Literatura w II RP

[Jarpen Zigrin]

Jest temat o poezji tym bardziej winien być o literaturze tym bardziej, że dorobek pisarzy w okresie II RP jest niebagatelny.

Wystarczy wymienić takie tytuły jak:

Cudzoziemka - powieść Marii Kuncewiczowej.

Noce i dnie – powieść Marii Dąbrowskiej.

Ferdydurke - powieść Witolda Gombrowicza.

Sklepy cynamonowe - zbiór opowiadań Brunona Schulza.

i wreszcie jedna z najlepszych lektura jaką czytałem w okresie szkolnym, a mianowicie:

Granica - powieść Zofii Nałkowskiej.

Do tego jeszcze z pewnością trzeba dodać wiele innych książek, o których teraz zapomniałem.

[dzionga]

Z lektur szkolnych to jeszcze Przedwiośnie Stefana Żeromskiego można wymienić.

Mi osobiście bardzo spodobała się Cudzoziemka.

[Jarpen Zigrin]

Przyznam się, że Cudzoziemki nie czytałem, ale też chyba nie musiałem, była dla chętnych natomiast rozpoczynając lekturę Granicy nie spodziewałem się tak pasjonującej lektury. Psychologiczniej bym powiedział i z fajnym pomysłem - retrospektywność. Do tego porusza istotne problemy społeczne okresu, w którym tworzyła autorka. Z Nocy i Dni z tego, co pamiętam był całkiem niezły film/serial z piękną muzyką?

[dzionga]

Z Nocy i Dni z tego, co pamiętam był całkiem niezły film/serial z piękną muzyką?

Muzyka wspaniała- walc Haliny Kunickiej Od nocy do nocy- http://www.wrzuta.pl/audio/vevl6Zyx22/ .

Co do Granicy to muszę powiedzieć, że doszłam do połowy, bo mi się czas skończył. Ogólnie oceniam te książki jako dobre, najmniej podobało mi się Przedwiośnie.

[Jarpen Zigrin]

Mi Przedwiośnie się bardzo podobało, wizja szklanych domów i zmiany jakie zachodziły w głównym bohaterze są naprawdę warte Nobla.

[dzionga]

Odnośnie powieści psychologicznych- szkoda, że nie przeczytałeś Cudzoziemki, bo to jest dopiero powieść psychologiczna, dużo lepsza od Granicy (chociaż pewnie i to jest kwestią gustu).

[ciekawy]

Z lektur szkolnych to jeszcze Przedwiośnie Stefana Żeromskiego można wymienić.

Och - twórczość p. Stefana jest cudowna. Przez wiele lat mieszkałem na stancji w Nałęczowie po sąsiedzku (przez płot) z jego "chatką". Być może tak nasiąkłem bezosobową aurą pisarza, iż zamiast czytać wzmiankowaną lekturę - "Przedwiosnie" wziąłem się za drukowaną na łamach warszawskiej "Nowej Gazety" - od września 1906 do lutego 1908 - powieść pt. "Dzieje Grzechu", która stała się skandalem literackim epoki. Oj nieładnie, panie Stefanie - młodzi ludzie nie znali Pana od tej strony ....

Czytałem też "Pamiętniki Pani Hanki" (Dołęgi - Mostowicza?), czy "Zmory" Zegadłowicza.

[secesjonista]

W dniu 10.01.2009 o 8:33 PM, Jarpen Zigrin napisał:

(...) natomiast rozpoczynając lekturę Granicy nie spodziewałem się tak pasjonującej lektury. Psychologiczniej bym powiedział i z fajnym pomysłem - retrospektywność. Do tego porusza istotne problemy społeczne okresu, w którym tworzyła autorka

 

To ciekawe, bo niektórzy recenzenci z czasów PRL (z GUKPPiW), nic takiego nie zauważyli. Renata Światycka w swej recenzji z 1950 r. (na podstawie wydania z 1948 r.) skonstatowała, że jedynym tematem "Granicy" jest... oskarżenie sanacji.

O losach przedwojennych pisarek w czasach PRL:

E. Paczoska "Na strychu i po kątach. Pisarki międzywojenne w cieniu PRL-u. (Rekonesans)", w: "(Nie)ciekawa epoka? Literatura i PRL", pod red. H. Gosk.

