Powojenna Turcja

[Gryfon]

Zastanawiam się dlaczego alianci tak łagodnie potraktowali pokonaną Turcję? Przecież równie dobre marzan by dokonać jej rozbioru pomiędzy Wielką Brytanię, Francję, Włochy, i Grecję.

[Bruno Wątpliwy]

Cytuj

Zastanawiam się dlaczego alianci tak łagodnie potraktowali pokonaną Turcję? Przecież równie dobre marzan by dokonać jej rozbioru pomiędzy Wielką Brytanię, Francję, Włochy, i Grecję.

Łagodnie??? Trudno uznać traktat pokojowy w Sèvres za łagodny. I przewidywał on de facto rozbiór Turcji. Tyle, że na scenie pojawił się Mustafa Kemal Pasza i traktat z Sèvres poleciał do kosza.

[Gryfon]

W dniu 3.09.2018 o 5:42 PM, Bruno Wątpliwy napisał:

Łagodnie??? Trudno uznać traktat pokojowy w Sèvres za łagodny. I przewidywał on de facto rozbiór Turcji.

Ale dlaczego Pastwa Ententy nie  dopilnowały jego wykonania?

Edytowane 5 Wrzesień 2018 przez Gryfon

[Bruno Wątpliwy]

Cytuj

Ale dlaczego Pastwa Ententy nie  dopilnowały jego wykonania?

Na to, że Turcji, jako jedynemu z byłych państw centralnych udało się tak szybko doprowadzić do weryfikacji skrajnie niekorzystnego dla niej pokoju złożyło się bardzo wiele czynników. Podstawowym z nich była wszakże siła tureckiego oporu i sprzeciwu wobec traktatu. Oporu, symbolizowanego przez postać Kemala (czyli późniejszego Atatürka).

Choć oczywiście on sam, mimo że był naprawdę wielką postacią i odegrał zaiste gigantyczną rolę, wiele by nie zdziałał. Obok niego byli inni dowódcy, a "za nim" przede wszystkim - kształtująca się turecka świadomość narodowa. Której kształtowanie przyspieszył właśnie upokarzający traktat z Sèvres. Zaryzykowałbym twierdzenie, że gdy Imperium Osmańskie ruszało na pierwszą wojnę - turecka świadomość narodowa, rozumiana jako nowoczesne, powszechne zjawisko - właściwie nie istniała. Narodziła się natomiast w iście ekspresowym tempie po zakończeniu tej wojny.

 

Alianci oczywiście próbowali interweniować. Pierwszym pomysłem były - jeszcze przed zawarciem traktatu z Sèvres - aresztowania tureckich nacjonalistów. Później rozprawić się chcieli z nacjonalistycznym "buntem" (przeciwko władzy sułtańskiej), głównie rękami Greków, wyrażając zgodę na ich operacje w Anatolii. Turcy nie tylko pokonali, a wręcz rozgromili Greków (oczywiście nie od razu), ale także wypierali Francuzów z kontrolowanej przez nich Cylicji (używam tego określenia w szerszym kontekście, gdyż przewidziana francuska strefa wpływów była nieco większa niż historyczna Cylicja).

 

Brakowało też solidarności między aliantami w sprawie tureckiej. Francuzi pierwsi zdecydowali się na zawarcie "separatystycznego" układu z nacjonalistami. Jak należy przypuszczać, nie mieli ochoty na wielkie działania wojskowe przeciwko bitnym Turkom, do tego chcieli mieć spokój w kontrolowanej od niedawna Syrii (i Libanie). W zamian zrezygnowali ze strefy wpływów w Cylicji.

Wkrótce to samo zrobili Włosi. Ci trochę byli zaniepokojeni grecką megali idea i ewentualnym greckim zagrożeniem dla włoskiego Dodekanezu, zatem też preferowali dogadać się z rosnącymi w siłę Turkami i też darowali sobie swoją strefę wpływów. Anglicy w sumie zostali sami. Bez większej chęci na wielką interwencję (bo do pokonania Turków w tym momencie musieliby już wysłać potężną armię) i do tego na głowie z Grekami, którzy wkrótce mieli zostać rozgromieni.

Przy okazji udało się Atatürkowi dogadać z Rosją Radziecką (mimo oczywistych różnic ideologicznych). Pojawienie się nowego, tureckiego sojusznika bolszewików dało oczywiście aliantom do myślenia. Jak należy zakładać, woleli dogadać się z tureckimi nacjonalistami, niż pójść na ryzyko pogłębienia militarnej współpracy turecko-radzieckiej. I mieli rację - mimo bardzo bliskiej współpracy w czasie Kurtuluş Savaşı - Turcja Kemala nie stała się w przyszłości per saldo żadnym trwałym sojusznikiem radzieckim.

 

Koniec końców upadł także brytyjski rząd Lloyd George'a oskarżany przez tamtejszą opinię publiczna o bezsensowne wplątanie się w grecko/turecką awanturę. No i Turcy mieli w Lozannie dobrego negocjatora (Ismeta, który dał sobie radę ze znanym skądinąd lordem Curzonem).

 

A jeszcze jedno -  last but not least - należy pamiętać, że i tak główni alianci (Wielka Brytania i Francja) nieźle obłowili się kosztem ziem byłego Imperium Osmańskiego. I po Lozannie faktycznie kontrolowali Irak, Transjordanię, Palestynę, Syrię, Liban i - do czasu - Hatay. Stąd może i mniejsza ich motywacja, żeby kurczowo trzymać się litery traktatu z Sèvres.

 

Szerzej o tych zagadnieniach m.in. w: D. Kołodziejczyk, Turcja, Warszawa 2000, s. 93-113.

A na naszym forum jest temat o Atatürku: Rewolucja Kemala Ataturka.

Edytowane 5 Wrzesień 2018 przez Bruno Wątpliwy

[Tomasz N]

Trochę też jest w temacie "Megali idea"

[Bruno Wątpliwy]

Link - Megali Idea.