wieku , był sędzią grodu wileńskiego. W latach 1595-1597 wydał 5 poematów. Jego największym osiągnięciem było wydanie w 1608 "Inventores retrum albo krótkie opisanie, co kto wynalazł i do używania ludziom podał". Była to po prostu encyklopedia. Jako pierwszy w Polsce dane ułożył w porządku alfabetycznym. Co ważne uważał się on za Europejczyka, i to nie jako człowieka mieszkającego w Europie. Zauważał on więzy kulturowe. Warto zauwazyc ze żył on na mokradłach pińskich. . Więc na terenach podmokłych i do najbliższego miasta miał ponad 1 dzień drogi. Pochodził z ruskiego rodu bojarów. Jest on więc przykładem na to jak szybko cywilizowała się tamtejsza szlachta. A co wy o nim wiecie ?

[Pancerny]

Wacław Aleksander Maciejowski w swojej książce wydanej w 1852 roku pt:''Piśmiennictwo polskie, od czasów najdawniejszych, aż do roku 1830" pisze o nim tak:

"Jan Protasowicz pisał się ma Mohilnej, od imienia ojca nazwał sie Benedyktowiczem na swem dziełku które pod napisem:"Inventores rerum albo krótkie opisanie, co kto wynalazł i do użytku podał", w Wilnie u Jana Karcana r.1608.

Przypisał takowe Januszowi Skuminowi Pisarzowi W.Księstwa Lit. i Staroście bracławskiemu.

Sposobem abecadłowym wylicza imiona wynalazców, na co z czterech pierwszych zgłosek przywodzę przykłady:

Amphion do muzyki nalazł sposób wszelki,

Ampfitryon, wykładacz snów był bardzo wielki.

Bałwochwalstwa brzydkiego, Nemrot wynalazcą,

Centaurowie na koniach, walkę wieść poczęli.

Dachówką tą naypierwey, Cyniras pokrywał.

Zastanowienia godną rzeczą, że Protasowicz mówiąc o zagranicy, naciąga zawsze przy zdarzonej sposobności rzecz na współczesne Polski i Litwy zwyczaje, czyniąc stosowne porównania przeszłości z teraźniejszością daje zdrowe rady ziomkom , jak prowadzić i zachowywać mają."

[lina18]

Witam

Czy ktokolwiek wie coś na temat "Jałmużnika" Protasowicza?

Ja muszę zrobić pracę na ten temat i nie mam pojęcia jak:( połowy odwołań nie rozumiem:(

Wiem tyle, że jest napisany 13-zgłoskowcem i to by było na tyle..pomocy....

[secesjonista]

Mało znana postać. Nie wiadomo nawet kiedy dokładnie się urodził i zmarł. Żył na przełomie XVI i XVII wieku , był sędzią grodu wileńskiego (...)

i

Z Wiki:

"... uważa się, że był najpewniej sędzią grodzkim wileńskim. Dedykacja zaś jego encyklopedii "Januszowi Skuminowi Pisarzowi Wielkiego Księstwa Litewskiego i Staroście bracławskiemu" umiejscawia autora wśród urzędników państwowych wileńszczyzny".

Obecnie, raczej przyjmuje się, że nie pełnił tej funkcji. Za notą biograficzną z IPSB autorstwa prof. Henryka Lulewicza:

"W literaturze (Ksawery Świerkowski) został P. pomylony ze swym bratem stryjecznym również Janem, sędzią grodzkim wileńskim i zapewne ojcem Jana Protasowicza, pisarza ziemskiego nowogródzkiego".

Argumentacja z Wiki nieco jest zadziwiająca, jakoś nie zauważono, że ów pisarz W.K. Litewskiego był dalekim krewnym autora "Epicedium". Z dedykacji tego typu, można próbować wywodzić z jakim kręgiem osób autor był związany, ale nijak, że akurat pełnił urząd państwowy. Dedykacja dla Hrehora Wojny - kasztelana brzeskiego, nie wskazuje na związki za sprawą urzędu, a jest jedynie dedykacją dla ojca zmarłej Maruszy Wojniańki, której utwór poświęcił. Podobnież dedykacja dla wojewodziny nowogrodzkiej - jejmości Katarzyny z Lackich Tyszkiewiczowej, to dedykacja dla swej siostry ciotecznej itd. itd.

Jakiś ten wierszokleta niesprawiedliwy, w "Paranimphus" napisał:

"Przy czym też y trunek mierny nie zawadzi,

Wszak i Salomon mądry o tym znacznie radzi.

Przeto y mnie po pracy daycie wina czasze,

Którą chętnie wypiję iuż za zdrowie wasze".

A w "Inventores rerum" stwierdza o białogłowach pijających gorzałkę:

"Przeto takich bynajmniej nie trzeba całować

Ale raczej sporego kija nie żałować,

Okładając po grzbiecie, aby jej nie piła

Lecza raczej gospodarstwa swego pilna była".

/cyt. za: Сяргей В. Кавалёў "Станаўленне польскамоўнай паэзіі ў полілінгвістычнай літаратуры Беларусі эпохі Рэнесансу", Минск 2001, s. 165, s. 172-173/

[Roman Różyński]

Januszowi Skuminowi Pisarzowi Wielkiego Księstwa Litewskiego i Staroście bracławskiemu

Janusz Skumin Tyszkiewicz był starostą brasławskim