 

W dniu 10.01.2009 o 8:43 PM, dzionga napisał:

Odnośnie powieści psychologicznych- szkoda, że nie przeczytałeś Cudzoziemki, bo to jest dopiero powieść psychologiczna

 

Z "Cudzoziemką" dziwnie się działo podczas drugiej wojny światowej, pisarka wówczas udała się do Anglii, gdzie po wielkich perturbacjach z tłumaczeniem (Kuncewiczowa miała duże obiekcje do pierwszego tłumacza - prof. Bernarda Masseya) udało się tam wydać tę książkę w połowie 1944 r. w wydawnictwie "Hutchinson" (ostatecznie w tłumaczeniu Margaret Storm Jameson). Nie udało się wydać tej książki we Francji, o co początkowo zabiegało wydawnictwo "Corrêa". Za to włoskie wydawnictwo "Mondadori" wydało tę powieść w: 1939, 1940, 1941 i 1942 r. (licząc tylko okres wojny).

[secesjonista]

W dniu 11.01.2009 o 6:53 AM, ciekawy napisał:

Och - twórczość p. Stefana jest cudowna. Przez wiele lat mieszkałem na stancji w Nałęczowie po sąsiedzku (przez płot) z jego "chatką". Być może tak nasiąkłem bezosobową aurą pisarza, iż zamiast czytać wzmiankowaną lekturę - "Przedwiosnie" wziąłem się za drukowaną na łamach warszawskiej "Nowej Gazety" - od września 1906 do lutego 1908 - powieść pt. "Dzieje Grzechu"

 

Cóż... o pojawieniu się tej powieści we wrześniu 1906 na łamach tej gazety można poczytać na różnych stronach internetowych, choćby: kulturatka.pl, filmpolski.pl a nawet culture.pl (prowadzoną przez Instytut Adama Mickiewicza - "narodową instytucję kultury"), tyle że nic takiego we wrześniu nie miało miejsca.

Co prawda w numerze 424 z 16 września 1906 r. zamieszczono anons w którym informowano: "Zaraz po ukończeniu idylli "Nad Wisłą" Feliksa Jabłczyńskiego, 'Nowa Gazeta' rozpocznie w odcinku jeszcze w bieżącym miesiącu [podkreślenie w oryg. - secesjonista] druk powieści Stefana Żeromskiego p.t. 'Dzieje grzechu'", tylko potem właściciel gazety miał problemy prawne z tytułem "Nowej...", stąd kolejny numer "Nowej Gazety" pojawił się dopiero... w maju 1907 roku (sygnowany jako nr 1 (200), z 2 maja 1907). Te prawnicze perturbacje wokół tytułu sprawiły, że wydawcy powołali do życia zastępcze pismo "Ludzkość" (numer 1 ukazał się 18 września 1906 r.), i właśnie w tym piśmie pojawił się pierwsze odcinki "Dziejów grzechu" (od numeru 25 z 2 października 1906 r.). Można zatem napisać, że tę powieść pierwotnie drukowano w "Nowej Gazecie" w 1906 roku (pomijam odrębny i późniejszy druk z 1907 r. na łamach "Nowej Reformy"), choć poprawniej by było uwzględnić że miało to miejsce na łamach tego "klonu", tak jak uwzględniają to co bardziej skrupulatni autorzy opracowań (patrz - poniżej na podane na końcu przykłady). O tym zamieszaniu informowano czytelników we wspomnianym majowym numerze wznowionej "Nowej Gazety": "Od dziś wznawiamy pod poprzednią Redakcyą (...) wydawnictwo 'Nowej Gazety' która odtąd będzie dostarczana wszystkim prenumeratorom 'Ludzkości' zamiast tejże. Odzyskawszy prawo wydawania 'Nowej Gazety' (...) Dalszy ciąg powieści drukowanych dotychczas w 'Ludzkości", a mianowicie 'Dzieje grzechu' Stefana Żeromskiego oraz 'Próżność' Braci Margueritte'ów pomieszczać będziemy w odcinkach 'Nowej Gazety'".

Nie można jednak napisać, że: we wrześniu, bo tak czy inaczej miało to miejsce w październiku.

