Zmiany układów przestrzennych wsi na Kujawach

[zbyszek chaosu]

Porównując mapę kwatermistrzowską (poł XIX) z mapami z okresu międzywojennego widzę ogromne zmiany jakie zaszły na przestrzeni raptem kilkudziesięciu lat na Kujawach Leśnych. Mam na myśli dokładnie okolice Pyszkowa i sąsiednich wiosek. Przez ten czas wycięto wiele lasów, kilka nazw miejscowości "zaginęło" za to pojawiło się kilkanaście nowych osad. W samym Pyszkowie wycięto las, zlikwidowano jedną drogę i w ich miejscu lokowano w równym rzędzie, tuż przy drodze (wschód- zachód) kilkanaście gospodarstw wraz nowymi polami. Wspominali mi nawet o tym najstarsi mieszkańcy Pyszkowa. Powstała też na terenie tej wsi kol. Malinowo- kilka rozrzuconych domów wzdłuż równoległej drogi. Na nowszej mapie brakuje za to zabudowy ukazanej na tej starszej, zlokalizowanej bliżej folwarku. Wychodzi na to, że mieszkańcy wsi przenieśli się kilkaset metrów dalej- nie był to napływ nowych kolonistów. Na tej mapie międzywojennej brakuje tez dzisiaj istniejących gospodarstw wzdłuż drogi odchodzącej od folwarku na północ. Te domy są bardziej rozproszone, odsunięte od drogi i wybudowane jakby na środku pola. Czy mogły one powstać na wskutek parcelacji majątku? Czy ktoś wie z czego mogły wynikać te wszystkie przemiany? Przepraszam jeśli pytam trochę chaotycznie i postaram się odpowiedzieć na pytania i wszystkie niejasności wytłumaczyć na ile będę mógł.

Edit

Doczytałem, że mogło to być spowodowane regulacją wsi zwaną także "urządzaniem". Czy ktoś wie coś więcej na ten temat?

Edytowane 16 Kwiecień 2018 przez zbyszek chaosu

[euklides]

W dniu 16.04.2018 o 10:39 AM, zbyszek chaosu napisał:

(...)

 Czy ktoś wie z czego mogły wynikać te wszystkie przemiany? Przepraszam jeśli pytam trochę chaotycznie i postaram się odpowiedzieć na pytania i wszystkie niejasności wytłumaczyć na ile będę mógł.

(...)

 

Też kiedyś coś takiego mnie nurtowało. Ale wydaje mi się że skoro piszesz na forum historycznym to powinno się szukać jakiegoś wyjaśnienia historycznego,a zatem jakieś rozumowanie indukcyjne. Otóż tak historycznie rzecz  biorąc to wszędzie tam gdzie my mieszkamy był las. Kiedy przyszli osadnicy i zaczęli karczować to rzecz jasna wybierali teren który im najbardziej odpowiadał, zatem najżyźniejszą ziemię, tak nawiasem mówiąc tam gdzie rosły dęby bo te rosną na dobrych ziemiach i dają dobre drewno, stąd dzisiaj mamy liczne miejscowości z nazwą Dąbrowa. Zatem teren pod uprawę przygotowywano na najżyźniejszych ziemiach. To tam osadnicy budowali sobie domy. Ty piszesz o okolicach Kujaw ja trochę znam okolice Piotrkowa Trybunalskiego i Sieradza. Koło Piotrkowa jest wieś z mieszkańcami której trochę rozmawiałem o tym. Powiedzmy że nazywa się X.

 

Otóż kiedyś kiedyś był tam dwór otoczony chałupami, oczywiście na najżyźniejszych ziemiach. Pewna starsza pani, rolniczka z tamtych terenów, opowiedziała mi to co usłyszała od swoich babć: że swego czasu dziedzic pił z chłopami tak że aż ich przekonał żeby się stamtąd wynieśli. Doszedłem do wniosku że było to w XIX wieku podczas tzw. uwłaszczenia. I w ten sposób dziedzic wypchnął frajerów na piachy (czyli złe ziemie) i tam wybudowali sobie domy które stoją do dziś. Wokół dworu dziedzic założył to co się nazywa folwarkiem. Po wojnie folwark rozparcelowano i na jego ziemiach powstały rozrzucone gospodarstwa. zatem stosownie do tych wydarzeń przez 100 lat zmieniała się zabudowa. To co wyżej opisałem to jest chyba to co w historii nazywa się Rugi Chłopskie.  

 

Trochę inaczej było to w innej znajomej mi wsi, powiedzmy Y koło Sieradza. Kiedyś była to królewszczyzna i w tej wsi nic nie mogłem się dowiedzieć żeby był jakiś dwór. Ale we wsi Y  chałupy stały na dobrych ziemiach (też rozmawiałem o tym z tamtejszym rolnikiem). Później obok tej wsi powstała druga wieś o nazwie Y- Kolonia. Na tej kolonii domy stały już na lichej ziemi za to pola na lepszej. Z tym że owa Y-Kolonia to już były gorsze ziemie. Ale jak, po co i z czyjej woli, powstała Y-Kolonia to do dzisiaj nie wiem. 

 

Wydaje mi się że jeżeli chcesz szukać wyjaśnień układu przestrzennego na Kujawach gdzie jak piszesz całkiem niedawno karczowano lasy, to powinieneś właśnie wyjść z założenia że najpierw karczowano najlepsze ziemie. No i Kujawy to był zabór pruski a zatem tam uwłaszczenie wyglądało pewnie inaczej niż w okolicach Piotrkowa i Sieradza bo to Kongresówka to też mogło wpłynąć na układ przestrzenny.  

Edytowane 17 Kwiecień 2018 przez euklides

[Tomasz N]

A nie ma to związku z zniesieniem pańszczyzny na terenie Prus? 

Edytowane 17 Kwiecień 2018 przez Tomasz N

[zbyszek chaosu]

Panowie Kujawy to nie tylko Bydgosz i Inowrocław. Jest jeszcze Włocławek i Ziemia Dobrzyńska. Te drugie tereny leżały w Kongresowce. 

Co do rugów chłopskich to faktycznie lokalizacja Pyszkowa i klasy ziem pasują do historii miejscowości X.