 

"Pisane w latach 1904-1907 i publikowane, od października 1906 do lutego 1908 roku, w warszawskim dzienniku 'Nowa Gazet'...".
/J. Słodowski "'Dzieje grzechu' - historia adaptacji filmowych", w: "Żeromski na ekranie" red. J. Pacławski, Kielce 1997, s. 33/

 

"1906
22.04.1906” Gazeta Wileńska” ( nr 43) – proza poetycka „ Zemsta jest moją…”
( przedruk w „ Krytyce”)
05. 1906– „ Powieść o Udałym Walgierzu” 
02.10. 1906- 22.02.1908 – na łamach „ Nowej Gazety” zaczynają ukazywać się „Dzieje grzechu”".
/"Stefan Żeromski - utwory"; kalendarium stworzone przez kieleckie Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego; dostępne na stronie: mnki.pl/

 

"Powieść Żeromskiego drukowała najpierw w odcinkach „Nowa Gazeta” (od października 1906do lutego 1908). W 1908 roku ukazało się jej wydanie książkowe".
/E. Wiącek "Niemoralny moralista w młodopolskiej masce.Wokół 'Dziejów grzechu' Waleriana Borowczyka", w: "Ciało i seksualność w kinie polskim" red. S. Jagielski, A. Morstin-Popławska, Kraków 2009, s. 241 przyp. 18/

 

"Żeromski rozpoczął pisanie Dziejów grzechu w  maju 1904 podczas rocznego pobytu w Zakopanem, gdzie regularnie spotykał się z Edwardem Abramowskim, jednym z głównych ideologów polskiego socjalizmu i rozmawiał z nim o powstającej powieści, która zaczyna się ukazywać w październiku 1906 roku na łamach „Nowej Gazety”. Mimo że odcinki są już publikowane, pisarz wciąż intensywnie pracuje nad utworem".
/L. Magnone "Ewa Pobratyńska", w: "… czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon, czerwony" oprac. zbior. M. Rudaś-Grodzka, B. Smoleń, K. Nadana-Sokołowska et al., Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2016, s. 163/

 

"'Dzieje grzechu' pojawiają się nieomal dokładnie w połowie drogi twórczej Stefana Żeromskiego . Początki pracy nad powieścią sięgają maja 1904 roku. W październiku 1906 utwór zaczął ukazywać się w warszawskiej 'Nowej Gazecie'".
/"Lektury polonistyczne", T. II "Od realizmu do preekspresjonizmu" red. G. Matuszek, Kraków 2001, b.p. ed. elektron./

 

"Drugiego października 1906 r . warszawski dziennik „ Nowa Gazeta " zaczyna publikować 'Dzieje grzechu' , nad którymi autor wciąż intensywnie pracuje".
/"Klucze do Żeromskiego" red. K. Stępnik, Lublin 2003, s. 81/ 

 

"2 października zaczynają się ukazywać 'Dzieje grzechu' w warszawskim dzienniku „Nowa Gazeta'(pismo przejściowo nazywało się 'Ludzkość)".
/S. Eile, S. Kasztelowicz "Stefan Żeromski. Kalendarz życia i twórczości" Kraków 1976, b.p. ed. elektron./

 

"Od stycznia do listopada 1906 oraz od maja 1907 do 1919 pismo nosiło tytuł 'Nowa Gazeta'. 'Dzieje grzechu' ukazywały się w odcinkach w „Ludzkości" od listopada 1906...".
/S. Brzozowski "Listy" oprac. M. Sroka Kraków 1970, s. 333/

 

"'Dzieje grzechu'. 
Dwutomowa powieść drukowana była najpierw w warszawskiej 'Nowej Gazecie' (pismo przejściowo nazywało się 'Ludzkość') od 1906 do 1908 r., a następnie wyszło jej pierwsze wydanie książkowe (Wwa 1908)".
/J. Kądziela "Stefan Żeromski, 1864-1925. Poradnik bibliograficzny", Biblioteka Narodowa Instytut Bibliograficzny, Warszawa 1964, s. 28/

 

"40. 'Dzieje grzechu'. Powieść. T. 1*2. 'Ludzkość' 1906  nr 25 - 1907 nr 198, cd. 'Nowa Gazeta' 197 nr 1-400 (z przerwami), dokończenie w dodatkach dla prenumeratorów (do 22 II 1908)".
/hasło "Żeromski" oprac. M. Witkowski, W. Albrecht-Szymanowska; w: "Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny", oprac. J. Maciejewski  et al., T. 5 (U-Ż), Fundacja Akademia Humanistyczna, Warszawa 2004, s. 209/.